Ի՞նչ կկորցնի ու կշահի Հայաստանը ՌԴ դեմ կիրառվող պատժամիջոցների արդյունքում
Հնարավոր է՝ Ռուսաստանն անջատվի SWIFT վճարային համակարգից։ Միացյալ Նահանգներն ու Եվրամիության երկրները կողմ են քվեարկել ռուսական որոշ բանկերի՝ համակարգից անջատելու, ինչպես նաև ՌԴ Կենտրոնական բանկի ակտիվների սառեցման օգտին։
Մի շարք ռուսական բանկերի անջատումը SWIFT համակարգից Ուկրաինա ներխուժելու համար Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցներից մեկն է։
Այս որոշումների ֆոնին նկատվում է ռուսական ռուբլու կտրուկ արժեզրկում։ Հայաստանում ակտիվորեն քննարկում են՝ ի՞նչ ազդեցություն կունենա ստեղծված իրավիճակը երկրի տնտեսության վրա՝ հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ ՌԴ-ն ՀՀ գլխավոր առևտրային գործընկերն է։
ՌԴ հնարավոր անջատումը SWIFT համակարգից, ռուբլու արժեզրկումն ու իրավիճակի ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա։
Փետրվարի 26-ին Եվրահանձնաժողովի ղեկավար Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենը ԵՄ-ին առաջարկել էր քվեարկել ռուսական որոշ բանկերի SWIFT (The Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) միջբանկային վճարային համակարգից անջատելու, ինչպես նաև Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկի ակտիվների սառեցման օգտին։ Եվրամիության երկրները կողմ էին արտահայտվել։
Եվրահանձնաժողովի ղեկավարը տեղեկացրել էր, որ առաջարկը համաձայնեցվել է ԱՄՆ-ի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի, Իտալիայի և Կանադայի հետ։
Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենն ընդգծել էր, որ այս միջոցները ձեռնարկվում են, որպեսզի Ռուսաստանը չկարողանա օգտագործել իր ԿԲ պահուստներն ու աջակցել իր արժույթին՝ «դրանով խաթարելով պատժամիջոցների ազդեցությունը»։
Եվրահանձնաժողովի ղեկավարի գնահատմամբ՝ Ռուսաստանին սպառնում են խանութների դարակներից ներկրվող ապրանքների անհետացում, գների աճ, արժեզրկում, ինչպես նաև արտերկրում քարտով վճարելու անկարողություն։
SWIFT-ն աշխարհի հիմնական միջազգային վճարային ցանցն է, հիմնադրվել է 1970-ականներին։ Ենթարկվում է Բելգիայի և Եվրամիության կանոններին։ Համակարգում ընդգրկված բանկերը միմյանց հետ կապ են հաստատում և վճարումներ են կատարում SWIFT հաղորդագրությունների միջոցով։ Ցանցի շնորհիվ բանկերը կարողանում են մեծ ծավալի գործարքները կատարել շատ արագ։ Ամեն տարի համակարգի միջոցով փոխանցվում են տրիլիոնավոր դոլարներ։ Օրինակ՝ 2020 թ․-ին համակարգն ստացել է 36 միլիոն եվրո շահույթ։
Որոշումների հանրայնացումից հետո Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկը հանդես եկավ հայտարարությամբ՝ ընդգծելով, որ ունի անհրաժեշտ պաշարներ ու գործիքներ ֆինանսական կայունության պահպանման և գործառնությունների անընդհատության ապահովման համար:
Փետրվարի 28-ին հայտնի դարձավ, որ Եվրամիությունն արգելել է Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկի պահուստների ու ակտիվների կառավարման հետ կապված գործառնությունները։ Ելնելով ԵՄ շահերից՝ ՌԴ Կենտրոնական բանկի հետ գործարքները կթույլատրվեն միայն «խիստ անհրաժեշտության» դեպքում։
Ռուսական մի քանի բանկերի դեմ պատժամիջոցներ է սահմանել նաև Միացյալ Նահանգները։ Պատժամիջոցների մասին հայտարարել են Կանադան, Մեծ Բրիտանիան ու Եվրամիությունը։
SWIFT համակարգից ՌԴ բոլոր բանկերի անջատման պարագայում Ռուսաստանը ստիպված կլինի գործարքներն իրականացնել այլ վճարային համակարգերով, ինչը կհանգեցնի ծախսերի աճի և գործարքների ծավալների նվազման։
ՌԴ դեմ կիրառվող սահմանափակումներն արդեն իսկ թողել են իրենց բացասական ազդեցությունը․ ռուսական ռուբլին կտրուկ արժեզրկվել է։
Թե ի՞նչ հետևանքներ կարող է ունենալ Ռուսաստանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը Հայաստանի տնտեսության վրա՝ պարզաբանել է տնտեսագետ Արմեն Քթոյանը։
Փորձագիտական կարծիք
Քթոյանի խոսքով՝ SWIFT-ը կարելի է փոխարինել ֆինանսական տեղեկատվության փոխանցման այլ համակարգով, օրինակ՝ ռուսականով, պարզապես գործընթացն ավելի դանդաղ կընթանա։ Ըստ նրա՝ դա առևտրի դեպքում խոչընդոտող հանգամանք կարող է հանդիսանալ։
Քթոյանը հիշեցնում է՝ ՌԴ-ն Հայաստանի գլխավոր առևտրային գործընկերն է, և ընդգծում՝ Ռուսաստանում իրավիճակի վատթարացումը չի կարող չազդել ՀՀ տնտեսության վրա։ Խոսքն ինչպես ներմուծման ու արտահանման, այնպես էլ ներդրումների մասին է։
«Ուղղակի ներդրումների մի զգալի հատված ռուսական կապիտալն է։ Այդ ներդրումային ծրագրերը կարող են որոշակիորեն կրճատվել կամ ընդհանրապես սահմանափակվել», — JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է տնտեսագետը։
Քթոյանի դիտարկմամբ՝ Հայաստանի վրա SWIFT համակարգից Ռուսաստանի անջատման հնարավոր ազդեցությունը կախված է նրանից, թե «Ռուսաստանի վրա դա ինչ ազդեցություն կունենա կամ ինչքանով ՌԴ-ն կկարողանա հակակշռել»։
Ասում է՝ այս պահին մի քանի ռուսական բանկեր են անջատել համակարգից, բայց եթե լինի համատարած անջատում, շատ ավելի լուրջ խնդիրներ կառաջանան։
Տնտեսագետի գնահատմամբ՝ ՀՀ տնտեսության վրա ազդեցություն կթողնի ոչ թե հենց ՌԴ բանկերի անջատումը SWIFT-ից, այլ դրա հետևանքները, օրինակ՝ ռուբլու կտրուկ արժեզրկումը․
«Ռուբլու արժեզրկումը որևէ կերպ մեզ ձեռնտու չէ․ արտահանումն է դժվարանում, թանկանում է։ Խնդիրներ կունենան ինչպես արտահանողները, այնպես էլ տեղի արտադրողները, որոնք ստիպված կլինեն մրցակցել մեծ շուկաներում ավելի էժան ռուսական ապրանքների հետ»։
Բացի այդ՝ էականորեն կկրճատվեն ՌԴ-ից Հայաստան եկող տրանսֆերտները, կնվազի Հայաստան ուղարկված դրամական միջոցների գնողունակությունը։
ՀՀ-ՌԴ միջբանկային կապի վրա ստեղծված իրավիճակն, ըստ Քթոյանի, չի անդրադառնա․
«Ներքին ռուսական համակարգ կա ֆինանսական տեղեկատվության փոխանցման, և հայկական առանձին բանկեր դրան միացած են, մյուսներն էլ ունեն միանալու հնարավորություն»։
Տնտեսագետի կանխատեսմամբ՝ Հայաստանն ունի նաև իրադրությունից «շահելու» հնարավորություն։
«Բնականաբար, ռուսական կազմակերպություններն իրենց արտասահմանյան գործընկերների հետ հարաբերվելու համար անկանխիկ գործառնությունների անհրաժեշտություն են ունենալու։ Դրանք կարող են անել, օրինակ՝ հայկական բանկերի միջոցով, այսինքն՝ հայկական բանկը կարող է դառնալ միջնորդ Ռուսաստանի և արևմտյան ինչ-որ ընկերության միջև, որի հետ ՌԴ-ն ունի առևտրային հարաբերություններ», — ընդգծեց Արմեն Քթոյանը։
Փորձագետը շատ ավելի լուրջ խնդիր է տեսնում ԵՄ կողմից ՌԴ Կենտրոնական բանակի պահուստների ու ակտիվների կառավարման արգելքի սահմանման մեջ։ Ասում է՝ սա ավելի «գործուն ու առարկայական» սահմանափակում է․
«Կենտրոնական բանկն ունի զգալի ռեսուրսներ ռուբլու շատ մեծ արժեզրկում թույլ չտալու համար։ Հիմա այն միջոցները, որոնք եվրոյով կամ դոլարով են, սառեցվում են, ու դրանով ռուբլու փոխարժեքի վրա ազդելու ԿԲ հնարավորությունները էականորեն սահմանափակվում են»։
