«Խնդիրը կարող է ավելի խորանալ»․ հայ քաղաքագետը՝ Լաչինի միջանցքի մասին
Լաչինի միջանցքի արգելափակման հետևանքները
«Մի ողջ ժողովուրդ սովամահ է լինում։ Ուրիշ երկրներում երեխաները պարում են, Ձմեռ պապից ինչ-որ ակնկալիքներ ունենում։ Մեր երեխաներն էլ հաց չունեն ուտելու, սոված են»,- ֆեյսբուքյան էջում գրել է Արցախի արտգործնախարար Դավիթ Բաբայանը՝ Լաչինի միջանցքի արգելափակման հետևանքով ստեղծված իրավիճակը բնորոշելով որպես «մարտահրավեր քաղաքակիրթ աշխարհին»։
Բաբայանի համոզմամբ՝ հումանիտար ճգնաժամը կանխելու համար անհրաժեշտ է, որ միջազգային կառույցները պատժամիջոցներ կիրառեն Ադրբեջանի նկատմամբ։
Լաչինի միջանցքի արգեալափակումից անցել է ավելի քան երեք շաբաթ։ Սակայն բանակցություններում շոշափելի արդյունքներ չեն գրանցվել։ Հայտնի չէ՝ ուղի՞ղ, թե՞ միջնորդավորված են բանակցում կողմերը, ի՞նչ հնարավոր տարբերակներ են քննարկում։
Քաղաքագետ Գուրգեն Սիմոնյանի խոսքով՝ հայկական կողմը չի կարող գնալ ուժային լուծման, քանի որ դա «կհամարեն սադրանք և կվերսկսեն պատերազմը»։ Փոխարենը ուժ կիրառելու մանդատ և հնարավորություն ունեն ռուս խաղաղապահները, «այլ խնդիր է՝ ուզու՞մ են դա անել, թե՞ ոչ»։
ԼՂ-ում ստեղծված իրավիճակը, Երևանի և Բաքվի հայտարարությունները, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք
Հայաստան է տեղափոխվել ևս երկու բուժառու
Առավոտյան Արցախի առողջապահության նախարարությունը հաղորդեց, որ Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեի միջնորդությամբ և ուղեկցությամբ ՀՀ տարբեր մասնագիտացված բժշկական կենտրոններ են տեղափոխել երկու բուժառուի։
Մինչ այս կոմիտեի միջնորդությամբ Արցախից Հայաստան էր տեղափոխվել 10 բուժառու, այդ թվում՝ 4 ամսական երեխա:
Լաչինի միջանցքի արգելափակման հետևանքով խախտվել է նաև արցախցիների բժշկական խնամք ստանալու իրավունքը։ Պլանային վիրահատությունները դադարեցված են։ Շրջափակման առաջին շաբաթվա ընթացքում մահացել էր Արցախի մեկ քաղաքացի։ Չէր հաջողվել նրան դուրս բերել ԼՂ-ից և տեղափոխել Հայաստան՝ պատշաճ բուժօգնություն ստանալու նպատակով։
ԼՂ-ում ստեղծված իրավիճակի գնահատականը
Արդեն 24 օր է, ինչ Ադրբեջանը շրջափակման մեջ է պահում Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին ու աշխարհին կապող միակ ճանապարհը՝ Լաչինի միջանցքը։ Հայերն այն անվանում են նաև «կյանքի ճանապարհ»։
Հայաստանի արտաքին գերատեսչության փոխանցմամբ՝ հումանիտար ճգնաժամը Լեռնային Ղարաբաղում օրեցօր ահագնանում է, մասնավորապես՝
- ավելի ու ավելի զգալի է դառնում առաջին անհրաժեշտության ապրանքների, սննդի ու դեղորայքի պակասը,
- շոշափելի է դառնում թերսնման վտանգը,
- հարյուրավոր ընտանիքներ շարունակում են բաժանված մնալ՝ գտնվելով ադրբեջանական բլոկադայի տարբեր կողմերում։
«120 հազար մարդ հայտնվել են փաստացի գերեվարված կարգավիճակում»,- հայտարարել է ԱԳՆ-ն։
Պաշտոնական Երևանի համոզմամբ՝ Ադրբեջանն ամբողջ աշխարհի աչքի առաջ «բռնի տեղահանության է դրդում Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը՝ շարունակելով էթնիկ զտումների իր քաղաքականությունը»․
«Ադրբեջանական կողմի պնդումները, թե Լաչինի միջանցքն իրականում բաց է, միանգամայն անհիմն են, ինչի ապացույցն է առնվազն այն, որ միայն Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի մեքենաներով է թույլատրվում կյանքի վտանգի առաջացման դեպքում սահմանափակ թվով հիվանդների տեղափոխումը Հայաստան»։
Դեկտեմբերի 12-ից Ադրբեջանը բնապահպանական պատճառաբանություններով արգելափակել է Լաչինի միջանցքը՝ պահանջելով իրականացնել մոնիթորինգ Կաշենի հանքավայրում։ Թեև Արցախի իշխանությունները հայտարարել են «Բեյզ Մեթըլս» ընկերության կողմից շահագործվող հանքավայրերի գործունեությունը դադարեցնելու և ուսումնասիրության նպատակով միջազգային փորձաքննություն հրավիրելու մասին, սակայն ճանապարհը շարունակում է փակ մնալ:
Արցախում ապրող 120 հազար մարդիկ, այդ թվում ՝ 30 հազար երեխա, 20 հազար տարեց ու շուրջ 9 հազար հաշմանդամություն ունեցող անձ կանգնած են հումանիտար ճգնաժամի առաջ։ Սննդի, դեղորայքի և վառելիքի պաշարները գրեթե սպառվել են։ Դեկտեմբերի 29-ից սահմանափակվել է հանրային սննդի ծառայությունների մատուցումը: Արցախում խանութները մատակարարումներ են ստանում պահուստային միջոցներից, այն էլ միայն կառավարության որոշմամբ:
Պաշտոնական Երևանի հայտարարության շեշտադրումները
Նախօրեին Հայաստանի արտաքին գերատեսչությունը հաղորդագրություն է տարածել ու նշել, ուր Ադրբեջանը պարտավոր է անհապաղ վերաբացել Լաչինի միջանցքը։ Նախարարությունը ևս մեկ անգամ ընդգծել է, որ միջանցքի արգելափակմամբ Բաքուն խախտում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ ստանձնած պարտավորությունները․
«Ակնկալում ենք նաև ՌԴ կողմից հստակ ջանքերի իրականացումը՝ ուղղված այս կոպտագույն խախտումն առանց որևէ նախապայմանի վերացնելուն»:
ԱԳՆ-ն ևս մեկ անգամ մատնանշել է ԼՂ և Լաչինի միջանցք «միջազգային փաստահավաք առաքելության գործուղման», ինչպես նաև ՄԱԿ համապատասխան մարմինների համար Լեռնային Ղարաբաղ անարգել հումանիտար հասանելիության անհրաժեշտության մասին։
Նախարարությունից վստահեցրել են՝ Հայաստանը շարունակելու է նպատակամղված քայլեր ձեռնարկել Լաչինի միջանցքի շրջափակումն ու ստեղծված հումանիտար ճգնաժամը վերացնելու ուղղությամբ։ Հաղորդագրությունում նշվում է, որ այդ քայլերը լինելու են «բոլոր հնարավոր ձևաչափերում», այդ թվում՝ ՄԱԿ Անվտանգության խորհրդի։
Արձագանք Բաքվից
Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն պաշտոնական Երևանի հայտարարությունները «բացարձակապես անհիմն» է որակել և նշել, որ դրանք միտված են «միջազգային գործընկերներին մոլորեցնելուն և իրավիճակն արհեստականորեն սրելուն»․
«Հայկական կողմը դեռ շահագրգռված է Ադրբեջանի տարածքում ապօրինի տնտեսական և այլ գործողությունների շարունակմամբ»։
Բաքուն Հայաստանին կոչ է արել զերծ մնալ Ադրբեջանի ինքնիշխանության և տարածքային ամբողջականության դեմ ուղղված գործողություններից և դադարեցնել «ագրեսիվ քաղաքական և ռազմական սադրանքները»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Գուրգեն Սիմոնյանի բնորոշմամբ՝ Լաչինի միջանցքի արգելափակումը «ահաբեկչական տարրերով քաղաքական շանտաժ» է։ Ասում է՝ «ահաբեկիչներին» ոչինչ զիջել չի կարելի, պետք է բանակցություններն առաջ տանել միջանցքն անվերապահորեն բացելու և խաղաղության օրակարգը սպասարկելու ուղղությամբ։
«Պատերազմի հարացույցի շեմին է կանգնած տարածաշրջանը։ Եվ այս շանտաժը ապագայում շատ ավելին պոկելու նախերգանքն է։ Պետք է կարողանանք համառ, տոկուն գտնվել, անել ամեն ինչ, որ հարցը կարգավորվի առանց մեր կողմից որևէ զիջման»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է նա։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ Լաչինի միջանցքի բացումը հնարավոր է, եթե ստացվի «միջազգային ճնշում բանեցնելով Ադրբեջանին պարտադրել կատարել իր պարտավորությունները»։
Ըստ Սիմոյնանի՝ պարտադրելու և հարցին լուծում տալու գոռծառույթ ունեն ռուս խաղաղապահները։ Նրանք տարածաշրջանում ներկայացված են ծանր տեխնիկայով, ունեն նաև ուժ կիրառելու մանդատ և հնարավորություն, «այլ խնդիր է՝ ուզու՞մ են դա անել, թե՞ ոչ»․
«Նրանց խնդիրն է, որպեսզի Հայաստանն աշխարհին խնդրի, որ ՄԱԿ-ը մանդատով օժտի ռուսական խաղաղապահ զորակազմին, իսկ դա կնշանակի, որ աշխարհը՝ ի դեմս ՄԱԿ-ի, ճանաչում է Արցախի վերահսկելիությունը ՌԴ կողմից։ Աշխարհը հակված չէ դրան»։
Ելնելով նշված հանգամանքներից՝ քաղաքագետը կարծում է՝ առայժմ հարցը կարգավորման ենթակա չէ, խնդիրը «կարող է ավելի խորանալ»․
«Մնում է տարածաշրջան ՄԱԿ հովանու ներքո միջազգային մոնիթորինգային խմբեր գործուղելը։ Իսկ հետո, հնարավորության պարագայում միջազգային խաղաղապահ առաքելություն հրավիրելը, եթե ՌԴ-ն ի զորու չէ իր պատասխանատվության գոտում սա կարգավորել»։
Խոսելով Բաքվի կողմից առաջ քաշվող հնարավոր նախապայմանների մասին՝ քաղաքագետը նշում է․ խոսք կարող է գնալ մի շարք անթույլատրելի պահանջների մասին, այդ թվում
- Հայաստանի տարածքով արտատարածքային այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» տրամադրման,
- Արցախում հանքարդյունաբերության տոտալ վերահսկողության հաստատման։
Գուրգեն Սիմոնյանը կարծում է՝ միջազգային իրավունքը բարոյական հիմքեր ապահովելու համար ստեղծված, այլ ոչ թե կանխարգելիչ միջոցներ են։ Նրա համոզմամբ՝ միակ մեխանիզմը, որ կարող է Թուրքիային, Ադրբեջանին և ՌԴ-ին պարտադրել «հրաժարվել Հայաստանի նկատմամբ ռազմական արշավ սկսելու իրենց ծրագրից հայկական բանակի մարտունակությունն է»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Լաչինի միջանցքի արգելափակման հետևանքները
