«Անհապաղ վերաբացել Լաչինի միջանցքը»․ Եվրախորհրդարանի կոչը Բաքվին
Եվրախորհրդարանը՝ Լաչինի միջանցքի վերաբացման մասին
«Անհապաղ վերաբացել Լաչինի միջանցքը, ապագայում էլ զերծ մնալ Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև տրանսպորտային, էներգետիկ կապերը և հաղորդակցությունը խաթարելուց»։ Եվրախորհրդարանը Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակման հումանիտար հետևանքների վերաբերյալ բանաձև է ընդունել, որում նշված պահանջներն է ուղղել պաշտոնական Բաքվին։
Հունվարի 16-19-ը կայացած լիագումար նստաշրջանի ընթացքում խորհրդարանն ընդունել է նաև «Ընդհանուր արտաքին և անվտանգային քաղաքականության իրականացում. 2022 թվականի տարեկան զեկույցը», որում անդրադարձ կա նաև Հայաստանին և Լեռնային Ղարաբաղին։ Կառավարության նիստում վարչապետ Փաշինյանը զեկույցից մանրամասներ է հայտնել՝ ընդգծելով, որ, ի թիվս այլ պահանջների, Եվրախորհրդարանն Ադրբեջանի իշխանություններին կոչ է արել «անմիջապես դուրս բերել զորքերը Հայաստանի բոլոր տարածքներից»։
Բանաձևի դրույթները, Եվրախորհրդարանի պատգամավորների կարծիքը, Հայաստանի վարչապետի ելույթը, մեկնաբանություն
Հունվարի 19-ին հաղորդվեց, որ Եվրախորհրդարանն ընդունել է բանաձև, որով Ադրբեջանին կոչ է անում անհապաղ բացել Լաչինի միջանցքը։ «Լեռնային Ղարաբաղում շրջափակման հումանիտար հետևանքները» թեմայով քննարկումը, սակայն, մեկնարկել էր դրանից մեկ օր առաջ։ Տասնյակ օրենսդիրներ հանդես էին եկել ելույթներով։ Նրանք շեշտել էին, որ Լաչինի միջանցքն արգելափակել են «Ալիևի ռեժիմն ու բնապահպան ձևացողների խումբը»։ Խստորեն դատապարտել էին ինչպես ադրբեջանական, այնպես էլ ռուսական կողմի գործելակերպը՝ մատնանշելով ԼՂ-ում տեղակայված ռուս խաղաղապահների անգործությունը։
Ի՞նչ է հորդորել Եվրախորհրդարանը
Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակման հումանիտար հետևանքների վերաբերյալ բանաձևում Եվրախորհրդարանն արձանագրել է՝ Լաչինի միջանցքն արգելափակված է «Ադրբեջանի ինքնահռչակ բնապահպանների կողմից», շրջափակումը հանգեցրել է «ծանր հումանիտար ճգնաժամի», որն էլ ավելի է խորացել «Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղ բնական գազի մատակարարման խափանման պատճառով»։
«Լաչինի միջանցքի օգտագործման խոչընդոտները դանդաղեցնում են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության գործընթացը և խաթարում միջազգային վստահությունը»,- հայտարարել է խորհրդարանը:
Բանաձևում ասվում է՝ միջանցքի արգելափակմամբ Ադրբեջանը խախտում է իր միջազգային պարտավորությունները, որոնք ստանձնել է հրադադարի մասին 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ։
Եվրախորհրդարանն Ադրբեջանին կոչ է արել՝
- հարգել և կյանքի կոչել 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը և անհապաղ վերաբացել Լաչինի միջանցքը,
- ապագայում զերծ մնալ Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի միջև տրանսպորտային, էներգետիկ կապերը և հաղորդակցությունը խաթարելուց,
- պաշտպանել Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայերի իրավունքները և զերծ մնալ իր հրահրիչ հռետորաբանությունից, որը հայերի դեմ խտրական վերաբերմունքի կոչ է պարունակում և հորդորում հայերին լքել Լեռնային Ղարաբաղը։
Բանաձևում ընդգծվել է համապարփակ խաղաղության համաձայնագրի անհրաժեշտությունը, որը «պետք է երաշխավորի Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության իրավունքներն ու անվտանգությունը»։ Երևանին և Բաքվին կոչ են արել առանց նախապայմանների անհապաղ վերսկսել բանակցությունները՝ հիմնված Հելսինկիի եզրափակիչ ակտի սկզբունքների վրա:
Եվրոպացի օրենսդիրները դատապարտել են ՌԴ խաղաղապահների անգործությունն ու նշել, որ ՄԱԿ-ի մանդատի ներքո գործող ԵԱՀԿ միջազգային խաղաղապահներով նրանց փոխարինման շուրջ պետք է հրատապ բանակցություններ վարվեն:
Անդրադարձել են նաև ԵՄ-ի գործունեությանը՝ կառույցին հորդորելով ակտիվորեն ներգրավվել և ապահովել, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչներն այլևս «պատանդ չպահվեն Բաքվի ակտիվության, Ռուսաստանի ապակառուցողական դերի և Մինսկի խմբի անգործության պայմաններում»։
Բանաձևում կան նաև կոչեր միջազգային կազմակերպություններին դեպի ԼՂ անարգել մուտք տրամադրելու և դեպի Լաչինի միջանցք ՄԱԿ-ի կամ ԵԱՀԿ փաստահավաք առաքելություն կազմակերպելու մասին։
«Ավելին է, քան շրջափակումը, քան շանտաժը»
Անդրադառնալով Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի փակմանը՝ Ֆրանսիայի նախագահի կուսակցությունը ներկայացնող պատգամավոր Նատալի Լուազոն շեշտել է՝ Լեռնային Ղարաբաղը կտրված է աշխարհից, այնտեղ սնունդ, դեղորայք չկա, ընտանիքները բաժանված են։
«Ռուսաստանն ասում է, որ իր իր զինվորները խաղաղապահ են Լաչինի միջանցքում, բայց իր զինվորները ոչինչ չեն անում»,- հայտարարել է Լուազոն։
Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավորն ասել է, որ Լաչինի միջանցքում կանգնած են «ռազմաշունչ բնապահպաններ»։ Նա ոչ միայն քննադատել է Բաքվի մոտեցումը, այլև իր գործընկերներին հորդորել ավելի ակտիվ գործողությունների դիմել․
«Ալիևն ասում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությանը վերաբերվում է այնպես, ինչպես Ադրբեջանի մյուս բնակիչներին, բայց այս շրջափակումը իր ժողովրդի նկատմա՞մբ է կիրառում։ Ի՞նչ է անելու․ ասում է, որ յուրաքանչյուր ոք, ով չի ցանկանում ԼՂ-ում ապրել որպես Ադրբեջանի քաղաքացի, կարող է հեռանալ։ Հետևաբար, սա ավելին է քան շրջափակումը, սա շանտաժից ավելին է, նա էթնիկ զտում է իրականացնում։ Ի՞նչ ենք մենք անում, ոչինչ»։
Նատալի Լուազոն նշել է, որ ինքն ամաչում է Եվրահանձնաժողովի նախագահի համար, որն «Ադրբեջանին ԵՄ հուսալի գործընկեր» է համարում։
Սլովակիան ներկայացնող պատգամավոր Միրիամ Լեքսմանը շեշտել է, որ Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքը փակելու հետևանքով ստեղծված իրավիճակի համար պատասխանատվություն է կրում նաև Եվրամիությունը, քանի որ «տարիներ շարունակ անուշադրության է մատնել Կովկասի տարածաշրջանը»․
«Ունենալով էներգետիկ պայմանավորվածություններ՝ կույր է ձևացել Ադրբեջանում մարդու իրավունքների վիճակի, ինչպես նաև հայերի դեմ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի բռնաճնշումների նկատմամբ»։
Լեքսմանի կարծիքով՝ խորհրդարանը պետք է դիվանագիտական լուրջ ջանքեր գործադրի հակամարտության լուծմանն աջակցելու համար, բացի այդ՝ գործընկերների հետ աշխատանքի արդյունքում «ձևավորի միջազգային խաղաղապահ առաքելություն և անմիջապես ցուցաբերի մարդասիրական օգնություն»։
Իտալիան ներկայացնող պատգամավոր Ֆաբիո Կաստալդոն էլ կոչ է արել միջանցքը չբացելու պարագայում պատժամիջոցներ սահմանել Ադրբեջանի նկատմամբ:
«Արտահայտում է օբյեկտիվ իրականությունը»․ Հայաստանի վարչապետ
Նիկոլ Փաշինյանը ելույթ է ունեցել նախքան բանաձևի ընդունումը։ Կառավարության ղեկավարն անդրադարձել է միայն «Ընդհանուր արտաքին և անվտանգային քաղաքականության իրականացում. 2022 թվականի տարեկան զեկույցին»։ Դրա ընդունումը բնորոշել է՝ «կարևոր իրադարձություն»։
Նա տեղեկացրել է, որ զեկույցն ընդունվել է 407 կողմ, 92 դեմ, 142 ձեռնպահ ձայների հարաբերակցությամբ: Նշել է, որ փաստաթուղթը ծավալուն է, չի վերաբերում միայն Հայաստանին և Արցախին, բայց ներառում է տարածաշրջանի և Հայաստանի մասին «չափազանց կարևոր արձանագրումներ», այդ թվում՝
- խստորեն դատապարտում է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ Ադրբեջանի 2022 թվականի սեպտեմբերի ագրեսիան,
- կոչ է անում ադրբեջանական իշխանություններին անմիջապես դուրս բերել զորքերը Հայաստանի բոլոր տարածքներից։
Ինչպես բանաձևը, այնպես էլ զեկույցը Ադրբեջանի իշխանություններից պահանջում է անհապաղ վերականգնել Լաչինի միջանցքով ազատ տեղաշարժը։
Փաշինյանի փոխանցմամբ՝ զեկույցի հեղինակները համոզմունք են հայտնել, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև կայուն խաղաղության հասնել հնարավոր է ոչ թե ռազմական, այլ դիվանագիտական միջոցներով․
«Ընդգծում է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև համապարփակ խաղաղության պայմանագիրը պետք է հասցեագրի հակամարտության արմատական պատճառները, ներառյալ՝ Լեռնային Ղարաբաղում ապրող հայ բնակչության իրավունքներն ու անվտանգությունը, տեղահանված անձանց ու փախստականների վերադարձը, մշակութային, կրոնական ու պատմական ժառանգության պաշտպանությունն ու պահպանումը, ինչպես նաև տարածքային ամբողջականությունը»։
Խորհրդարանականները իրենց մտահոգությունն են հայտնել Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից հայ ռազմագերիների ու քաղաքացիական անձանց նկատմամբ պատերազմական հանցագործությունների ու անմարդկային վերաբերմունքի կապակցությամբ և Բաքվին կոչ արել ազատել իրենց հսկողության տակ գտնվող ռազմագերիներին:
Ողջունելով Ադրբեջանի հետ Հայաստանի սահմանին Եվրամիության քաղաքացիական առաքելության տեղակայումը՝ ԵՄ խորհրդին հորդորել են «ընդլայնել տեղակայված փորձագետների թիվը, ավելացնել առաքելության կարողությունները, ամրապնդել ներկայությունը տարածաշրջանում»։
Մեկնաբանություն
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանի խոսքով՝ Եվրախորհրդարանի ընդունած բանաձևը կարդալուց հետո դժվար է զսպել «ուռաա՜» բացականչությունը: Նկատում է՝ Եվրախորհրդարանը՝
- արդարացի և հիմնավոր դիտողություն է հղել Ադրբեջանին, դատապարտել Բաքվի գործողությունները,
- դատապարտել է ռուսական խաղաղապահ առաքելության անգործությունը,
- հղել է իսկապես կարևոր հորդորներ։
«Միևնույն ժամանակ անչափ հետաքրքիր է, որ այդպես էլ որևէ խոսք չի ասել իրեն անմիջական ենթակա Եվրահանձնաժողովին ու դրա նախագահ տիկին Ուրսուլային, որը Լաչինի միջանցքի արգելափակումից մի քանի օր անց Ադրբեջանը հռչակում էր վստահելի գործընկեր՝ ստորագրելով 2022 թվականի ընթացքում Ադրբեջանի հետ երկրորդ էներգետիկ համաձայնագիրը»,- շեշտել է Բադալյանը։
Հիշեցրել է՝ Եվրահանձնաժողովը Եվրախորհրդարանն է ձևավորում, այսինքն՝ հանձնաժողովն ու դրա ղեկավարը ենթակա են խորհրդարանին․
«Փաստացի, շատ ոգևորիչ բանաձևն ընդունող Եվրախորհրդարանի ենթակա մարմինը ջերմ գրկախառնության մեջ է այդ խորհրդարանի դատապարտմանն արժանացող Ալիևի հետ»։
Քաղաքական մեկնաբանի գնահատմամբ՝ ընդունված բանաձևի դերը նսեմացնել պետք չէ, բայց այն որևէ կերպ չի շոշափում «Ադրբեջանի հնարավոր պատասխանատվության հարց»։ Նկատի ունի Բաքվի հանդեպ պատժամիջոցների կիրառումն ու կնքված համաձայնագրերի խզումը։
Ասում է՝ այդտեղից հարց է ծագում՝ ինչի՞ համար է բանաձևը, ընդամենը «Ադրբեջանի քողի տակ ռուսական խաղաղապահությանը հարվածելո՞ւ»։
«Որպեսզի այդ հարվածային ալիքից հետո ռուսական խաղաղապահությունն էլ Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ նոր պայմանավորվածություններով չհարվածի մեզ, մեղմ ասած, ճիշտ կլինի, որ այդ հարվածներին զուգահեռ Եվրախորհրդարանը, դնելով Բաքվի պատասխանատվության հարցը, փակի հայկական անվտանգության հաշվին այդ հնարավոր նոր գործարքների ճանապարհը»,- շեշտում է նա։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Եվրախորհրդարանը՝ Լաչինի միջանցքի վերաբացման մասին
