«Իմ թեյի կրթական արժեքը». ինչպե՞ս ԵՄ-ն և CENN-ն օգնեցին կին գործարարին Վրաստանից
Ինչպե՞ս են ԵՄ-ն և CENN-ն օգնում երիտասարդներին
Այս պատմությունն այն մասին է, թե ինչպես կարելի է փոխել ազգային փոքրամասնություններով բնակեցված տարածաշրջանի բնակիչների կյանքը: Եվ նաև բույսեր հավաքելու ընտանեկան ավանդույթը ընտանեկան բիզնեսի վերածել։ Ընդ որում, մի հասարակությունում, որտեղ նման նախաձեռնություններին դեռ թերահավատորեն են մոտենում։
Նինոծմինդայում ենք՝ Վրաստանի ցուրտ հարավում՝ Սամցխե-Ջավախքում։ Հոկտեմբերի վերջի մռայլ առավոտ է։
Չորացված բույսերով լի փոքրիկ սենյակում մի երիտասարդ կին թեյնիկի մեջ լցնում է ուրցը, ինչպես նաև մասուր և այլ հատապտուղներ։ Ջուրը եռում է։ Երկար վարսերով Մզիսան զգուշությամբ եռման ջուր է լցնում թեյնիկի մեջ։
Մզիսե Խմալաձեն 22 տարեկան է։ Նա ապրում է Նինոծմինդա քաղաքում՝ ծնողների, եղբայրների և քույրերի հետ։ Նա թատերական արվեստ է սովորում Թբիլիսիում՝ Շոթա Ռուսթավելիի անվան Թատրոնի և կինոյի պետական համալսարանում։
Մզիսան Նինոծմինդայի ամենաերիտասարդ կին ձեռներեցն է։ Ինքն էլ է ծիծաղում դրա վրա՝ հիշելով, թե ինչ են իրեն ասել հարևանները, երբ իմացել են, որ բիզնես է սկսում.
«Ինչի՞դ է պետք այդ բիզնեսը, ի՞նչ ես անելու։ Իսկ եթե ամուսնանաս, ու ամուսնուդ դուր չգա՞ քո բիզնեսը»։
Ընտանեկան ավանդույթից դեպի բիզնես գաղափար
Նա ընտանեկան ավանդույթը վերածել է բիզնեսի: Մզիսան մանկուց հիշում է, թե ինչպես էր իր ընտանիքը բույսեր հավաքում Նինոծմինդայի դաշտերում։ Այդ ժամանակ՝ մանկության տարիներին, Մզիսայի համար դա ձանձրալի զբաղմունք էր։ Բացի այդ, թեյ չէր սիրում։
Հետո նա մեծացավ, դարձավ ուսանող, սկսեց հաճախել Թբիլիսիի թեյարաններ և սիրահարվեց բուսական թեյին.
«Այդ ժամանակվանից ես անընդհատ մտածում էի. «Եթե մենք հիմա այդքան շատ բույսեր ունենայինք տանը, ես կկարողանայի ինչ-որ բան անել դրանց հետ»:
Գաղափարը արագ առաջացավ։
Ուսանողական առաջին տարիներին Մզիսան կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով հիմնականում Նինոծմինդայում էր։ Մի անգամ քաղաքային երիտասարդական կենտրոնում հանդիպում էր կազմակերպվել CENN հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչների հետ։ 2019 թվականն էր։
«Այս հանդիպմանը CENN-ի ներկայացուցիչները մեզ ներկայացրին նախագիծը, որը ԵՄ ֆինանսավորմամբ պետք է սկսվեր մոտ ապագայում ։ Շեշտը դրված էր երիտասարդության, սոցիալական և կանաչ ձեռներեցության վրա: Այդ հանդիպումից հետո ես հստակ գիտեի, թե ինչ պետք է անեմ»։
Մզիսան ծնվել է վրացահայ ընտանիքում։ Մայրը հայ է, հայրը՝ վրացի։ Մայրն ու նրա հարազատները դժվարությամբ են խոսում վրացերեն.
«Մայրական կողմի բոլոր հարազատներս ազգությամբ հայեր են, և ես անընդհատ տեսնում էի, թե ինչ խնդիրներ ունեն նրանք։ Ջավախքում մարդիկ որոշ ժամանակ կարծես բանտված լինեին, ուստի նրանց համար դժվար էր ինտեգրվել և հասկանալ տեղական օրենքները: Եթե նույնիսկ ինչ-որ փաստաթուղթ ստորագրեին, չէին կարողանա կարդալ այնտեղ գրվածը։ Ես միշտ ցանկացել եմ լուծել այդ խնդիրը, բայց չգիտեի՝ ինչպես»:
Նինոծմինդայում միշտ եղել են վրացերենի դասընթացներ տարբեր տարիքային խմբերի համար։ Այդ պատճառով էլ Մզիսեն ստիպված էր ուրիշ բան մտածել։
CENN-ի դասընթացից հետո Մզիսան հասկացավ, թե ինչպես կարելի է կապել ընտանեկան ավանդույթներն ու խնդիրները։
Rund Tea – ինչպե՞ս CENN-ն օգնեց Մզիսեին
EU4Youth նախագիծը (Սոցիալական ձեռներեցության էկոհամակարգի (SEED) զարգացում սահմանամերձ շրջաններում կանաչ աճի համար) CENN-ը գործընկեր կազմակերպությունների՝ Green Lane ՀԿ-ի (Հայաստան) և KRDF (Վրաստան) հետ ԵՄ ֆինանսավորմամբ մեկնարկել է 2019 թվականի դեկտեմբերին:
Ծրագրի նպատակը Վրաստանի և Հայաստանի սահմանամերձ շրջաններում ապրող երիտասարդների ձեռնարկատիրական ներուժը զարգացնելն է, սոցիալական ձեռներեցության և կանաչ նորարարությունների ուղղությամբ նրանց հմտություններն ամրապնդելը, երիտասարդների զբաղվածությունը խթանելը: Այս նախագիծը մաս է ԵՄ՝ երիտասարդներին աջակցելուն ուղղված ավելի լայնամասշտաբ նախաձեռնության և EU4Youth ծրագրի:
Մզիսան հայտը ներկայացրել է 2021 թ.-ին։ Նա իր նախագիծն անվանել է Rund Tea:
Մզիսայի ծրագրի կանաչ ուղղությունը ոչ փայտային անտառային ռեսուրսների օգտագործումն էր: Սոցիալական առաքելությունն էր էթնիկ փոքրամասնություններին վրացերեն սովորեցնելը՝ նրանց հասարակության մեջ ինտեգրելու նպատակով։
Մզիսայի գաղափարը հավանեցին։ Հետո եղավ վերապատրաստման երկար փուլ։ Բիզնես գաղափարի և բիզնես պլանի մշակում։ Եվ այսպես, Մզիսայի մանկության հիշողությունները վերածվեցին աշխատանքի։
Նրա նախագծի ընդհանուր արժեքը ավելի քան 20,000 լարի [մոտ 7,3 հազար դոլար] է, նա ստացել է 17,000 լարի [մոտ 6,2 հազար դոլար] ֆինանսավորում Եվրամիությունից։
Ինչպե՞ս հին խորդանոցը դարձավ թեյի գործարան
Թեյի գործարան բացելու համար Մզիսեին առաջին հերթին համապատասխան տարածք էր պետք։
«Բակում հին խորդանոց ունեինք, որտեղ պահում էինք ձմռան համար անհրաժեշտ պաշարը։ Բայց համապատասխան պայմաններ չկային։ CENN-ի դրամաշնորհի շնորհիվ մենք ամբողջությամբ վերանորոգեցինք այդ տարածքը»։
Հետո այնտեղ փայտե դարակներ պատրաստեցինք, չորանոց տեղադրեցինք, խոտաբույսերի ու հատապտուղների համար գեղեցիկ ապակյա տարաներ գնեցինք, թեյ պատրաստելու համար՝ թեյնիկներ։ Այսպիսով, հին խորդանոցը վերածվեց թեյի սենյակի:
CENN-ի օգնությամբ Մզիսան ապրանքը բրենդավորել է, պատրաստել լոգո և գնել փաթեթավորման նյութեր։ 2021 թվականի վերջին Նինոծմինդայի Սուրբ Ծննդյան շուկայում վաճառվել է առաջին թեյը։
Այժմ թեյի գործարանը վաճառում է ութ տեսակի թեյ՝ անանուխ, սրոհունդ, վարդ, անմահ, ուրց, ալոճենի, իվան-թեյ և մասուր։ Դրանցից երեքը՝ անանուխը, սրոհունդն ու ուրցն արդեն անցել են լաբորատոր հետազոտություններ և ստացել լիցենզիա։
Եթե հաճախորդը խառը համերի կարիք ունի, Մզիսան պատրաստում է հատուկ խառնուրդ: Գնորդներն իրենք են ընտրում։
Այժմ Մզիսային անհրաժեշտ է ստանալ կենսասերտիֆիկատ, իր թեյերը ներառել բիոարտադրանքի ցանկում, փոխել փաթեթավորումն ու ապրանքը հասցնել մարզից դուրս գտնվող խանութներ։
Նրա արտադրանքի մեծ մասը դեռևս գնում են Նինոծմինդայի խանութներում, ինչպես նաև առցանց և սոցիալական ցանցերի միջոցով։ Մզիսան ցուցահանդեսների և տոնավաճառների հաճախ է մասնակցում։ Դա իր արտադրանքը հաճախորդներին ցույց տալու լավագույն միջոցն է:
Սոցիալական առաքելություն․ վրացերենի ակումբ Նինոծմինդայում
Միևնույն ժամանակ, Մզիսան իր ամբողջ ազատ ժամանակը տրամադրում է Նինոծմինդայի վրացերենի ակումբին։
Վրացերենի դասընթացն արդեն ավարտել է 30 երիտասարդ։ Մի շարք պատճառներով մարտի սկզբին ուսուցումը մեկնարկեց առցանց: Բացի այն, որ կորոնավիրուսի համավարակ էր, արձագանքել էին մարզի տարբեր քաղաքների ու գյուղերի բնակիչներ, ովքեր ուզում էին սովորել։ Իսկ նրանց մեկ տարածքում հավաքելու համար միջոցներ չկային։
«Սկզբում, երբ մենք հայտարարեցինք վրացերենի դասընթացի մասին, 70 հայտ ստացանք։ Նրանցից 50-ը սկսեց պարապել, իսկ 30-35-ը՝ հասան ավարտին։ Կային երեք տարիքային խմբեր՝ 6-7-ից 10 տարեկան, 10-ից 15 տարեկան և 15 տարեկանից բարձր։
Վրացերենի դասերը վարում էին Մզիսան և նրա երկու ընկերները՝ 22-ամյա Վլադ Տերտերյանը և 19-ամյա Էրիքնազի Մարկարիանին, ովքեր օգնում էին Մզիսային ուսումնական նյութեր գտնել։
«Էրիքնազին սովորում է Սամցխե-Ջավախքի համալսարանի նախապատրաստական ֆակուլտետում և ինձ օգնում է համալսարանի տրամադրած նյութերով: Բացի այդ, մենք օգտվում ենք Ժվանիայի անվան դպրոցի քերականական նյութերից: Խոսակցականը բարելավելու համար մենք դիտում ենք ֆիլմեր, կարդում ենք գրքեր, պլանավորում ենք տարբեր միջոցառումներ՝ շնորհանդեսներ, թրեյնինգներ, հետաքրքիր թեմաներով զրույցներ, գրախոսականներ»,- ասում է Մզիսան։
Как
Առաջին հոսքն արդեն ավարտել է ուսուցումը։ Այժմ Մզիսան դասընթացները վերածել է վրացերենի ակումբի, իսկ ուսուցումն առցանցի փոխարեն դեմառդեմ հանդիպումների ձևաչափով է անցկացվում։
Այստեղ էլ մեծ ծրագրեր կան։ Մզիսան ցանկանում է սեղանի խաղ ստեղծել.
«Ամենայն հավանականությամբ, դրանք կլինեն քարտերի վրա գրված վրացերեն բառեր, որոնք պետք է գուշակել։ Սա դեռևս գաղափարի փուլում է: Այդ քարտերը ես կօգտագործեմ նաև թեյի փաթեթավորման վրա: Այդ կերպ իմ թեյը կրթական արժեք կունենա»։
Երիտասարդ կին գործարարը Նինոծմինդայից էթնիկ փոքրամասնություններով բնակեցված փոքր համայնքի համար լավագույն օրինակն է նրա, թե ինչպես հոբբին վերածել բիզնեսի, ունենալ սեփական եկամուտ ու փոխել քո և շրջապատի մարդկանց կյանքը:
