Երևան-Բաքու-Մոսկվա աշխատանքային խումբը կասեցրել է աշխատանքը․ պատճառների մասին
Երևան-Բաքու-Մոսկվա աշխատանքային խումբը, որը գլխավորում էին երեք երկրների փոխվարչապետները, կասեցրել է աշխատանքը։ Այն ստեղծվել է 2021 թ․ հունվարի 11-ին Մոսկվայում՝ Արցախում հրադադարի հաստատման վերաբերյալ երեք երկրների ղեկավարների ստորագրած հայտարարության կետերի կատարման նպատակով։ Խմբի հիմնական գործառույթը տարածաշրջանում տնտեսական և տրանսպորտային հաղորդակցության ապաարգելափակման մասին կետի իրականացումն է։ Այն մասին, որ խումբը դադարեցրել է աշխատանքը, հաղորդել է Հայաստանի փոխվարչապետի պաշտոնակատար Մհեր Գրիգորյանը։
Նրա խոսքով՝ կապն ադրբեջանական կողմի հետ դադարեցվել է այն բանից հետո, երբ վեց հայ զինվորականներ գերեվարվել են սեփական երկրի տարածքում։
Խոսքը մայիսի լույս 27-ի գիշերը կատարված միջադեպի մասին է։ Վեց հայ զինվորական է գերեվարվել Ադրբեջանի հետ սահմանին։ Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հաղորդել է «Հայաստանի Զինված ուժերի հետախուզական-դիվերսիոն խմբի» կողմից Քելբաջարի Յուխարը Այրըմ բնակավայրի ուղղությամբ սահմանը հատելու փորձի մասին։
Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը պնդում է, որ զինծառայողները գերեվարվել են «Գեղարքունիքի մարզի սահմանամերձ գոտում ինժեներական աշխատանքներ իրականացնելու ժամանակ»։
Մհեր Գրիգորյանը հայտարարել է, որ, հաշվի առնելով սահմանին ստեղծված իրավիճակը, Երևանն անհնար է համարում կառուցողական աշխատանքը եռակողմ աշխատանքային խմբի ձևաչափով։ Խոսքն այն մասին է, որ մայիսի 12-ից ադրբեջանական ԶՈւ-ն իր դիրքերը մի քանի կիլոմետրով առաջ է բերել Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում և չի նահանջում՝ չնայած հայկական կողմի պահանջներին։
Գրիգորյանն ընդգծել է, որ Հայաստանում սպասում են միջազգային գործընկերների արձագանքին հայ-ադրբեջանական սահմանին կոնֆլիկտի կարգավորման վերաբերյալ վերջերս Հայաստանի վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանի արած առաջարկին։
Մայիսի 27-ին Փաշինյանն Ադրբեջանին պաշտոնապես առաջարկել էր սահմանային լարվածության իջեցման համար երկուստեք հետ քաշել զորքերը հայ-ադրբեջանական սահմանից և միջազգային դիտորդներ տեղակայել այնտեղ։ Խոսքը Ռուսաստանի և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մյուս երկու երկրներ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի դիտորդների մասին է։
Դրանից հետո հրաժարական ներկայացրեց Հայաստանի արտգործնախարար Արա Այվազյանը։ Փորձագետները նրա այդ քայլը գնահատել են որպես խիստ անհամաձայնության Փաշինյանի առաջարկին։ Այվազյանը մայիսի 31-ին պարզաբանել էր․ նա չէր կարող թույլ տալ որևէ կասկած, թե նախարարությունը կարող է հաստատել քայլեր, որոնք հակասում են երկրի ազգային և պետական շահերին։
Փոխվարչապետի պաշտոնակատար Մհեր Գրիգորյանը մեկնաբանել է նաև ԱԳՆ նախկին ղեկավարի այս հայտարարությունը։ Նրա խոսքով՝ «բոլորի համար առաջնահերթ են ազգային շահերը» և ինքը «նման հայտարարությունների առիթ» չի տեսնում։
Մանրամասներ՝ խմբի աշխատանքի կասեցման վերաբերյալ
«Այսօրվա դրությամբ [Երևան-Բաքու-Մոսկվա աշխատանքային խմբի] աշխատանքները չեն շարունակվում: Ես բազմիցս հայտարարել եմ, որ այդ աշխատանքներն արդյունավետ կլինեն մի դեպքում. երբ ֆոնը, ընդհանուր իրավիճակը լինի առնվազն կայուն: Այս իրավիճակում և սահմանին այս իրադրությունների պարագայում չեմ կարծում, որ հնարավոր է կոնստրուկտիվ աշխատանք այդ հարթակում», — ասել է Մհեր Գրիգորյանը։
Ընդ որում, նա հաղորդել է, որ դեռևս հայ զինվորականների գերեվարումից առաջ խումբն, այնուամենայնիվ, կառուցողական գործունեություն էր ծավալում։ Եվ այժմ փոխվարչապետի պաշտոնակատարը հույս ունի, որ «ողջամտությունը, որը ցուցաբերում էին աշխատանքային խմբի բոլոր մասնակիցները, կգերիշխի, և կհաջողվի ապաարգելափակել ճանապարհներն ու հնարավորություններ ստեղծել Ադրբեջանի և Հայաստանի, հետևաբար նաև Ադրբեջանի տարածքով Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև ավտոմոբիլային և երկաթուղային կապի համար»։
«Գաղտնի փաստաթղթերի» մասին
Մհեր Գրիգորյանը վստահեցրել է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը գաղտնի պայմանավորվածություն չունեն Հայաստանի կողմից Ադրբեջանին անկլավների հնարավոր հանձնման մասին, այսպես կոչված «գաղտնի փաստաթղթեր» չկան և չեն կարող լինել․
«Խնդրում եմ ձեզ պարզապես բացառել այդ ամենը։ Չեմ հասկանում, թե ինչու են նման տեղեկություններ տարածում»։
Այս հայտարարությունը պատասխան է հերթական սկանդալին, որն առաջացել էր այն բանից հետո, երբ Վատիկանում նախկին դեսպան և Հայաստանի նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանի փեսա Միքայել Մինասյանը հրապարակել է իբր ստորագրման պատրաստվող փաստաթուղթ։
Նա հայտարարել է, որ վարչապետի պաշտոնակատար Նիկոլ Փաշինյանը համաձայնել է սահմանագծում իրականացնել և տարածքային զիջումներ անել՝ Հայաստանի տարածքից ադրբեջանական զորքերի դուրսբերման դիմաց։ Ճիշտ է, Մինասյանը, որը գործող իշխանության անհաշտ ընդդիմադիրներից է, չի հաղորդել, թե որտեղից է ստացել այդ տեղեկությունները։
Այնուհետև Փաշինյանը խորհրդարանում երկար ներկայացրեց իրավիճակն ու պնդեց, որ խոսքն ընդամենը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանագծման գործընթացի մեկնարկի մասին է։ Սակայն ԱԳՆ ղեկավարի հրաժարականն ու պատճառները, որոնք Արա Այվազյանը նշել է նման որոշում կայացնելու համար, կրկին սրել են իրավիճակը երկրում և առիթ տվել կրկին վերադառնալու այդ թեմայի քննարկմանը։
Լինելո՞ւ է «միջանցք», թե՞ ոչ
Փոխվարչապետը մեկնաբանել է նաև Հայաստանի տարածքով միջանցքի ստեղծման մասին ադրբեջանական կողմի հայտարարություններին։ Խոսքը, մասնավորապես, ճանապարհի մասին է, որ կկապի Ադրբեջանը նրա էքսկլավ Նախիջևանի հետ։ Մհեր Գրիգորյանը հերքել է Ադրբեջանի հետ նման քննարկումների անցկացումը․
«Կրկին ուզում եմ վստահեցնել, որ հայկական կողմը հարցեր չի քննարկել «միջանցքի» տրամաբանությամբ և չի քննարկելու։ Եթե «միջանցք» անվանելով ինչ-որ մարդիկ նկատի ունեն տրանսպորտային ուղիներ՝ դա այլ հարց է, բայց եթե «միջանցք» ասելով մարդիկ նկատի ունեն սուվերենության հետ կապված որևէ հանգամանք, ապա դա բացառվում է։
Մենք խոսում ենք մեր ինքնիշխան ենթակառուցվածքների մասին՝ ապաարգելափակման համատեքստում․ կամ ապաարգելափակում կլինի՝ մեր ինքնիշխան ենթակառուցվածքների լիարժեք օգտագործմամբ, կամ չի լինի։ Ընդ որում, ոչ մի զինվորական չի լինելու ճանապարհի երկայնքով»։
Նրա խոսքով՝ աշխատանքային խմբի քննարկումների ժամանակ կիրառվում են հունվարի 11-ի հայտարարության ձևակերպումները․
«Կարծում եմ, սա պարզապես եզրի հարց է, որը ոչ բոլորն են ճիշտ օգտագործում, քանի որ աշխատանքային խմբի և՛ մանդատը, և՛ լիազորությունները, և՛ փորձագետների տրամաբանությունը ենթադրում է հունվարի 11-ի փաստաթղթի շրջանակը»։
