Արցախցիները Հայաստանում․ ի՞նչ են պատմում իրենց տները լքած կանայք

Տիգրանուհի Մարտիրոսյան

Երևան

Գորիսում գտնվող արցախցիների պատմությունները

Գորիսը դարձավ առաջին քաղաքը, որն ընդունեց Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված հազարավոր հայերին: Քաղաքը կարծես անտուն մարդկանց ճամբար լինի. փողոցներում ճամպրուկներով բեռնված մեքենաներ են, հոգնած, սոված ու անհույս մարդիկ։ Նրանց ապագան այս պահին անորոշ է: Վերջին տվյալներով՝ 53 629 մարդ է հատել Հակարիի կամուրջը:

*Արցախցիները Գորիսում գործող հումանիտար աջակցման կենտրոնում*

Սեպտեմբերի 24-ն էր, երբ թողնելով տուն ու տեղ, տեղահանվածների առաջին խումբը հասավ Գորիս: Այդ ժամանակ նրանց տրամադրվեցին հնարավոր բոլոր կացարանները՝ ժամանակավոր բնակության համար:

*Արցախից տեղահանվածները Գորիսի հրապարակում*

Այս օրերի ընթացքում փախստականների հոսքն այնքան մեծացավ, որ դեպի Հայաստան ճանապարհը անդադար խցանման մեջ է: Հասնելով Գորիս, շատ մարդիկ ստիպված են լինում մեքենաների մեջ գիշերել, մինչև լուծվում է նրանց բնակության վայրի հարցը այլ քաղաքներում:

JAMnews-ի թղթակիցը զրուցել է Գորիսում գտնվող ղարաբաղցի կանանց հետ:

Ռուզաննայի պատմությունը

Ռուզաննան է, Մարտակերտից: Նա երեք անչափահաս երեխաների մայր է: Արցունքն աչքին պատմում է, որ շատ դժվար են վառելիք գտել՝ Ղարաբաղից հեռանալու համար:

«2-3 օր ստեղից-ընդեղից, էս բարեկամից, էն հարևանից հավաքել ենք, լցրել ավտոն, որ գանք: Մեզ հետ ամուսնուս եղբոր ընտանիքն է նաև եկել, սկեսուրս: Նույն մեքենայով ենք եկել: Իրենք էլ 4 երեխա ունեն: Պատկերացրեք 18 ժամ մեքենայի մեջ այսքան երեխայի հետ ոնց ենք հասել»,- ասում է Ռուզաննան:

Այնուամենայնիվ, նրա խոսքով, այդ դժվարությունը համեմատելի չէ այն օրերի հետ, երբ ստիպված էին թաքնվել ապաստարաններում կամ ապրել բլոկադայի պայմաններում:

«Երբ առաջին արկերն ընկան մեր գյուղի վրա, թաքնվեցինք, ապաստարաններում էինք։ Երեխաները դպրոցում էին, երբ սկսեցին հրետակոծել, վազեցինք իրենց մոտ ու գնացինք մոտակա ապաստարանը: Հետո իմաց տվեցին, որ տարհանում են, մեզ բերեցին Ստեփանակերտ: Հիմա էլ եկել ենք Հայաստան: Ամեն ինչ թողեցինք, տուն-տեղ, մեր արտերը, անասուններին… Նույնիսկ չհասցրինք տուն մտնել, շոր վերցնել»,- պատմեց Ռուզաննան:

Գորիսում գտնվող արցախցիները պատմությունները։ Ռուզաննայի ընտանիքը — *Ռուզաննայի ընտանիքը*

Բազմազավակ մայրն ասում է, հատկապես տան փոքրը, որը 3 տարեկան չկա, գիշերները քնել չի կարողանում: Ամեն ձայնից վեր է թռնում, լացում, իրեն թվում է, որ նորից կրակում են:

«Էնքան ցավ տեսանք էս օրերին, արցունք թափեցինք, մեր հողը կորցրեցինք… Չգիտեմ, ոնց ենք ապրելու էս բեռը մեր ուսին, որ չկարողացանք մեր մի բուռ հողին տեր լինենք: Ի՞նչ ենք ասելու մեր երեխեքին, ինչի՞ սենց եղավ, ինչի՞ իրենք տուն չունեն ու իրենց հայրենիքում չեն ապրում, չգիտեմ»,- ասաց Ռուզաննան:

Լուսինեի պատմությունը

Լուսինեն էլ 6 անչափահաս աղջիկների մայր է, Մարտակերտից է: Փոքրիկը ծնվել է բլոկադայի պայմաններում՝ 7 ամսական է: Նրա ամուսինը զինվորական է, ընտանիքի հետ գալ չի կարողացել: Լուսինեն լքել է Ղարաբաղը երեխաների, իր մոր ու եղբոր հետ, որը 2020 թվականի պատերազմի հետևանքով հաշմանդամություն է ստացել:

Նա հիշում է, որ երբ ռմբակործությունը սկսվեց ինքը աշխատանքի էր, երեխաները դպրոցում էին, բայց քանի որ ապաստարան չունեն, որ թաքնվեին, մնացել էին «քերծերի արանքում»:

«Մեծ քարեր կան, քարի տակ մնացինք, մինչև գյուղից տարհանեցին: Ոտաբոբիկ, առանց շոր, առանց սնունդ, էս տեղից միանգամից փախանք, որ տանեն Ստեփանակերտ: Մենք այսքան դժվարություններ տեսանք, 9 ամիս մեր երեխեքին սոված-ծարավ մի կերպ պահեցինք, որ էսօր Ղարաբաղը տանք թուրքին ու գնա՞նք: Էս ինչ եղավ մեր գլխին: Էս հլա ուշքի չեմ գալիս: Չեմ հավատում, որ էս մեր հետ ա կատարվում: Ամենադաժան երազում էլ սենց բան չէի պատկերացնի, որ մեր հողից պիտի գնանք»,- պատմում է նա:

Թե ինչ պիտի անեն՝ կինն առայժմ չգիտի: Ասում է՝ նախ պիտի լուծեն կացության հարցը, հետո երեխաներին դպրոց ուղարկեն, որ իրենք էլ կարողանան աշխատանք գտնել:

Նորածին Սամվելի ընտանիքի պատմությունը

Նորածին այս փոքրիկի անունը Սամվել է: Նրա մայրիկիի հետ զրուցել չստացվեց, Գորիսի հումանիտար օգնության կենտրոնում էր, փորձում էր հագուստ ու սնունդ գտնել Սամվելի ու մյուս երկու երեխաների համար:

Նրա տատիկն էլ, որը նկարում գրկել է փոքրկին, շատ բան չպատմեց, քանի որ սգի մեջ էր՝ սեպտեմբերի 15-ին զինվոր որդին էր մահացել:

«Մեր կյանքից մենք բան չհասկացանք, կռվի մեջ ապրեցինք, մեր երեխեքն էլ ջահելություն չտեսան, կյանքը չվայելեցին, հիմա էլ ցեղասպանությունից մազապուրծ փախանք մեր տներից: Մենակ մի բան եմ խնդրում Աստծուց, որ էս վերջինը լինի, որ մեր թոռներն ու ծոռները մարդավարի ապրեն: Չգիտեմ՝ էս ում խղճին ա մնալու, էդ հողը ոնց են վայելելու, բայց մեզ հանգիստ թող թողնեն»,- ասում է տատիկը:

«Մեր երեխաներին, տարեցներին սպանում են, աղջիկներ են բռնաբարել։ Մենք ո՞նց մնանք»

24-ամյա այս կինն էլ, որը չցանկացավ իր անունն ասել, կարծում է՝ կեղծ են բոլոր այն պնդումները, թե իրենց կյանքին Ղարաբաղում ոչինչ չէր սպառնում, եթե մնային ու շարունակեին ապրել այնտեղ․

«Ադրբեջանը մեր դարավոր թշնամին ա, մեր հայրենակիցներին սպանում են, երեխաներ են սպանում, տարեցներին, աղջիկներ են բռնաբարել։ Մենք ո՞նց մնանք ընդեղ ապրենք: Թուրքի դրոշը իմ տնից մի քանի մետր ա հեռու: Իմ երեխան ինչ ծնվել ա՝ նորմալ բան չի կերել՝ բլոկադայի մեջ ենք եղել։ Հիմա ես 6 ամսական հղի եմ, նորմալ չեմ սնվում, որ առողջ ծնվի բալիկս։ Մնանք, որ մեզ ընդեղ մորթե՞ն»: