Ի՞նչ էր նշանակում թուրք նախարարի ազգայնական ժեստը․ արձագանքներ Երևանից
Չավուշօղլուն «գորշ գայլերի» նշանն է ցույց տվել հայերին։
Հայոց ցեղասպանության 107-րդ տարելիցի նախօրեին Թուրքիայի արտգործնախարարը «գորշ գայլերի» նշանն է ցույց տվել Ուրուգվայի մայրաքաղաք Մոնտեվիդեոյում՝ Թուրքիայի դեսպանատան առջև հավաքված հայերին։
Հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացի շուրջ ակտիվ խոսակցությունների ֆոնին Մևլութ Չավուշօղլուի այս քայլը լայն քննարկման առարկա է դարձել Հայաստանում։
Ուրուգվայի դատապարտող հայտարարությունը, ՀՀ քաղաքական գործիչների արձագանքը, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք։
Թուրքիայի արտաքին գերատեսչության ղեկավարը Ուրուգվայում էր աշխատանքային այցով։ Անկարան և Մոնտեվիդեոն բարձր մակարդակով քննարկում են ազատ առևտրի համաձայնագիր ստորագրելու հնարավորությունը:
Տեղական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարն Ուրուգվայ էր մեկնել մի շարք հանդիպումներ անցկացնելու, ինչպես նաև Թուրքիայի դեսպանատան բացման արարողությանը մասնակցելու համար։
Ուրուգվայի հայ համայնքի ներկայացուցիչները հավաքվել էին նորաբաց դեսպանատան մոտ՝ բողոքի ցույց և Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված ակցիա իրականացնելու։
Ուրուգվայը Հայոց ցեղասպանությունը պաշտոնապես ճանաչած առաջին երկիրն է աշխարհում։ Չավուշօղլուի այցը Ուրուգվայի հայ համայնքի վրդովմունքն էր առաջացրել, քանի որ այն նախորդում էր Հայոց ցեղասպանության տարելիցի օրվան։
Ապրիլի 24-ին Մոնտեվիդեոյի «Արմենիա» հրապարակում նախատեսվում էր միջոցառում, որի ընթացքում ելույթ էր ունենալու նաև Ուրուգվայի արտգործնախարարը։ Բացի այդ՝ օրվա ընթացքում համանքի նախաձեռնությամբ տեղի էին ունենալու քայլարշավներ, ցույցեր, ինչպես նաև կրոնական արարողություններ։
Համայնքը երկրի ներքին գործերի նախարարին էր դիմել նախատեսված միջոցառումների անվտանգությունն ուժեղացնելու խնդրանքով՝ հաշվի առնելով Թուրքիայի բարձրաստիճան պաշտոնյաների անվտանգության աշխատակիցների կողմից տարբեր երկրներում տեղի ունեցած վայրագությունները։
Ի պատասխան հայերի բողոքի ակցիայի՝ Չավուշօղլուն ավտոմեքենայի պատուհանից ցույց էր տվել թուրքական ազգայնական «Գորշ գայլեր» կազմակերպությունը խորհրդանշող ժեստը։ Նախարարին ողջունելու համար դեսպանատան մոտ հավաքվածներն էլ Չավուշօղլուի այս քայլը ողջունել էին ծափահարություններով։
«Դատապարտելի և մերժելի է»․ Ուրուգվայի արձագանքը
Ապրիլի 25-ին Թուրքիայի դեսպանը հրավիրվել է Ուրուգվայի արտգործնախարարություն՝ բացատրություններ տալու համար։
Ուրուգվայի նախագահը «ցավալի» է որակել միջադեպը, իսկ ԱԳ նախարարը դատապարտել է այն Հայոց ցեղասպանության 107-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառման ժամանակ ունեցած ելույթում։
«Ուրուգվայը հիշողության երկիր է, բայց նաև սկզբունքներ և հանձնառություն ունի ապագայի և խաղաղության նկատմամբ։ Մենք շատ հանդուրժող ենք, բայց ուզում ենք, որ մեր երկիր եկողներն էլ հանդուրժողականություն և խաղաղություն սերմանեն»։
Արտգործնախարար Ֆրանսիսկո Բուստիժո Բոնասսոյի խոսքով՝ դատապարտելի ու մերժելի են այն բոլոր արարքները, որոնք ստեղծում են ֆիզիկական կամ բարոյական բռնություն և ատելություն։
Երևանի արձագանքը կամ դրա բացակայությունը
Պաշտոնական Երևանը՝ ի դեմս արտաքին քաղաքական գերատեսչության, դեռևս չի արձագանքել Չավուշօղլուի քայլին։ Համենայն դեպս, ԱԳՆ պաշտոնական կայքէջում թեմային նվիրված պաշտոնական հաղորդագրություն չկա։
Ի՞նչ են կարծում իշխանական և ընդդիմադիր պատգամավորները
Թուրք նախարարի վարքագիծը դատապարտել է խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ, իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Էդուարդ Աղաջանյանը․
«Դատապարտելի գործողություն է և ոչ մի կերպ չի նպաստում երկու ժողովուրդների միջև փոխըմբռնման մթնոլորտի և երկխոսության ձևավորմանը»։
Պատգամավորը ողջունել է ուրուգվայական կողմի անհապաղ արձագանքը՝ հիշեցնելով, որ Թուրքիայի դեսպանը կանչվել է բացատրություններ ներկայացնելու:
ԱԺ ընդդիմադիր «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գեղամ Նազարյանը կարծում է, որ Չավուշօղլուի ազգայնական ժեստը «սթափեցնող կոչ էր»․
«Գիտեք, Թուրքիայում միլիոնավոր ծպտյալ հայեր կան, երեկ ես համոզվեցի, որ դրանցից մեկը Չավուշօղլուն է [հեգնում է], ով հուսահատ ժեստով ցանկացավ հայ ժողովրդին սթափեցնել՝ ասելով, որ Թուրքիայի նպատակները բոլորովին այլ են, քան ներկայացնում է ձեր պետության ղեկավարը։ Դա սթափեցնող կոչ էր հայ ժողովրդին»։
«Հիտլերը ողջունում է գերեզմանից»․ ԱԳ նախկին նախարար
Չավուշօղլուի պահվածքը Հայաստանի նախկին արտգործնախարար Զոհրաբ Մնացականյանին հիշեցրել է ֆաշիստական Գերմանիայի առաջնորդ Ադոլֆ Հիտլերին։
««Գորշ գայլերի» ողջույնը զզվելի է, խայտառակ և ռասիստական: Հիտլերը ողջունում է իր գերեզմանից»,- Twitter-ի իր միկրոբլոգում գրել է հայ դիվանագետը։
Անդրադառնալով հայ–թուրքական հարաբերությունների կարգավորման թեմային՝ նախկին նախարարը հարևան ժողովուրդների միջև հարաբերությունների կարգավորումն անհրաժեշտ է համարել՝ շեշտելով, որ այն պետք ենթադրի բարեխղճություն ու կարեկցանք․
«Թուրքիայի ժխտողականությունը չի որակվում որպես բարեխղճության պայման։ Դադարե՛ք ժխտել»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի բնորոշմամբ՝ Չավուշօղլուի «ժեստը» ցինիզմ է։ Չի բացառում, սակայն, որ ցինիզմի դրսևորումն ունի «նյարդայնացնող քաղաքական պատճառ», օրինակ՝ կապված հայ-թուրքական գործընթացի հետ․
Բադալյանի կարծիքով՝ Թուրքիային նյարդայնացնում է այն, որ հայ-թուրքական երկխոսությունը ոչ թե ուղիղ է, այլ միջնորդավորված․
«Կարևորը՝ նյարդայնացնում է այն պատճառով, որ միջազգային քաղաքական իրողությունների համատեքստում ունեն հայ-թուրքական գործընթացի անհրաժեշտությունը և նվազագույնը՝ նպատակահարմար չեն գտնում հենց իրենց հրաժարվելը: Ու թերևս բացառված չէ, որ կլինեն այդպիսի «ցինիկ սադրանքներ», Հայաստանին գործընթացից հրաժարման մղելու համար, երբ գործընթացի ձախողման պատասխանատվությունը կընկնի Հայաստանի վրա»։
Անկարան Երևանի հետ հարաբերությունների կարգավորման մասին ակտիվորեն խոսում է՝ սկսած 44-օրյա պատերազմի ավարտից։ Նախորդ տարեվերջին Հայաստանն ու Թուրքիան նշանակեցին հատուկ ներկայացուցիչներ, որոնք արդեն իսկ երկու հանդիպում են ունեցել՝ Մոսկվայում և Վիեննայում։
Թուրքիան, այդ թվում՝ արտգործնախարարի մակարդակով, բազմիցս հայտարարել է, որ նախընտրելի է համարում ուղիղ բանակցություններն ու հանդիպումների անցկացումը Երևանում և Անկարայում՝ հայտնելով, որ պատրաստ է անել առաջին քայլը՝ գալով Հայաստանի մայրաքաղաք։
Քաղաքական մեկնաբանն ասում է՝ ուղիղ խոսակցությունը կարևոր է, սակայն Հայաստանը պետք է փորձի օգտագործել նաև «երրորդ կողմերի»․
«Միևնույն է՝ նրանք ունեն բավարար ներուժ ազդելու։ Այդ դեպքում առավել նպատակահարմար է աշխատել այդ «ազդեցության» հետ։ Բացի այդ, «երրորդ կողմերի» գործոնն անհրաժեշտ է օգտագործել թեկուզ որոշակիորեն փոխհատուցելու համար քաշային կատեգորիաների այն ահռելի տարբերությունը, որը կա Հայաստանի ու Թուրքիայի միջև»։
