64 զինծառայողի մահ՝ 1 տարում․ տվյալներ Հայաստանից և ԼՂ-ից
Զինծառայողների մահվան դեպքեր ՀՀ-ում և ԼՂ-ում
2022 թվականին Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի զինված ուժերում գրանցվել է զինծառայողի մահվան 64 դեպք։ 2021 թվականի համեմատ դեպքերի ընդհանուր թիվը նվազել է 16 %-ով (12-ով)։ Տվյալները հավաքագրել է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը (ՀՔԱՎ)։
Տեղեկանքում 2022 թ. սեպտեմբերի 13-14 հայ ադրբեջանական սահմանին տեղի ունեցած ռազմական գործողությունների հետևանքով զոհված զինծառայողների թիվը ներառված չէ։
Հրապարակված վերջին տեղեկությունների համաձայն՝ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ Ադրբեջանի սեպտեմբերյան լայնածավալ հարձակման հետևանքով զոհվել է 224 անձ, այդ թվում՝ 3 քաղաքացիական։ Քննչական կոմիտեի փոխանցմամբ՝ անհայտ է 3 զինծառայողի գտնվելու վայրը։
Ռազմական գործողություններից հետո Բաքուն հայկական կողմին է վերադարձրել 156 զինծառայողի մարմին, հայրենադարձվել է 17 գերի:
Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը հարցումներ է ուղարկել Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն, գխավոր դատախազություն, քննչական կոմիտե, այնուհետև ամփոփել ստացված պատասխաններն ու բաց աղբյուրներում տարածված տեղեկությունները։
Տեղեկանքի համաձայն՝ նախորդ տարի գրանցված 64 մահվան դեպքերից 54-ը տեղի է ունեցել Հայաստանի տարածքում, 10-ը՝ ԼՂ-ի։
Որո՞նք են եղել զինծառայողների մահվան պատճառները
ՀՔԱՎ գրասենյակի փոխանցմամբ՝ զինծառայողների մահվան պատճառ են հանդիսացել ինչպես հրադադարի ռեժիմի խախտումները, այնպես էլ առողջական խնդիրները, դժբախտ պատահարները և մինչև անգամ դիտավորյալ սպանությունները։ Կառույցը գրանցված դեպքերն առանձնացրել է՝ ըստ մահվան պատճառների՝
- առողջական խնդիրներ՝ 17 դեպք,
- ավտովթար՝ 17 դեպք,
- հրադադարի ռեժիմի խախտում՝ 14 դեպք,
- ինքնասպանություն՝ 6 դեպք,
- սպանություն 6 դեպք, որից՝ դիտավորյալ՝ 2 դեպք, զենքի օգտագործման կանոնների խախտում՝ 1 դեպք, անհայտ պայմաններում՝ 1 դեպք, մարտական ծառայության կանոնների խախտում՝ 2 դեպք,
- դժբախտ պատահար՝ 2 դեպք (այրվածք հրդեհի հետևանքով, հոսանքահարում, ջրահեղձ),
- զենքի, ռազմամթերքի, վտանգ ներկայացնող նյութերի հետ վարվելու կանոնների խախտում՝ 1 դեպք,
- ականի պայթյուն՝ 1 դեպք։
Գրասենյակի դիտարկմամբ՝ ոչ մարտական պայմաններում մահվան դեպքերի զգալի թիվը «շարունակում է մնալ խիստ մտահոգիչ»․
«Այն հանգամանքը, որ 2022 թ. ինքնասպանության և սպանության դեպքերի հիմնական մասը՝ 12 դեպքից 10-ը, պարտադիր ժամկետային զինծառայողների շրջանում է, վկայում է զինված ուժերում ոչ կանոնադրային հարաբերությունների առկայության և անձնակազմի հետ տարվող աշխատանքների ու զորամասերում հոգեբանական աշխատանքի ոչ բավարար մակարդակի մասին»։
«Դեպքերի 42%-ի մասին տեղեկություն չի տարածվել»
Հետազոտության համաձայն՝ մահվան դեպքերից 27-ի (42 %) մասին տեղեկություն ընդհանրապես չի տարածվել: Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակը նշում է, որ դեպքերից միայն 30-ի մասին է տարածվել պաշտոնական հաղորդագրություն։
«4 դեպքի մասին տեղեկություն է տարածվել միայն զանգվածային լրատվամիջոցներով։ 3 դեպքի մասին ԶԼՄ տարածած տեղեկությունը հաստատվել է ՊՆ և գլխավոր դատախազության կողմից, սակայն պաշտոնական հաղորդագրություն այդպես էլ չի տարածվել»,— ասված է տեղեկանքում։
«ԶՈՒ բարեփոխումներն արդյունավետ չեն»
Կազմակերպության փորձագետների գնահատմամբ՝ մահվան դեպքերի թիվն ու պատճառները վկայում են «զինված ուժերում բարեփոխումների ոչ արդյունավետության» մասին։ Հիշեցրել են՝ Հայաստանի կառավարության 2021 — 2026 թթ. հնգամյա ծրագրի համաձայն՝ այդ բարեփոխումների ծրագրի առաջնահերթություններից են՝
- զինված ուժերի նկատմամբ ժողովրդավարական և քաղաքացիական վերահսկողության արդյունավետության բարձրացումը,
- զինված ուժերի կարգապահության խթանումը,
- զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանությունը,
- ոչ կանոնադրական հարաբերությունների դեպքերը բացառելու ուղղությամբ առավելագույն ջանքերի գործադրումը։
Գրասենյակն ընդգծել է, որ զինծառայողների իրավունքների պաշտպանության և կարգապահության ապահովման տեսանկյունից «որոշիչ և էական նշանակություն ունի» նաև ռազմական կրթության որակի բարձրացումը։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Զինծառայողների մահվան դեպքեր ՀՀ-ում և ԼՂ-ում
