Թուրքիայում փրկեցին զբոսաշրջությունը, բայց սաստկացրին համաճարակը՝ կեղծելով վիճակագրությունը
Փորձագետներն ասում են, որ Թուրքիայի իշխանությունները կորոնավիրուսի համավարակի մեկնարկից ի վեր մանիպուլացրել են վիճակագրությունն ու մոլորության մեջ գցել հասարակությանը՝ հանգստի սեզոնը փրկելու համար։ Սեզոնը կայացել է։ Սակայն այժմ Թուրքիան արագ մոտենում է կորոնավիրուսային աղետի։
Թուրքիայում կորոնավիրուսով վարակման գրաֆիկը ծայրահեղ տարօրինակ տեսք ունի․ երկար ամիսներ քիչ թե շատ կայուն իրավիճակ և վարակման քանակի կտրուկ աճ նոյեմբերի կեսերին՝ հետագա արագ աճով։
Այդպես է ստացվել, քանի որ զբոսաշրջության ոլորտի համար չորս հիմնական ամիսների ընթացքում՝ 2020 թ․ մայիսից մինչև սեպտեմբեր, Թուրքիայի իշխանությունները կորոնավիրուսով հոսպիտալացվածների թիվը ներկայացնում էին որպես վարակվածների ընդհանուր թիվ, ասում են ֆրանսիական Մոնտենի համալսարանի քաղաքագետներ Էվրեն Բալտան և Սոլի Օզելը։
Իրենց հետազոտությունում նրանք պատմում են, թե ինչպես է դա տեղի ունեցել։
Ամեն ինչ՝ զբոսաշրջային սեզոնի համար
Երբ մարտի սկզբին պարզ դարձավ, որ աշխարհում համավարակ է սկսվել, Թուրքիան Եվրոպայում առաջիններից էր, որն արգելեց չվերթները Չինաստանից և կարանտինային սահմանափակումներ մտցրեց։
Վարակման քանակի կտրուկ աճը կանխել օգնեց ևս երկու հանգամանք։
Թուրքիայի բնակչությունը համեմատաբար «երիտասարդ» է․ միջին տարիքը 30 տարեկանն է։ Համեմատության համար՝ միջին վիճակագրական իտալացին 44 տարեկան է, գերմանացին՝ 46։
Թուրքիայում նաև ծերանոցներ գրեթե չկան, որոնց եվրոպական երկրներում վարակի առաջին ալիքի ժամանակ բաժին ընկավ մահերի զգալի քանակ։
Վիճակագրությունն ասում է, որ առաջին ալիքը Թուրքիայում համեմատաբար թեթև էր՝ 5 100 հիվանդ ապրիլի 11-ի գագաթնակետին, այնուհետև՝ մայիսից մինչև նոյեմբերի կեսերը օրական սկսեց վարակվել 1 000–2 500 մարդ։
Իշխանություները հայտարարեցին, որ վտանգն անցել է, և հանեցին բոլոր սահմանափակումները, այդ թվում՝ միջազգային զբոսաշրջության։ Թուրքական հանգստավայրերը ողողեցին զբոսաշրջիկները։
Կարանտինի չեղարկումն ու տնտեսության վերագործարկումը հասարակությունը ցնծությամբ ընդունեց։ Կառավարության նկատմամբ վստահության մակարդակը կտրուկ աճեց։
Գրեթե ողջ զբոսաշրջային սեզոնին թուրքական պաշտոնական աղբյուրները կայուն համաճարակային իրավիճակ էին ցուցադրում։ Վարակման դեպքերի մեծ մասը գրանցվել է ոչ թե հանգստավայրերում, այլ խոշոր քաղաքներում՝ Ստամբուլում և Անկարայում։
Եվ ահա սեզոնի ավարտին՝ նոյեմբերի երկրորդ կեսին, վարակման պաշտոնական ցուցանիշները կտրուկ սկսեցին աճել։
Նոյեմբերի 25-ին մեկ օրում վարակվեց 6 400 մարդ։ Իսկ հաջորդ օրը տեղի ունեցավ վիճակագրութան տեսանկյունից անհավանական աճ․ մեկ օրում վարակվեց գրեթե վեց անգամ ավելի շատ՝ 36 400 մարդ։
Նոյեմբերի 27-ին վարակման արդեն 44 500 դեպք գրանցվեց։
Թուրքիան մի քանի օրում դարձավ վարակվածների թվով աշխարհի հինգերորդ երկիրն ու վարակման օրական նոր դեպքերի քանակով երկրորդը (ԱՄՆ-ից հետո)
Մանիպուլյացիաներն ու դրանց հետևանքները
Էվրեն Բալտան ու Սոլի Օզելը վիճակագրական մանիպուլյացիաներ են հայտնաբերել․ հիվանդանոցներում կորոնավիրուսով հիվանդների թիվը ներկայացվել է որպես վարակվածների թիվ։ Այն բանից հետո, երբ ուշադրություն են դարձրել անտրամաբանական գրաֆիկին, պարզվել է, որ երկրում վարակվածների թիվը գրեթե չէր աճում, սակայն կտրուկ ավելանում էր մահացածների և ծանր դեպքերի թիվը։
Թուրքիայում օրական վարակվում էր 10 հազարից պակաս մարդ, սակայն միաժամանակ այն աշխարհում արդեն չորրորդն էր կորոնավիրուսի հետևանքով մահվան օրական դեպքերի քանակով։
Աշնան վերջին թվերի՝ վիճակագրության տեսանկյունից անհնարին այս տարբերությունը սկսեց էլ ավելի սպառնալից թվալ։ Թուրքիայի ղեկավարության համար ավելի ու ավելի դժվար դարձավ քննադատների կասկածները փարատելը։
Վիճակագրության կեղծման հետևանքով իշխանությունները կորցրին համաճարակի նկատմամբ վերահսկողությունը։
«Թուրքիան կորցրեց իր բոլոր նախնական առավելությունները, – գրում են ֆրանսիացի հետազոտողները։ — Տարեցներին արգելեցին տնից դուրս գալ, սակայն երիտասարդության շրջանում վարակի արագ տարածումն, այնուամենայնիվ, նրանց հսկայական ռիսկի ենթարկեց։ Երիտասարդների վարակման բարձր ցուցանիշը նաև մեծապես ծանրաբեռնեց առողջապահական համակարգը։
Բացի այդ, վարակը լքեց քաղաքներն ու տարածվեց շրջաններում, որտեղ ավելի շատ են տարեցներն ու խոշոր ընտանիքները, իսկ ինտենսիվ թերապիայում հիվանդամահճակալներն ավելի քիչ են»։
Դեկտեմբերի սկզբից Թուրքիայում նոր դեպքերի քանակը տատանվում է օրական 30–32 հազարի շրջանում։ Թուրքիայում համավարակի մեկնարկից ի վեր վարակվածների և կորոնավիրուսից մահացածների թվի մասին իրական տվյալներ հավանաբար ոչ ոք չունի։
Դեկտեմբերի սկզբին կորոնավիրուսով հիվանդները զբաղեցնում էին ողջ երկրի ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքների հիվանդամահճակալների ավելի քան 70 տոկոսը։
