«Երևանն ու Բաքուն մտել են ուղիղ շփման փուլ, միջնորդների դերը նվազել է»․ քաղաքագետ
ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներից Իգոր Խովաևը նշանակվել է Ռուսաստանի արտգործնախարարի հատուկ ներկայացուցիչ Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունների բարելավման հարցով։ Պաշտոնական Մոսկվայի հաղորդմամբ՝ Խովաևի նոր կարգավիճակը կապված է եռանախագահության ձևաչափով Մոսկվայի հետ շփումներից հրաժարվելու Վաշինգտոնի և Փարիզի դիրքորոշման հետ:
Ավելի վաղ Միացյալ նահանգների և Ֆրանսիայի այս դիրքորոշման մասին հայտարարել էր նախարար Սերգեյ Լավրովը՝ անպատասխանատու որակելով խաղաղ բանակցությունների մյուս երկու միջնորդների այս մոտեցումը։
Լավրովի հայտարարության ֆոնին Հայաստանում ակտիվացան քննարկումները ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ապագայի վերաբերյալ, Վաշինգտոնից և Փարիզից էլ բարձր մակարդակով հայտարարեցին, թե պատրաստ են Երևանին և Բաքվին օգնել խաղաղություն հաստատելու գործում, այդ թվում՝ Մինսկի խմբի ձևաչափով:
Մինսկի խմբի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունների, հնարավոր զարգացումների մասին, ինչպես նաև փորձագիտական կարծիք։
ՀՀ վարչապետի հանդիպումը Ֆրանսիայի համանախագահի հետ
Հաղորդել էինք, որ ՌԴ արտգործնախարարի աղմկահարույց հայտարարությանը հաջորդեց Մինսկի խմբի Ֆրանսիայի համանախագահ Բրիս Ռոքֆոյի այցը Երևան։ Ապրիլի 11-ին Ռոքֆոյին ընդունել էր ՀՀ արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը:
Ապրիլի 14-ին կայացել է Ռոքֆոյի հանդիպումը Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հետ։
Վարչապետի աշխատակազմի փոխանցմամբ՝ զրուցակիցներն ընդգծել են «ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության դերը ԼՂ հիմնախնդրի համապարփակ կարգավորման գործում»․
«Անդրադարձ է կատարվել հումանիտար հարցերին, ինչպես նաև խաղաղության պայմանագրի շուրջ Ադրբեջանի հետ բանակցությունների հնարավորությանը: Այս առումով, շեշտվել է ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության և համանախագահ երկրների միջնորդական դերը»։
Պաշտոնական հաղորդագրության համաձայն՝ Նիկոլ Փաշինյանը կարևորել է «Ֆրանսիայի դերը որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ պետություն», կարծիք հայտնել, որ Ռոքֆոյի այցը Երևան հնարավորություն կտա «քննարկել իրավիճակն Արցախում և այս համատեքստում տեղի ունեցող գործընթացները»։
ՌԴ համանախագահը՝ արտգործնախարարի հատուկ ներկայացուցիչ
Ռուսաստանի ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովայի փոխանցած տեղեկություններով՝ Մինսկի խմբի ռուսաստանցի համանախագահ Իգոր Խովաևը նշանակվել է ՌԴ արտգործնախարարի հատուկ ներկայացուցիչ «Հայաստանի և Ադրբեջանի հարաբերությունների բարելավման հարցով»:
Մինսկի խմբի ռուսաստանցի համանախագահ Իգոր Խովաևի վերջին այցը Հայաստան մարտի վերջին էր։ ՀՀ արտգործնախարար Միրզոյանն ու Խովաևը քննարկել էին Փառուխի հատվածում ստեղծված իրավիճակը։
Արարատ Միրզոյանը ներկայացրել էր հայկական կողմի դիրքորոշումը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում խաղաղության պայմանագրի շուրջ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցություններ սկսելու վերաբերյալ, ինչպես նաև վերահաստատել համանախագահության լիարժեք աշխատանքների կարևորությունը։
Զախարովայի հաղորդմամբ՝ Խովաևի նոր կարգավիճակը կապված է եռանախագահության ձևաչափով Մոսկվայի հետ շփումներից հրաժարվելու Վաշինգտոնի և Փարիզի դիրքորոշման հետ:
«Վաշինգտոնն ու Փարիզը փետրվարի 24-ից ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում դադարեցրել են բոլոր շփումները Մոսկվայի հետ։ Մինչդեռ իրավիճակը Հարավային Կովկասում թույլ չի տալիս բանակցային դադարներ։ Տարածաշրջանում երկարաժամկետ խաղաղություն և կայունություն հաստատելու համար անհրաժեշտ են հետևողական քայլեր»,- ընդգծել է նա։
ՌԴ ԱԳՆ խոսնակի փոխանցմամբ՝ Խովաևի «ուշադրության կենտրոնում է լինելու խաղաղության պայմանագրի նախապատրաստումը»․
«Ակնկալում ենք Բաքվում և Երևանում մեր դաշնակիցների և գործընկերների կողմից աջակցություն Խովաևի ջանքերին: Բաց ենք մյուս հետաքրքրված դերակատարների հետ կառուցողական համագործակցության համար»։
Վաշինգտոնը «պատրաստ է օգնել»
ԱՄՆ արտաքին գերատեսչության մամուլի խոսնակ Նեդ Փրայսն ապրիլի 14-ին հայտարարել է, որ Վաշինգտոնը պատրաստ է օգնել Երևանին և Բաքվին համապարփակ խաղաղություն հաստատելու գործում, այդ թվում՝ ԵԱՀԿ-ի Մինսկի խմբի միջոցով:
«Մենք հավատարիմ ենք մնում Հարավային Կովկասի խաղաղ, ժողովրդավարական և բարգավաճ ապագայի հասնելու գործընթացի խթանմանը»,- շեշտել է Փրայսը։
Խոսնակը հիշեցրել է, որ իր երկիրը ողջունել է ապրիլի 6-ին Բրյուսելում կայացած Փաշինյան-Ալիև հանդիպումն ու ձեռք բերված պայմանավորվածությունները․
«Մենք շարունակում ենք խրախուսել խաղաղությանն ուղղված Հայաստանի և Ադրբեջանի հետագա բանակցությունները»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանի կարծիքով՝ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափով Մոսկվայի, Վաշինգտոնի և Փարիզի համագործակցությունը լինելու է «խնդրահարույց, եթե ոչ անհնար»։ Ասում է՝ Խովաևին նոր կարգավիճակ տալը միտված է հայ-ադրբեջանական ու ղարաբաղյան համատեքստերում Ռուսաստանի միջնորդական դերի պահպանմանը։
«Սա մեզ վերադարձնում է 90-ականների սկիզբ, երբ ՌԴ-ն ներկայացված էր Մինսկի խմբում դեսպան Կազիմիրովի միջոցով, բայց նա միաժամանակ հանդիսանում էր ՌԴ նախագահի հատուկ ներկայացուցիչը ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացում»,- JAMnews-ի հետ զրույցում նշել է Գրիգորյանը։
Խովաևի նոր կարգավիճակի հետ կապված ՌԴ դերակատարության փոփոխություն քաղաքագետը չի կանխատեսում։ Ըստ նրա՝ խաղաղության պայմանագրի շուրջ ակտիվ բանակցությունների փուլի մեկնարկից հետո Խովաևը «գործընթացում ակտիվ ներգրավված կլինի և կներկայացնի ՌԴ շահերը»։
Քաղաքագետի դիտարկմամբ՝ ՌԴ միջնորդական առաքելության շահեկան կամ ոչ շահեկան լինելը պարզ կլինի միայն խաղաղության պայմանագրի հարցում Մոսկվայի դիրքորոշման հստակեցումից հետո․
«ՀՀ-ն զգալիորեն մեղմացրել է իր դիրքորոշումը ղարաբաղյան հարցով։ Պետք է հասկանալ՝ արդյոք դա բխում է ՌԴ շահերից, արդյոք ՌԴ-ն հետաքրքրված է, որ Ղարաբաղը ինչ-որ կարգավիճակ ունենա Ադրբեջանի կազմում։ Առաջին հայացքից կարելի է ենթադրել, որ ոչ, քանի որ երկարաժամկետ կտրվածքով այդ որոշումը կամ համաձայնությունը վերջ կդնի ՌԴ ռազմական ներկայությանը առնվազն ԼՂ-ում»։
Իրավիճակն, ըստ Գրիգորյանի, հստակ կդառնա Ուկրաինայում պատերազմի ավարտից հետո միայն։
Նկատում է՝ համանախագահող մյուս երկրների՝ Ֆրանսիայի և ԱՄՆ-ի դերակատարությունն առայժմ սահմանափակվում է հայտարարություններով։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ Մինսկի խումբը կշարունակի գոյություն ունենալ միայն թղթի վրա, քանի որ կողմերը մտել են ուղիղ շփման փուլ, միջնորդների դերն էլ նվազել է։
Ուղիղ շփում ասելով՝ նա նկատի ունի վերջերս տեղի ունեցած արտաքին գործերի նախարարներ Արարատ Միրզոյանի և Ջեյհուն Բայրամովի հեռախոսազրույցը, ինչպես նաև ՀՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի և Ադրբեջանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաջիևի հանդիպումը։
Տիգրան Գրիգորյանը, սակայն, չի բացառում Մինսկի խմբի ակտիվանալու հնարավորությունը։ Ասում է՝ դրա համար անհրաժեշտ է, որ Հայաստանն ակտիվորեն առաջ տանի ՄԽ պահպանման օրակարգը։
«Եվ խոսքը ոչ թե հենց ՄԽ համանախագահության ձևաչափի մասին է, այլ Մինսկի խմբի։ Հայաստանի համար ճիշտ դիրքորոշում կլիներ այս փուլում որդեգրել հենց այդ մոտեցումը, որ կարևորը ՄԽ պահպանելն է, քանի որ համանախագահության պարագայում, տեսնում ենք, որ լուրջ հակասություններ գոյություն ունեն»,- շեշտել է քաղաքագետը։
Նրա խոսքով, Մինսկի խումբը ոչ միայն ձևաչափ է, այլև սկզբունքների ամբողջականություն, որը ձևավորվել է վերջին տասնամյակների ընթացքում։ Նույն Մադրիդյան սկզբունքները փոխկապակցված են Մինսկի խմբի ձևաչափի հետ: Եվ դրա բացակայության պարագայում հայկական կողմի համար դժվար է լինելու, օրինակ՝ շեշտադրումներ անել Մադրիդյան սկզբունքների վրա՝ որպես բանակցային հիմք, իսկ այս փուլում մեր շահերից է բխում, որպեսզի բանակցությունները շարունակվեն հենց այդ սկզբունքների հիման վրա։
Քաղաքագետը նշում է, որ Մադրիդյան սկզբունքներից առկախված է մնում ազգերի ինքնորոշման իրավունքը՝ ԼՂ իրավաքաղաքական կարգավիճակի հարցը, որն «Ադրբեջանը փորձում է արանքից դուրս մղել»։
