Թուրքիայում չհաջողվեց օրինականացնել մանկապղծությունը

Սկանդալային փոփոխությունները մերժվեցին

Եթե բռնաբարություն իրագործածն ամուսնանա իր 15 տարեկանը չլրացած զոհի հետ, նրան պետք է ազատել պատասխանատվությունից: Դա ամենաշոկային կետն էր թուրքական օրենսդրությունում առաջարկվող փոփոխությունների փաթեթի մեջ, որը ստորագրվել է թուրքիայի իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության 6 պատգամավորի կողմից և որը 2016թ- նոյեմբերի 17-ին ուղարկվել է երկրի խորհրդարանի քննարկմանը:

«Դողան» լրատվական գործակալությանը առաջարկների փաթեթը մեկնաբանած Օմար Սուհա Ալդանը Ժողովրդական-հանրապետական կուսակցությունից ասել է, որ յուրաքանչյուրը պետք է հասականա, թե որքան սարսափելի փոփոխություն է մտցվում Թուրքիայի օրենքում. «Այդ լրամշակումը հակասում է իրավահավասարության մասին հոդվածին, այդ պատճառով էլ Սահմանադրական դատարանն այն կմերժի: Այն օրինականացնում է անչափահասների հետ ամուսնությունը»:

Ալդանն ավելի վաղ հայտնել էր, որ առաջարկն արդեն իսկ ընդունվել է իշխող կուսակցության 165 պատգամավորների ձայներով և նոյեմբերի 22-ի քվեարկությունը ձևական բնույթ է կրելու:

Սակայն քննարկվող բարեփոխումները սկանդալ են առաջացրել լրատվամիջոցներում և սոցցանցերում ու միջազգային հանրության խիստ քննադատությանն են արժանացել: Օրինակ, ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի մամուլի քարտուղար Քրիստոֆ  Բուլյերակն անհանգստություն է արտահայտել «օրենքում մտցվող այդ փոփոխության ընդունման կապակցությամբ, որը նման հանցագործներին ներում շնորհել է ենթադրում»: Ստամբուլում և այլ քաղաքներում բողոքի ակցիաներ են անցկացվել:

Արդյունքում, Թուրքիայի վարչապետ Բինալի Յըլդըրըմը նոյեմբերի 22-ին հետ կանչեց այդ փոփոխությունների փաթեթը:

Սակայն դա դեռ չի նշանակում, որ իշխող կուսակցությունն այդ հարցն այլևս օրակարգում չի ներառի:

Փոփոխությունների կողմնակիցները պնդում են, որ այն կանանց իրավունքներն է պաշտպանում: Թուրքիայի արդարադատության նախարար Բեքիր Բոզդաղը սոցցանցերում մեկնաբանություն է թողել. «Փոփոխությունները կկիրառվեն միայն այն դեպքերում, երբ պետք է օրինականացնել այն մարդկանց ընտանեկան հարաբերությունները, որոնք չեն կարողացել ամուսնությունը ձևակերպել ամուսնության տարիքային ցենզի պատճառով: Փոփոխություններն անհրաժեշտ են միայն որպեսզի կանայք, նրանց բանտ ընկած ամուսինները, ընդհանուր երեխաներն ընտանիքները չտառապեն»:

Հղիություն 15 տարեկանում, ծննդաբերություն՝ 16-ում

Սևիմ Իլքայը (անունը փոփոխված է) ապրում է Անկարային մոտ գտնվող Մուհյե գյուղում: 50 տարի առաջ նրան առևանգել է իրենից 10 տարի մեծ Քերեմը:

Գյուղերում դեռևս հարսնացու են փախցնում, որը հարսանեկան ծախսերից և հարսնացուի համաձայնության հետ կապված խնդիրներից խուսափելու միջոց է: Լինում են դեպքեր, երբ երկու կողմից էլ ծնողները համաձայնություն են տալիս նման ամուսնությանը, և անչափահաս աղջկա ծնողներն իրենք են փեսացուին առաջարկում հարսնացուին առևանգել պատասխանատվության չենթարկվելու համար:

Երբեմն անչափահաս աղջկան ամուսնացնում են ընտանիքների միջև թշնամությանը վերջ դնելու համար: Թուրքիայի արևելքում լինում են դեպքեր, երբ աղքատ ընտանիքներն իրենց նյութական վիճակը բարելավելու համար իրենց անչափահաս աղջիկներին մեծահասակ տղամարդկանց և նույնիսկ երկու կին ունեցողների հետ են ամուսնացնում 5-6 հին ոսկեդրամների դիմաց (նման գործարքների դեպքում տղամարդիկ, որպես կանոն, մանկահասակ աղջիկների են նախընտրում): Հաշվի առնելով այն, որ հիմա մեկ ոսկեդրամի գինը մոտ 250 ԱՄՆ դոլար է կազմում՝ աղջիկը միջինում 1000-1250 դոլար արժե:

Օրենքի տեսանկյունից դա հանցանք է, Թուրքիայում ամուսնության տարիքը 18 տարեկանն է և այն կարող է իջեցվել մինչև 16 տարեկան՝ դատարանին որոշմամբ: Սակայն գործը հաճախ դատարան չի հասնում:

Որքան էլ թուրքական կառավարությունը պայքարում է, այդ դեպքերի թիվը, երբ մանկահասակ աղջիկներն ընտանիք կազմելու պատրվակով սեռական բռնության են ենթարկվում, աճում է:

Սևիմ Իլքայը նույնպես այդպիսի բռնության զոհ է: Ամբողջ օրը նա վազվզում է գոմից գոմ, որոնք տան երեք կողմերում են տեղակայված: Թուրքիայի համար բնորոշ ցածր տունը բառացիորեն չի երևում տնտեսական այդ շինությունների մեջ:

Արդեն մեկ տարի է, ինչ ես ամեն շաբաթ այդ գյուղում եմ լինում: Տարվա եղանակները փոխվում են, իսկ Սևիմի հագուստը նույնն է մնում: «Հացի փող ենք վաստակում տնային կենդանիներ ու թռչուններ պահելով: Այստեղից էլ՝ ամուսնուս մեքենայի բենզինի գումարը: Կնոջն այստեղ չեն գնահատում, տուն են բերում դեռևս մանուկ հասակից և ստիպում են ծառայի պես աշխատել: Նա ստիպված է անել այն ամենն, ինչ կասեն, քանի որ նա սեփական մասնագիտություն չունի, աշխատանք չունի: Մեկ էլ տեսնում ես՝ մեջքդ ծռվեց, իսկ կյանքն անցավ»:

Սևիմը 14 տարեկան էր, երբ նրան առևանգել են: Աղջկա համաձայնությունը ոչ ոք չի հարցրել, նրա ծնողները դեմ չէին: «Մինչ իմ հասակակիցները խաղեր էին խաղում, ես տնով ու տնտեսությամբ էի զբաղված, բացի այդ, պետք էր ամուսնու համար հոգ տանել և նրա ծնողներին ծառայել: Ինչպե՞ս նրանք ինձ կարող էին հասկանալ, եթե նույնիսկ սեփական ծնողներս ինձ չէին լսում: Դու երեխա ես և չգիտես, թե ինչպես իրեն պետք է պահի կինը, և քեզ անընդհատ մեղարդում են դրա համար»:

15 տարեկանում Սևիմը հղիացավ, 16-ում ծննդաբերեց: «Որքա՜ն եմ տառապել: Ես ինքս դեռ երեխա, բարուրը ձեռքիս՝ ստիպված եմ եղել ընտանիքին ծառայել: Որքան ինձ հիշում եմ, միշտ ինչ-որ մեկն ինձ ղեկավարում է: Ես երբեք ինձ անհատականություն չեմ զգացել: Կյանքս այս գոմերում անցավ: Ցրտից մեջքս ցավում է, սակայն ոչ ոքի մտքով անգամ չի անցնում ինձ բժշկի տանել: Սակայն ամուսինս մի փոքր մրսում է, առավոտյան արդեն բժշկի մոտ է»:

Մեր զրույցի ավարտին նրա ամուսինն է վերադառնում տուն: «Չե՞մ ասել հավերին բակ դուրս չհանել, ցուրտ է», — զայրանում է նա կնոջ վրա: Ծանր կյանքն այնպես է արտացոլվել նրա արտաքինի վրա, որ ամուսնուց շատ ավելի երիտասարդ լինելով, նրա մոր տարիքին է երևում:

Չորս հազար այլասերված

Վիճակագրության համաձայն՝ Թուրքիայում ամեն տարի երեխաների հանդեպ բռնության և սեռական բնույթի այլ հանցագործությունների մոտ 17 հազար դեպք է գրանցվում: Սա ոստիկանության գրանցած գործերի քանակն է, որոնց վերաբերյալ հետաքննություն է իրակաանցվում: Հաշվի առնելով, որ 2006թ-ին այդ թիվը 2400 էր, կարելի է խոսել նման հանցագործությունների լուրջ աճի մասին: Իրական թիվը շատ ավելի մեծ է:

Թուրքիայի Փաստաբանների կոլեգիայի անդամ Սայիդա Էքմենն ասում է. «Ստացվում է, որ եթե մեկ անչափահասի 4-5 տղամարդ բռնաբարի, և նրանցից մեկը համաձայնի ամուսնանալ զոհի հետ, մնացած բոլոր հանցագործներն ազատ կարձակվեն: Այս փոփոխությունը կարող է հանգեցնել տարիքային ցենզը մինչև 15 տարեկան կամ ավելի շատ իջեցնելուն: Այսպիսով, վաղաժամ ամուսնությունների թիվը կավելանա: Իսկ այդ տարիքում ամուսնացրած աղջիկը կրթության մասին կարող է միայն երազել»:

 Սայիդա Էքմենի կարծիքով, դա, ըստ էության սեռական բռնության ենթարկված երեխայի ամուսնություն է իրեն բռնաբարած անձի հետ. «Դա 4 հազար այլասերվածի ազատ արձակում է նշանակում [թուրքական կառավարության պաշտոնական անձինք հայտարարում են, որ այդ փոփոխությունից կօգտվի մոտ 4 հազար մարդ]»:

Թուրքիայում մանկահասակ հարսնացուների հարցերով զբաղվող դատավոր Մուրադ Այդինը, որը բազմաթիվ գրքերի հեղինակ է և 20 տարվա աշխատանքային փորձ ունի, սոցցանցերում հիշեցրեց, որ դեռևս 2005թ-ին ներկայիս կառավարությունը փոփոխություններ է մտցրել բանտում ազատազրկումն անցկացնելու մերժման վերաբերյալ այն դեպքում, եթե բռնարարն ամուսնանում է զոհի հետ, և կոչ արեց վերադառնալ այդ դիրքորոշմանը. «Երեխաների պաշտպանությունը պետության և հասարակության պարտքն է: Գոնե այս հարցում պետք է մի կողմ դնել քաղաքական տարաձայնությունները և այդ հարցը խելացի ձևով լուծել»:

Վարչապետ Բինալի Յըլդըրըմը կարծում է, որ օրենքի նոր փոփոխությունները կլուծեն վաղաժամ ամուսնություններից ծնված երեխաների խնդիրները, որոնք իշխող կուսակցությունը խոստացել էր լուծել դեռևս նախընտրական արշավի ժամանակ. «Մենք էլ ենք խոստացել: Մեր կուսակցությունը խնդիրները թոռներին չթողնելու սկզբունք ունի: Դրանց լուծման համար մենք խորհրդարանին ենք ներկայացրել օրենքի լրամշակում: Եվ հանկարծ սկանդալ է բռնկվում»:

 Բ. Յըլդըրըմի խոսքով, փոփոխություններ մտցնելու օրինագիծը կփոխվի՝ հաշվի առնելով հանձնաժողովի բոլոր կողմերի կարծիքները, և խնդիրն անպայման կլուծվի:

Հրապարակվել է 24.11.2016