Կյանքն՝ ատելությամբ շրջապատված։ ԼԳՏԲ համայնքն ու նրանց ծնողները Վրաստանում
Վրաստանում ԼԳԲՏ համայնքի ներկայացուցիչներն ասում են, որ իրենց պաշտպանված չեն զգում։ Վիրավորանքները, ծեծը, սպառնալիքները, խտրականությունը նրանց ամենօրյա կյանքն են։
Բարդ իրավիճակում են նաև նրանց ծնողները․ շրջապատի մարդիկ փորձում են նրանց վրա պատասխանատվություն դնել երեխաների սեռական կողմնորոշման համար։
«Պատրաստ եմ ցանկացած անհարմարության, միայն թե երեխայիս համար լավ լինի»
«Երեխայիդ հետևեիր, թե չէ տղամարդու տեղն աղջիկ է մեծացել», «Եթե իմանայիր, թե ինչ է նրանից դուրս գալու, աբորտ կանեյիր», «Արվամոլի մայր»․ այսպիսի արտահայտություններ է ամեն օր լսում Քեթո Բենիձեն՝ Էմզոյի մայրը։ Չնայած շրջապատի մարդկանց մշտական հարձակումներին՝ Քեթոն չի դադարում սիրել իր որդուն, ընկերություն է անում նրա հետ, աջակցում։
Էմզոն ծնողներին ասել է, որ գեյ է, երբ 24 տարեկան է եղել։ Մայրն ու հայրը միանգամից չէ, որ համակերպվել են, սակայն արդյունքում ծնողների սերը «ի՞նչ կասեն մարդիկ» վախից ուժեղ է եղել։
• Եկեղեցի, որն ապաստան է տվել տրանսգենդերին։ Տեսանյութ
• Խտրականություն ՄԻԱՎ-ով և ՁԻԱՀ-ով ապրող մարդկանց նկատմամբ՝ հենց բժիշկների կողմից
• Միասեռականությունը Թուրքիայում․ նախարարն՝ ընդդեմ իրավաբանների
Էմզոն արդեն Վրաստանում չի ապրում, ավելի քան մեկ տարի առաջ նա Բելգիա է տեղափոխվել։
Հոմոֆոբ հարձակումների այժմ նրա մայրն է ենթարկվում։
«Զայրանում եմ, խեղդվում զայրույթից, երբ մայրս ստիպված է լինում իմ մասին ինչ-որ զզվելի բաներ լսել, — ասում է Էմզոն։ — Վիրավորում են, նյարդայնացնում։
Հաստատ գիտեմ, թե որքան ծանր է նրա համար աշխատանքից երկար ճանապարհով տուն վերադառնալ, գնած հացի հետ կրել ատելությամբ լի հայացքներ, թե որքան ծանր է նրա համար իմ հասցեին հայհոյանքներ լսել»։
Չար մեկնաբանությունների հետ ստիպված է համակերպվել նաև Թամիլա Գացերելիան՝ տրանսգենդեր աղջկա մայրը։ Թամիլային հաճախ են հարցնում, թե ինչու է նրա «տղան» իրեն կնոջ պես պահում, ինչու նա բավականաչափ խիստ չէ և ինչու տնից դուրս չի շպրտում նրան։ Մայրը ձգտում է ոչ մի հարց անպատասխան չթողնել և բոլորին բացատրել, որ իր երեխան «հիվանդ» չէ։
«Ես ուզում եմ, որ նա լիիրավ քաղաքացի լինի։ Ինքս եմ պատրաստ ցանկացած անհարմարության, միայն թե երեխայիս համար լավ լինի», — ասում է Թամիլա Գացերելիան։
«Յուրաքանչյուր կվիր-երեխայի ծնվելու հետ «ծնվում է» նաև կվիր-ծնող
Նանա Պանցուլայան արեն չի հիշում, թե երբ իր աղջիկ Մարիամն ասաց, որ լեսբուհի է։ Ասում է, որ միանգամից է հասկացել դստերը։
«Պարզապես չեմ հասկանում, թե ինչու է պետք վերահսկել և սահմանափակել մարդուն, եթե սիրում ես նրան։ Մարիամն իր կյանքն ունի, ես հարգանքով եմ վերաբերվում այն ամենին, ինչ նա անում է, ինչպես է անում և ընդհանուր առմամբ ինչպես է ապրում։
Նա շատ հետաքրքիր երիտասարդ կին է, կայացած և անկախ։ Ես երբեք ինձ թույլ չեմ տվել միջամտել նրա կյանքին, նույնիսկ երբ նա փոքր էր։ Իսկ հիմա՝ առավել ևս», — ասում է Նանա Պանցուլայան։
Նանան ոչ միայն ընդունում է իր դստեր միասեռականությունն, այլ նաև ակտիվորեն պայքարում է Վրաստանում ԼԳԲՏ իրավունքների համար։ Մարիամը հիշում է, որ 2013 թ-ի մայիսի 17-ին մայրն իր կողքին էր, երբ հոգևորականների կողմից ուղղորդվող ամբոխը հարձակվեց մարդկանց վրա, որոնք հոմոֆոբիայի դեմ ակցիայի էին դուրս եկել։
«Նա ոչ միայն մայրս է, այլ նաև իմ ամենասիրելի և ամենամոտ ընկերներից մեկը։ Նա միշտ աշխատում է իր վրա, մշտապես աճում որպես անհատ, որպես ֆեմինիստական շարժման ակտիվիստ և «ոչ ստանդարտ» շարժումների դաշնակից։ Նա թերևս իմ սերնդի ակտիվիստների մեջ առաջին ծնողն է, որը որոշել է բացահայտ մեզ աջակցել, որն ակցիաների է մասնակցում և ինքն էլ է բախվել այն խնդիրներին, որոնք առօրեական են դարձել մեր համայնքի անդամների համար», – ասում է Մարիամը։
Նա արդեն մի քանի տարի է ԱՄՆ-ում է ապրում, սակայն նրա մայրը մինչև հիմա մասնակցում է ի աջակցություն ԼԳԲՏ բոլոր ակցիաներին։
«Ինձ շատ է դուր գալիս աչքովս ընկած մի արտահայտություն․ «Յուրաքանչյուր կվիր-երեխա ծնվելիս «ծնվում է» նաև կվիր-ծնող [կվիր՝ հավաքական եզրույթ, որը օգտագործվում է սեռական փոքրամասնությունների մասին խոսելիս — JAMnews]», — ասում է Նանան։ — Բոլոր ծնողներին խորհուրդ եմ տալիս մտածել այս մասին»։
«Սերը սեր է»
Մարիամ Գագոշաշվիլին, Նանայի աղջիկը, ապրում է ԱՄՆ հոմոֆոբիայի ցածր մակարդակ ունեցող քաղաքներում՝ Նյու Յորքում և Սան Ֆրանցիսկոյում: Ասում է, հոմոֆոբ ռեպլիկներ նա լսել է նաև ԱՄՆ-ում, սակայն Վրաստանի հետ չես համեմատի։
«Այստեղ ինձ վրա փողոցում ոչ ոք քար չի նետել, հանրային տրանսպորտում մազերս չի պոկել, գիշերային ակումբներում չի ապտակել, բարերում խմիչքը դեմքիս չի շփել, ոչ ոք չի փորձել բռնաբարել սեռական կողմնորոշման պատճառով, սրճարաններում և հյուրանոցներում աշխատել նույնպես ոչ ոք չի արգելել դրա պատճառով, ոչ ոք ինձ գրասենյակից կամ բնակարանից ոտքերով հարվածելով չի հանել և ոչ ոք չի փորձել սպանել խաղաղ ցույցին մասնակցելու համար։
Այս ամենն ինձ հետ իրականում տեղի է ունեցել Վրաստանում, ես այդ ամենը կաշվիս վրա եմ զգացել: Եվ բազմիցս», — ասում է Մարիամը։
Վրաստանից այլ երկիր մշտական բնակության է տեղափոխվել նաև 23-ամյա Մոնիկա Տիգիշվիլին։ Նա տրանսգենդեր կին է։
Ասում է, որ տնից դուրս գալու ոչ մի դրվագ առանց վիրավորանքների և ծաղրի չի անցել։
«Արդյունքում՝ հետևյալ եզրահանգնմանն եմ եկել․ պաշտպանված լինելու, ինքդ քեզ իրացնելու, անվտանգության մեջ ապրելու համար անհրաժեշտ է մեկնել Վրաստանից», — ասում է նա։
Մոնիկան նշում է, որ Վրաստանի պես երկրում դժվար է նույնիսկ ծնողներիդ աջակցությանը հավակնել, նրանք նույնպես ագրեսիայի են ենթարվում նրա համար, թե ովքեր են իրենց երեխաները։
Ակտիվիստ Նիկո Գորգիլաձեն նույնպես մեկնել է Վրաստանից շրջապատի հոմոֆոբիայի պատճառով։ Նիկոյի վրա հարձակվել են 2018թ-ի մայիսի 17-ին այն պահին, երբ նա ասում էր.
«Սերը սեր է, միշտ և ամենուրեք»։ Ագրեսիվ տրամադրված ամբոխից ակտիվիստներին պաշտպանում էր ոստիկանական շարասյունը, սակայն այն ճեղքվել է, և Նիկոն հարված է ստացել մեջքին։ Իր վրա հարձակված անչափահաս տղային ոստիկանությունը տեղում ձերբակալել է։ Ակտիվիստը չի պնդել, որ նրան կալանավորեն, և խնդրել է որպես պատիժ տղային դատապարտել հանրային աշխատանքի, այլ ոչ թե բանտի։
Հարձակվածին դատարանը ծնողների խնամակալությանն է հանձնել, իսկ Նիկոն լքել է Վրաստանը։
«ԼԳԲՏ-ն Վրաստանում շքերթ անցկաացնելու հնարավորություն չունի»
2013թ-ի մայիսի 17-ին վրացական պետությունը չի կարողացել ապահովել հավաքների և ինքնաարտահայտման իրավունքը․ հոգևորականների գլխավորությամբ կատաղած ամբոխից ակցիայի մասնակիցներին հեռացնելու համար նրանց Ռուսթավելու պողոտայից միկրոավտոբուսներով են տարել։
Հաջորդ տարի պատրիարքարանի նախաձեռնությամբ մայիսի 17-ն Ընտանիքի մաքրության օր է հայտարարվել, և ամեն տարի հոգևորականներն ու ծխականները հենց այդ օրը զանգվածային երթեր են կազմակերպում։ Մայիսի 17-ին՝ Հոմոֆոբիայի դեմ պայքարի օրը, ԼԳԲՏ համայնքի համար ակցիա անցկացնելը հիմա շատ բարդ է և վտանգավոր։
ԼԳԲՏ հակառակորդները յուրաքանչյուր տարի կազմակերպված ձևով փորձում են խանգարել ակցիաների անցկացմանը։
«Վրաստանում շքերթի ժամանակ չէ։ Իրավիճակն այն չէ, որ կարնավալի պես բան կազմակերպենք։ Մեր փրայդը քաղաքական է լինելու։ Ուզում ենք խոսել այն մարտահրավերների և խնդիրների մասին, որոնց Վրաստանում բախվում է ԼԳԲՏ-ն», — ասում է փրայդի կազմակերպիչներից մեկը՝ Գիորգի Տաբագարին։
Նա ընդգծում է, որ վերջին տարիներին զգալիորեն աճել է միգրացիայի մակարդակը, ԼԳԲՏԿ ներկայացուցիչներն առավել հաճախ են լքում Վարստանը, և սա չի կարող չմտահոգել։
«Մարդիկ հույս չունեն, որ պետությունը նրանց կպաշտպանի։ Նրանք վախենում են փողոց դուրս գալ», — ասում է Գիորգին։
2014 թ-ից հատուկ օրենքով Վրաստանում արգելված է քաղաքացու հանդեպ խտրականությունը ցանկացած հատկանիշով՝ տարիք, առողջական վիճակ, սահմանափակ կարողություններ, սեռական կողմնորոշում, գենդերային նույնություն, մասնագիտություն և այլն։ Օրենքն արգելում է ցանկացած տեսակի խտրականություն ոչ միայն հանրային, այլև մասնավոր հատվածում։
Խորհրդարանն այս օրենքն ընդունել է Վրաց ուղղափառ եկեղեցու դժգոհություն պայմաններում։
Հոգևորականները հաճախ էին մասնակցում այս օրինագծի խորհրդարանական քննարկումներին և անգամ պնդում էին մի շարք հոդվածներում փոփոխություններ կատարելը։ Ըստ հասարակական կազմակերպությունների, որոնք զբաղվում են մարդու իրավունքների հարցերով, օրենքի վերջնական տարբերակն անարդյունավետ է ստացվել, և խտրականությունը շարունակվում է։
