«Բանակցությո՞ւն, թե՞ պայմանների թելադրում»․ կրակոցներ վաշինգտոնյան հանդիպման ֆոնին
Կրակոցներ՝ վաշինգտոնյան բանակցությունների ֆոնին
«Գործ ունենք այսպիսի իրավիճակի հետ՝ կամ որևէ բանակցություն չկա, կամ ուժի կիրառումը կազմում է այդ «բանակցության» մաս»,- Վաշինգտոնում ընթացող գործընթացն այսպես է բնորոշել քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանը։
Հունիսի 27-ին մեկնարկած բանակցությունների ֆոնին Բաքուն անօդաչու թռչող սարք է կիրառել Լեռնային Ղարաբաղում, հայկական կողմն ունի չորս զոհ, հերթական անգամ կրակ է բացել նաև Երասխում կառուցվող հայ-ամերիկյան գործարանի ուղղությամբ։ Այդ կապակցությամբ ԼՂ-ից պահանջել են, որ Հայաստանի պատվիրակությունը «անհապաղ դադարեցնի մեկնարկած բանակցությունները»։
Բադալյանի խոսքով՝ Ադրբեջանը չի կարող արհամարհել ԱՄՆ-ին, պարզապես կարող է վստահություն ունենալ՝ կհաջորդի՞ արձագանք, թե՞ ոչ։ Վերլուծաբանը նկատում է՝ արձագանքի բացակայությունը թույլ է տալիս խոսել այն մասին, որ Ադրբեջանի կողմից ուժի կիրառումն «առնվազն լոյալություն ունի»։
Սա ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի միջնորդությամբ Միրզոյան-Բայրամով բանակցությունների երկրորդ փուլն է։ Այն նախատեսված էր հունիսի 12-ին, սակայն Բաքվի խնդրանքով հետաձգվել էր։
Բանակցությունների առաջին փուլը տեղի էր ունեցել մայիսի 1-4-ը։ Հանդիպման արդյունքներով համատեղ հայտարարություն չէր ստորագրվել, կողմերը սահմանափակվել էին մամուլի հաղորդագրությամբ, որում արձանագրվում էր՝ «մի շարք առանցքային հարցերի շուրջ դիրքորոշումները մնում են տարամետ»։
Վաշինգտոնում՝ բանակցություններ, Հայաստանում և ԼՂ-ում՝ կրակոցներ
Պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենի միջնորդությամբ հայ-ադրբեջանական բանակցությունները, ըստ ամերիկյան կողմի, կշարունակվեն մինչև հունիսի 29-ը։
Ադրբեջանը հայտնել է, որ Բլինքեն-Բայրամով առանձնազրույցից բացի առաջին օրը կայացել են եռակողմ բանակցություններ և երկկողմ՝ Հայաստան-Ադրբեջան հանդիպում։ Պաշտոնական Երևանը, սակայն, հաղորդագրություն է հրապարակել միայն Միրզոյան-Բլինքեն զրույցի վերաբերյալ։ Տեղեկանում ենք, որ՝
- քննարկել են տարածաշրջանային անվտանգությանն ու կայունությանն առնչվող հարցեր,
- անդրադարձ են կատարել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին,
- մտքեր են փոխանակել նաև տարածաշրջանում տրանսպորտային ենթակառուցվածքների ապաշրջափակման հարցերի շուրջ:
Ադրբեջանական ԶԼՄ-ների փոխանցմամբ՝ Բլինքեն-Բայրամով հանդիպման ընթացքում Ադրբեջանի արտգործնախարարը նշել է, որ «խաղաղության գործընթացի հաջող ավարտի համար անհրաժեշտ է զերծ մնալ սադրիչ քայլերից, դուրս բերել հայկական զինված ուժերը ադրբեջանական տարածքներից, հարգել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը թե՛ խոսքով, թե՛ գործով»։
Սադրիչ քայլեր իրականացնելու մեջ հայկական կողմին մեղադրող Բաքուն վաշինգտոնյան բանակցությունների առաջին օրը կրակ է բացել Երասխում կառուցվող հայ-ամերիկյան գործարանի ուղղությամբ: Ավելի ուշ իրադրությունը լարվել է նաև Լեռնային Ղարաբաղում։
Արցախի տեղեկատվական շտաբի փոխանցմամբ՝ հունիսի 28-ին՝ ժամը 01:30-ից, Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները հրետանային միջոցներից կրակ են բացել Մարտունու և Մարտակերտի հայկական դիրքերի ուղղությամբ` կիրառելով նաև ԱԹՍ-ներ։ Արդյունքում 4 զինծառայող է զոհվել:
ԼՂ-ի բնակչության իրավունքներն ու անվտանգությունը ապահովելու նպատակով միջազգային հանրությանը «գործնական քայլեր ձեռնարկելու» կոչ է արել Հայաստանի վարչապետը։ Թվիթերյան գրառման մեջ նա շեշտել է, որ «բարձր է Հարավային Կովկասում ապակայունացման ռիսկը»։
«Անհապաղ դադարեցնել բանակցությունները»․ Արցախի խորհրդարան
ԼՂ-ի Ազգային ժողովն այսօր հայտարարություն է ընդունել, որով Վաշինգտոնում գտնվող Հայաստանի պատվիրակությունից պահանջում է․
«Անհապաղ դադարեցնել մեկնարկած բանակցությունները մինչև Արցախի հետ շփման գծում և Հայաստանի սահմաններին լիակատար հրադադարի հաստատումը և այն պահպանելու փաստաթղթային երաշխիքների տրամադրումը։ Հակառակ պարագայում՝ բանակցությունների շարունակումը կնշանակի ադրբեջանական կողմի ագրեսիվ պահվածքի խրախուսում և միջազգային մակարդակով արտոնություն», — ասված է հայտարարությունում։
Խորհրդարանը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների ղեկավարներին կոչ է արել «կարեկցանքի հայտարարություններից, հորդորներից և խորհուրդներից զատ ձեռնարկել կոնկրետ գործնական քայլեր, մասնավորապես՝ պատժամիջոցներ կիրառել Ադրբեջանի նկատմամբ՝ զսպելով նրա ագրեսիվ նկրտումները»:
Ռուսաստանի Դաշնությանն էլ հորդորել է «խաղաղապահ առաքելության շրջանակում առավել կոշտ միջոցներով կասեցնել Ադրբեջանի հակամարդկային, ցեղասպան գործողությունները»:
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի մեկնաբանությունը
Նման մթնոլորտում բանակցություն հնարավո՞ր է
«Կասկածում եմ՝ ինչպիսի բանակցություն կարող է լինել մի մթնոլորտում, երբ կողմերից մեկը բանակցում է ուժի կիրառմամբ կամ դրա սպառնալիքով։ Եվ այդ հանգամանքը չի արժանանում բանակցության միջնորդ որևէ դերակատարի հասցեական և առարկայական գնահատականին, ընդհանրապես՝ միջազգային հանրության գնահատականին։
Այդպիսի միջավայրում հնարավո՞ր է արդյոք բանակցություն, թե՞ դա պարզապես պայմանների թելադրման փորձ է, որտեղ Երևանն ունի ընդամենը դիմադրելու խնդիր։ Սրանք, իմ կարծիքով, տարբեր ռեժիմներ են։
Բանակցությունը պետք է ենթադրի որոշակի ուժերի հավասարակշռություն։ Նկատի չունեմ միայն ռազմական ուժը, այլ ընդհանրապես միջավայրային հավասարակշռության ապահովումը»։
Ադրբեջանը չի կարող արհամարհել ԱՄՆ-ին
«Երասխում կրակոցները շարունակվում են արդեն մի քանի օր, այսինքն՝ դրանք մեծ հաշվով չեն էլ ընդհատվել, պարբերաբար տեղեկություններ լինում են։ Տեսանք, որ առաջին օրվանից հետո, երբ վիրավորվել էին երկու աշխատող, պետքարտուղարության ներկայացուցչի թվիթերյան գրառման մակարդակով ԱՄՆ-ն խորը մտահոգություն արտահայտեց։
Բայց փաստացի դա Ադրբեջանին չմտահոգեց։ Կրակոցները գործարանի ուղղությամբ շարունակվեցին նաև այն բանից հետո, երբ գործարանի սեփականատերերը բարձրացրին Հայաստանի և ԱՄՆ դրոշները։
Կարծում եմ՝ Ադրբեջանը չի կարող արհամարհել ԱՄՆ-ին, պարզապես կարող է վստահ լինել՝ արդյո՞ք կհաջորդի ԱՄՆ արձագանք, թե՞ ոչ։ Դրա համար է, որ խոսում եմ լոյալության նշանների մասին։ Որպես խաղաղության արդյունավետության ցուցիչ՝ շատ կարևոր եմ համարում Ադրբեջանին ուժի կիրառման կամ դրա սպառնալիքի համար հասցեական և առարկայական պատասխանատվության դաշտ բերելը։ Երբ դա չենք տեսնում, խիստ կասկածում եմ, որ կարող ենք տեսնել իրապես արդյունավետ խաղաղ գործընթաց»։
Վաշինգտոնի՝ Ադրբեջանի կողմից ուժի կիրառման անտեսումը մտահոգիչ է
«Արձանագրենք երկու էական հանգամանք վաշինգտոնյան առաջին և երկրորդ փուլերի միջև։ Մայիսի 28-ին եղավ Ալիևի հայտնի ելույթը, որը բաց տեքստով վերջնագիր էր Արցախի ղեկավարությանն ու ժողովրդին, այն է՝ «կապրեք այն պայմաններով, որ ես եմ առաջարկում, կարժանանաք ներման»։ Ալիևի այս ելույթից հետո ԱՄՆ պետքարտուղարության ներկայացուցիչը ողջունեց Հայաստանի վարչապետի՝ խաղաղության օրակարգին հետևողականությունը և համաներման մասին Ալիևի ելույթը։
Այնուհետև եղավ արտահոսք ռուսական մամուլում, որ ԱՄՆ-ն փորձում է կազմակերպել Ստեփանակերտի և Բաքվի ներկայացուցիչների ուղիղ խոսակցություն երրորդ երկրում և Արցախի վրա փորձում է ճնշում բանեցնել, որ «եթե դրան չհամաձայնեք, Ադրբեջանը կարող է Արցախում իրականացնել հակաահաբեկչական գործողություն»։
Այս արտահոսքից հետո մենք չենք տեսել ԱՄՆ կողմից պաշտոնական հերքում կամ պարզաբանում այն մասին, որ չի եղել Արցախի ներկայացուցիչների հանդեպ նման ճնշում։ Ինչո՞ւ չի եղել այդ պարզաբանումը։
Այս երկու հանգամանքը՝ արձագանքը Ալիևի ելույթին և արտահոսքին փաստացի արձագանքի բացակայությունը թույլ է տալիս ասել, որ Ադրբեջանի կողմից ուժի կիրառումը ունի առնվազն լոյալություն։ Սա իսկապես մտահոգիչ է, հարց է առաջացնում, թե այդ բանակցություն ասվածը որքանով է իրապես բանակցություն և որքանով՝ մի կողմին համոզելով կամ ճնշելով ինչ-որ պայմանների դաշտ բերել»։
Վաշինգտոնում չկա Ադրբեջանի համար անցանկալի բովանդակություն
«ԱՄՆ միջնորդության ձեռնտու չլինելու պարագայում Ադրբեջանը պարզապես չէր գնա այդ հանդիպումներին մասնակցելու։ Եթե Ադրբեջանը կարող է գնալ բանակցության և մի քանի ժամ հետո ԱԹՍ-ներով ուժ կիրառել Արցախի նկատմամբ, ապա կարող է իրեն թույլ տալ նաև պարզապես չգնալ Վաշինգտոն։ Եթե գնում է, նշանակում է՝ այնտեղ իր համար որևէ անցանկալի բովանդակություն գոյություն չունի, առնվազն որևէ ճնշում գոյություն չունի։
Կրկնեմ՝ չենք տեսնում Ադրբեջանի գործողությունների հանդեպ հասցեական արձագանք ԱՄՆ-ից։ Այո, ՌԴ-ից էլ չենք տեսնում, ՌԴ պարագան բոլորիս հայտնի է, գաղտնիքներ էլ չկան, շատ հստակ է՝ Ռուսաստանն Ադրբեջանի դեմ չի գնալու որևէ կերպ։ Բայց պետք է հասկանանք՝ ԱՄՆ-ն էլ չի գնալու։
Հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորումը նրանց համար ընդամենը միջոց է իրենց աշխարհաքաղաքական խնդիրները լուծելու, իրար միջև ազդեցության պայքարի և այլնի համար»։
Բաքուն կոնկրետ քայլերի իրականացում է պահանջում
«Ադրբեջանի նպատակները շատ պարզ են, դնում է Արցախի, այսպես ասած, վերաինտեգրման խնդիր։ Այդ մասին շատ պարզ, բաց հայտարարում են։ Երբ Հայաստանի վարչապետը հայտարարում է, թե Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը ներառում է Արցախը, նույնիսկ դա չի բավարարում Ադրբեջանին։ Եվ Բաքուն պահանջում է այդ հայտարարության փոխարեն անել շատ կոնկրետ քայլեր՝ ԼՂ-ի բանակի լուծարում և այլն, ըստ էության՝ Արցախի չճանաչված պետականության լուծարում»։
Երկխոսել չի նշանակում ճանաչել Ստեփանակերտը
«Այն, որ որևէ մեկը կարող է բարձրացնել Ստեփանակերտ-Բաքու երկխոսության հարց, դա ինքնին ոչինչ չի նշանակում։ Երկխոսությունը կարող է լինել ամենատարբեր հարցերի շուրջ և ամենատարբեր ձևաչափերով։ Այդ նույն երկխոսությունը կարող է լինել հենց ադրբեջանական՝ ռեինտեգրացիայի բովանդակության շուրջ։ Եթե որևէ միջազգային դերակատար ասում է՝ երկխոսությունը կարևոր է, դա դեռ չի նշանակում, որ ասում են՝ շատ կարևոր է, որ Բաքուն ճանաչի Ստեփանակերտը։
Բնականաբար, նրանք առաջարկում են Բաքվին խոսել Ստեփանակերտի հետ։ Բաքուն էլ ասում է՝ խոսելու եմ այս պայմաններով։ Երևանն ասում է՝ այդ պայմանները մեզ չեն բավարարում։
Մտածել, թե Բաքվին ստիպում են խոսել Ստեփանակերտի հետ, դա իրականությունից կտրվածություն է։ Հակառակը, տեսնում ենք՝ առնվազն Բաքվի շանտաժի քաղաքականության տեսքով Ստեփանակերտի վրա կա ճնշում Բաքվի հետ խոսելու ուղղությամբ, խոսել այն տրամաբանության շրջանակում, որն առաջադրում է Բաքուն»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Կրակոցներ՝ վաշինգտոնյան բանակցությունների ֆոնին
