Հայաստանը դիմել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ ԼՂ-ի հարցով․ ի՞նչ սպասել
Հայաստանը դիմել է ՄԱԿ ԱԽ ԼՂ-ի հարցով
Հայաստանի կառավարությունը դիմել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ՝ պահանջելով գումարել արտահերթ նիստ «Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ բնակչության հարկադրված լիակատար շրջափակման հետևանքով հումանիտար իրավիճակի վատթարացման» հետ կապված։
«Հայցում ենք ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի՝ որպես միջազգային խաղաղության և անվտանգության պահպանման համար պատասխանատու առաջնային մարմնի միջամտությունը՝ կանխելու զանգվածային ոճրագործությունները, ներառյալ` պատերազմական հանցագործությունները, էթնիկ զտումները, մարդկության դեմ հանցագործությունները և ցեղասպանությունը»,- ասված է ՄԱԿ-ում ՀՀ մշտական ներկայացուցիչ Մհեր Մարգարյանի ՄԱԿ ԱԽ նախագահին ուղղված նամակում։
Պաշտոնական Երևանի այս քայլը ողջունել է նաև Լեռնային Ղարաբաղը։ Հայտարարությամբ են հանդես եկել Հայաստանի քաղհասարակության ներկայացուցիչները՝ ՄԱԿ ԱԽ-ին կոչ անելով ընդունել բանաձև, որը կդատապարտի շրջափակումը և կպահանջի անհապաղ բացել Լաչինի միջանցքը։
Թեև Հայաստանի ԱԳՆ հրապարակած հաղորդագրության մեջ որևէ հիշատակում չկա Անվտանգության խորհրդի կողմից բանաձևի ընդունման մասին, սակայն հայ քաղաքագետները կարծում են՝ դա է հայկական կողմի գլխավոր նպատակը։ Արցախի հարցով բանաձևի ընդունումը որոշ փորձագետներ հավանական են համարում, մյուսները չեն բացառում, որ ԱԽ մշտական անդամներից [ԱՄՆ, ՌԴ, Չինաստան, Ֆրանսիա և Մեծ Բրիտանիա] որևէ մեկը վետոյի իրավունք կկիրառի և բանաձևի ընդունումը կտապալվի։
Թե ե՞րբ է կայանալու անվտանգության խորհրդի նիստը՝ դեռ հայտնի չէ։
Այս պահին հայտնի բոլոր մանրամասները, մեկնաբանություններ
«ԼՂ-ի ժողովուրդը կանգնած է հումանիտար լիակատար աղետի եզրին»
ԱԽ նախագահին ուղղված նամակում նշել է ՄԱԿ-ում Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչ Մհեր Մարգարյանը։ Նա ներկայացրել շրջափակման հետևանքով Արցախում ստեղծված իրավիճակը, մասնավորապես՝ մարդասիրական բոլոր մատակարարումների դադարեցումը, առաջին անհրաժեշտության ապրանքների, այդ թվում՝ սննդամթերքի, դեղորայքի և վառելիքի ծայրահեղ պակասը․
«Առաջին անհրաժեշտության սննդամթերքի և վիտամինների բացակայության պատճառով մոտ 2000 հղի կին, 30000 երեխա, 20000 տարեց և 9000 հաշմանդամություն ունեցող անձ պայքարում է թերսնվածության պայմաններում: Քրոնիկ հիվանդություններ ունեցող անձինք, այդ թվում՝ 4687 շաքարային դիաբետով և 8450 արյան շրջանառության հիվանդություններով, տառապում են կենսական նշանակության դեղամիջոցների սուր պակասից։ Այս իրավիճակն արդեն իսկ հանգեցրել է մահացության արձանագրված աճի»։
Հայաստանի ներկայացուցիչր շեշտել է՝ Ադրբեջանի գործողությունները 2020 թ․-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության և միջազգային մարդասիրական իրավունքի կոպտագույն խախտում են։ Բացի այդ՝ դրանք ուղղակիորեն խախտում են ՄԱԿ Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումները։ Նամակում ասվում է, որ Ադրբեջանի կողմից ԼՂ-ում ապրող հայերի համար կյանքի հետ անհամատեղելի պայմանների ստեղծումը «զանգվածային ոճրագործություն» է․
«Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի նկատմամբ նման կոլեկտիվ պատժի կիրառումը գոյաբանական վտանգ է ներկայացնում վերջիններիս համար, եթե նրանք միայնակ մնան ադրբեջանական ագրեսիվ քաղաքականության դեմ»։
«Անցնել գործնական և արդյունավետ քայլերի»․ Արցախի արձագանքը
Արցախի արտաքին գործերի նախարարությունը ողջունել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ դիմելու Հայաստանի որոշումը։ Խորհրդի ուղիղ ներգրավվածությունն ու հրատապ որոշումների ընդունումը համարում են կարևորագույն գործոն։
«Այն կարող է վերջ դնել Ադրբեջանի կողմից Արցախում մարդու իրավունքների զանգվածային կոպիտ խախտումներին և դադարեցնել Արցախի ժողովրդի դեմ Ադրբեջանի կողմից հետևողականորեն ու համակարգված ձևով իրականացվող ակնհայտ ցեղասպան քաղաքականությունը»։
Ստեփանակերտից ՄԱԿ-Անվտանգության խորհրդին կոչ են արել ստեղծված իրավիճակին արձագանքել պատշաճ կերպով և կայացնել Լաչինի միջանցքի ամբողջական, անհետաձգելի և անվերապահ ապարգելափակմանն ուղղված «անհրաժեշտ, հրատապ և արդյունավետ միջոցների» իրականացման մասին որոշում։
Հայաստանի կառավարության այս քայլը ողջունել է նաև Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը։ Կարևորել է այն հանգամանքը, որ նամակում պաշտոնապես ընդգծվում է ցեղասպանության կանխարգելման նպատակը:
«Մենք հորդորում և պահանջում ենք բոլոր հիմնական դերակատարներից չհապաղել և չսպասել ավելի լայնածավալ ողբերգությունների՝ անցնելով գործնական ու արդյունավետ քայլերի՝ այս ցեղասպանության հետագա ընթացքը կասեցնելու համար»,- հայտարարել է նա։
Շեշտել է՝ ժամանակը շատ կարևոր է ժողովրդի համար, իսկ հապաղումն արժենում է մարդկային կյանքեր ու տառապանքներ:
«Պարտավորություն ստանձնել»․ ՀԿ-ների կոչը
Հայաստանի քաղհասարակության ներկայացուցիչները նույնպես դիմել են ՄԱԿ-ի ԱԽ անդամ պետություններին և հորդորել «պարտավորություն ստանձնել պաշտպանելու հայ ժողովրդին Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի կողմից կազմակերպված ցեղասպանությունից և էթնիկ զտումներից»։ Նրանց համոզմամբ՝ այս հանցագործությունների ռիսկերն իրական են, իրականացումն էլ ընթացքի մեջ է․
«Դա ապացուցում են քրեական իրավունքի միջազգային անկախ փորձագետները, ցեղասպանագետները և մասնագիտացված կազմակերպությունները։
21-րդ դարում հայ ժողովրդի հետ նման ողբերգություն կրկնության դեպքում, պատասխանատվությունը մեծապես կկրեն ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անդամները և ցեղասպանության ու էթնիկ զտումների միջազգային հանցագործություններ իրականացնող պետության փաստացի հովանավորները»։
ՀԿ-ները անվտանգության խորհրդին կոչ են արել ընդունել բանաձև, որը կդատապարտի շրջափակումը և կպահանջի անհապաղ բացել Լաչինի միջանցքը մարդկանց, տրանսպորտային միջոցների և բեռների անարգել տեղաշարժի համար՝ համաձայն Արդարադատության միջազգային փետրվարի 22-ի որոշման:
Ակնկալում են, որ կառույցը կձեռնարկի հրատապ միջոցներ՝ ապահովելու միջազգային խաղաղապահ առաքելությունը Լեռնային Ղարաբաղում և Լաչինի միջանցքում: Բացի այդ, ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարից պահանջում են տարածաշրջան ուղարկել փաստահավաք առաքելություն, ինչպես նաև նշանակել ԼՂ-ի հակամարտության գծով գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ՝ տարածաշրջանում երկարաժամկետ ներկայություն ապահովելու համար։
Մեկնաբանություններ
Քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանի կարծիքով՝ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում Արցախի հարցով բանաձևի ընդունումը հավանական է։
«Պետք է, որ ՄԱԿ ԱԽ մշտական անդամներից որևէ մեկը վետոյի իրավունքը չկիրառի, ԱԽ անդամների մեծամասնությունը կողմ քվեարկի բանաձևին։ Կարծում եմ, որ Ռուսաստանի հետ համապատասխան աշխատանք կատարվել է»,- նկատել է նա։
«Ազատության» հետ զրույցում հիշեցրել է՝ 2022 թ․-ի դեկտեմբերին ԱԽ-ում տեղի ունեցած քննարկումը, որի ընթացքում «մի քանի երկրներ», այդ թվում՝ Ռուսաստանը, խոչընդոտել էին հայտարարության ընդունմանը։ Ըստ նրա՝ հիմա իրավիճակն էականորեն տարբերվում է․
«Այս դեպքում գետնի վրա իրավիճակն էլ է ավելի բարդացել՝ հումանիտար լրջագույն ճգնաժամի հետ գործ ունենք, կա նաև Արդարադատության միջազգային դատարանի միջանկյալ որոշումը։ Բացի այդ, Հայաստանը կարծես թե բավականին ակտիվ աշխատանք է տարել նաև ԱԽ մշտական և ոչ մշտական անդամների հետ»։
Կարծում է՝ եթե բանաձևն ընդունվի, միևնույն է՝ Բաքուն անտեսելու է այն՝ բովանդակությունը մեկնաբանելով իր համար ցանկալի ձևով։ Գրիգորյանի խոսքով՝ հայկական կողմը պետք է աշխատի, որ բանաձևում տեղ գտած ձևակերպումները տարընթերցումների տեղիք չտան։ Մյուս կողմից նկատում է՝ բանաձևի ընդունումն ինքնին կարող է դառնալ «կարևոր գործիք Հայաստանի և ԼՂ-ի համար» և օգտագործվել հետագա քայլերի համար։
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի դիտարկմամբ՝ տարբեր շրջանակներ հայ հանրության մոտ ձևավորել են մտայնությունը, թե ՄԱԿ ԱԽ-ն այն «մոգական վայրն» է, որտեղ մեզ համար կարևոր հարցերի լուծման համար պակասում է միայն մեր դիմումը: Սակայն, ըստ նրա, պետք է ինքներս մեզ հարց տանք՝ ԱԽ 5 մշտական անդամները կարո՞ղ են գործնական ազդեցություն ունենալ Արցախի հարցում Ադրբեջանի քաղաքականության վրա, այն պայմաններում երբ՝
- արդեն մոտ երկու տարի է աշխույժ պատերազմական ռեժիմով զբաղված են աշխարհի վերաբաժանմամբ,
- երբ Բաքվի քաղաքականությունը նրանցից յուրաքանչյուրին տալիս է յուրովի հարցեր լուծելու հնարավորություն։
«Կարող են, իհարկե, եթե նրանց միջև ձևավորվի առավել կարևոր փոխհամաձայնություն, թեկուզ միջանկյալ, որը թույլ կտա գոնե լուծել եթե ոչ նախկին բնականոն կենսագործունեության ռեժիմի ամբողջական վերականգնման, ապա առնվազն Արցախի ռազմական և հումանիտար անվտանգության հարցը»,- շեշտել է Բադալյանը։
Նրա խոսքով՝ հակառակ դեպքում կրկնվելու է Հայաստանի նախորդ դիմումի պատմությունը, հայկական կողմը ստանալու է «լավամարդերի» ու «վատամարդերի» հերթական «էֆեկտը»։
Քաղաքական մեկնաբանի գնահատմամբ՝ այդ դեպքում մեծ է հավանականությունը, որ որոշ ժամանակ անց ՄԱԿ ԱԽ նիստին կհաջորդի «Արցախի շուրջ իրավիճակի հերթական վատթարացում, այս անգամ հնարավոր է ռազմական առումով»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Հայաստանը դիմել է ՄԱԿ ԱԽ ԼՂ-ի հարցով
