Ինչպե՞ս «Z» սերունդը հայտնվեց Վրաստանի ցույցերի առաջնագծում. ռեպորտաժ Թբիլիսիից
Բողոքի ցույցեր Վրաստանում Z սերունդ
Մայիսի 28-ին, հաղթահարելով «օտարերկրյա գործակալների մասին» օրենքի վրա դրված նախագահական վետոն, «Վրացական երազանքը» վերջնական հաստատեց օրենքը, որը դարձել էր հազարավոր մարդկանց երկամսյա բողոքի ակցիաների, ԱՄՆ պատժամիջոցների և Եվրամիության կոշտ քննադատության պատճառ։
Ցուցարարների առաջին շարքերում շատ երիտասարդ քաղաքացիներ էին կամ ինչպես ասում են՝ Z սերունդը։ Ի զարմանս իրենց ծնողների, ուսուցիչների, տատիկների ու պապիկների՝ նրանք ոչ միայն հետաքրքրված էին քաղաքական գործընթացներով, այլև դրսևորեցին պատրաստակամություն՝ պայքարելու, ինքնակազմակերպվելու և Վրաստանի եվրոպական ապագան պաշտպանելու:
JAMnews-ը պատմում է, թե ինչպես «երեխաները» հայտնվեցին բողոքի ակցիաների կիզակետում:
_________________________________________
Մայիսի 28-ի առավոտ: Թբիլիսիում խոնավ և ամպամած է: Մայիս ամսվա ողջ ընթացքում անձրև էր գալիս, այս սեզոնի համար անսովոր զով էր:
Ժամը 10:00-ից ակտիվիստները սկսեցին մոտենալ խորհրդարանի շենքին։ Վրաստանի և ԵՄ դրոշներով փաթաթված՝ վուվուզելներով և սուլիչներով, պաստառներով և գունավոր անձրևանոցներով: Նրանք քայլում էին խմբերով և առանձին-առանձին։
«Անցած գիշեր ես ընդհանրապես չկարողացա քնել: Միթե՞ նրանք կանեն դա: Ինչպե՞ս է հնարավոր վերցնել և պարզապես վաճառել երկրի ապագան»,— ասել է Թբիլիսիի պետական համալսարանի Սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի ուսանողուհի 23-ամյա Անա Դվալին մայիսի 28-ի առավոտյան՝ այն բանից առաջ, երբ խորհրդարանը միաձայն հաղթահարեց «օտարերկրյա գործակալների մասին» օրենքի վրա դրված նախագահական վետոն:
Արդեն մի քանի շաբաթ է, ինչ Անան ու իր համակուրսեցիները համալսարան չեն հաճախում, նրանց գործը դարձել է հանրահավաքների գնալը։
«Իմ ծնողները 1989 թվականի պատմական ցույցերի մասնակիցներ են եղել, երբ Վրաստանը պայքարում էր իր անկախության համար։ Նրանք պատմել են ապրիլի 9-ի, գազի ու մահակների մասին։ Ես լսում էի այդ պատմությունները՝ որպես ինչ-որ նախապատմական տարեգրություններ: Չէի էլ կարող պատկերացնել, որ այսքան տարի անց ես էլ ստիպված կլինեմ պաշտպանել իմ երկրի անկախությունը»,— ասում է Անան։
Z սերունդ․ ովքե՞ր են նրանք
Վիքիպեդիայի և գիտական գրականության համաձայն՝ նրանք 1997-2012 թվականներին ծնված մարդիկ են։
Generation Z կամ կարճ Gen Z նրանց առաջին անգամ անվանել են ամերիկացի տեսաբաններ Նիլ Հոուն (Neil Howe) և Ուիլյամ Շտրաուսը (William Strauss) իրենց «Generations» գրքում, որը լույս է տեսել 1991 թվականին:
Սոցիոլոգ, Իլիայի պետական համալսարանի դոցենտ Մարիամ Դալաքիշվիլին բացատրում է, որ սերունդ նշանակում է ոչ միայն տարիք, այլև ընդհանուր սոցիալական, մշակութային և պատմական միջավայր, որում մեծանում է մարդկանց այս կամ այն խումբը։
«Նրանց միավորում է փոփոխությունների տեմպերի ընդհանուր փորձը: Սերնդին սերունդ է դարձնում դաստիարակության ու մեծանալու ընթացքում ձեռքբերած ու կուտակած ընդհանուր փորձը»։
Ըստ նրա՝ Z սերունդը վերլուծելիս կարևոր է նաև հաշվի առնել տեղական համատեքստը: Վրաստանի դեպքում դա այն սերունդն է, որը մեծացել է խաղաղ միջավայրում։ Եվ ինչով է այն տարբերվում իր նախորդներից, նրանով, որ այդ սերունդը չունի մութ ու սոված 90-ականների, պատերազմների և ավերածությունների փորձ:
«Z սերունդը զերծ է բազմաթիվ տրավմաներից, որոնք ունեցել են նրանց անմիջական նախորդները, օրինակ՝ միլենիալները [Y սերունդ]: Ի տարբերություն նրանց՝ Z սերունդը մեծացել է անվտանգ միջավայրում: Հետևաբար, այդ փորձը նրանց դարձնում է ավելի համարձակ, կայտառ և համառ»:
Որպես հետաքրքիր սոցիալական ֆենոմեն՝ այս սերնդի մասին առաջին անգամ խոսվեց մեկ տարի առաջ, երբ Վրաստանի կառավարությունն առաջին անգամ նախաձեռնեց «օտարերկրյա գործակալների մասին» օրենքը։
Սա ընկալվեց որպես Վրաստանի՝ եվրոպական ճանապարհից հեռանալու ազդանշան, և տասնյակ հազարավոր մարդիկ դուրս եկան Թբիլիսիի փողոցներ: Շատերը երիտասարդներ էին:
Վրաստանի համար փողոցային բողոքի ակցիաները սովորական երևույթ են: Անկախության 33 տարիների ընթացքում երկրի գլխավոր հրապարակում տեղի են ունեցել հարյուրավոր բողոքի ցույցեր, մշտական հանրահավաքներ և հեղափոխություններ, սակայն 2023 թվականի բողոքի ակցիաները բովանդակությամբ և ձևով բոլորովին նոր բան էին։
Երիտասարդները փախուստի չէին դիմում, երբ հատուկ ջոկատայինները արցունքաբեր գազ, պղպեղի սփրեյ և ջրցան մեքենաներ էին կիրառում։ Փոխարենը նրանք զինվում էին և վերադառնում հատուկ ակնոցներով, շնչառական սարքերով, ձեռնոցներով, սաղավարտներով և բժշկական ֆիզիոլոգիական լուծույթով՝ աչքերը լվանալու համար:
Նրանք պարում էին ազդանշանների ձայնի տակ ու կանգնում հատուկ նշանակության ջոկատի դիմաց։ Չնայած այս խաղարկային ձևին՝ երիտասարդներն անցած տարի չխուսափեցին նույնիսկ ոստիկանական մեքենա այրելուց և խորհրդարանի շենքի մի քանի ապակիներ կոտրելուց:
Իսկ կարմիր սպորտային տաբատով աղջիկը, ով ճարպկորեն պարում էր ջրցանի տակ, դարձավ բողոքի ակցիաների գլխավոր խորհրդանիշներից մեկը։
Հենց այդ ժամանակ Վրաստանը մոտիկից ճանաչեց իր նոր` շատ խիզախ և աննկուն սերնդին:
«Նրանք բողոքին նոր տեսք են հաղորդել։ Մենք՝ միլենիալներս, ավելի զգույշ կլինեինք, եթե ջրցան մեքենաներ ուղղեին մեզ վրա՝ ելնելով մեր նախկին տրավմաներից։ Իսկ Z սերունդը ցատկում է և սկսում խաղալ ջրի շիթերի հետ»,- ասում է Մարիամ Դալաքիշվիլին:
Նույն իրավիճակն էր նաև այս տարի: Z սերունդը կրկին կանգնած է փողոցում՝ զինված ակնոցներով, հակագազերով և բժշկական լուծույթով։ Սա դարձել է փողոցային պայքարի յուրօրինակ խորհրդանիշ: Այս տարի անձրևոտ գարնան պատճառով դրան գումարվել են նաև բազմագույն անձրևանոցները:
Ի տարբերություն նախորդ տարվա՝ 2024 թ.-ին բողոքի ակցիաները շատ ավելի մասշտաբային էին, դրանք դուրս եկան փողոցներից և տարածվեցին դեպի տարբեր լսարաններ։ Բուհերի ուսանողների մեծ մասը պատրաստ էր դասադուլ անել այնքան ժամանակ, քանի դեռ «Վրացական երազանքը» չի չեղարկել «օտարերկրյա գործակալների մասին» օրենքը։
«Սա մի սերունդ է, որի համար չկան հեղինակություններ, որոնց հրահանգներին նրանք կենթարկվեին առանց խոսքի։ Նրանք ճանաչում են միայն հորիզոնական, հավասար հարաբերություններ, համարձակորեն պահանջում են այն, ինչ օրենքով իրենց է պատկանում։
Նրանց տեղեկատվության աղբյուրը միայն մեծահասակները կամ իրենց նկատմամբ իշխանություն ունեցող մարդիկ չեն: Սա թվային սերունդ է, որը ծնվել է տեխնոլոգիայի դարում և գիտի, թե ինչպես ինքնուրույն տեղեկատվություն ստանալ»,— ասում է Դալաքիշվիլին։
Գունավոր անձրևանոցներով թվային քաղաքացիները
Ավելի քան 30 տարի է, ինչ 70-ամյա Մարինա Կվանչիլաշվիլին մաթեմատիկա է դասավանդում թիվ 53 հանրակրթական դպրոցում։
Նա կրթել է X սերնդին (1965-1980 թթ.), Y սերնդին կամ միլենիալներին (1981-1996 թթ.), իսկ հիմա՝ Z սերնդին:
«Յուրաքանչյուր սերունդ ունի իր առանձնահատկությունները, և յուրաքանչյուր նոր սերունդ իր հետ մի նոր բան է բերում»:
Մարինա Կվանչիլաշվիլին Z սերնդին բնութագրում է որպես բացառիկ խելացի սերունդ․
«Ամեն ինչ արվում է շատ արագ։ Օրինակ՝ ուզում են էքսկուրսիա գնալ։ Նախկինում պետք էր ծնողական ժողով հրավիրել, հետո հետաքրքրվել ավտոբուսի մասին, սնունդ գնել։ Հիմա երեխաները որոշում են էքսկուրսիա գնալ, կես ժամ հետ ամեն ինչ պատրաստ է՝ տեղն ընտրված է, ավտոբուսը՝ ամրագրված, սնունդն՝ ապահովված։ Նրանք շատ նպատակասլաց են, և ամեն ինչ լուծում են հեշտությամբ»։
Նրա խոսքով՝ այս սերունդը հարաբերություններում շատ ջերմ է, հավատարիմ և սիրող․
«Նրանք նաև կարգապահության մեծ սիրահարներ են։ Չեն կռվում միմյանց հետ, չեն խախտում կանոնները, չեն ուշանում դասերից՝ ի տարբերություն իրենց նախորդների… Եթե ես մեկին մի քանի անգամ անընդմեջ կանչեմ գրատախտակի մոտ, ինձ ուղիղ կասի․ «Ինչո՞ւ եք ընկել իմ հետևից»։ Նրանք բոլորին իրենց հավասար են համարում, իսկ եթե ինչ-որ բան իրենց դուր չի գալիս, պետք է այդ մասին արտահայտվեն»։
Մարինա Կվանչիլաշվիլիի կարծիքով՝ իմաստ չունի որևէ հարցում ընդդիմանալ նրանց կամ ինչ-որ բան արգելել.
«Ութերորդ դասարանցին ձեզ հաստատ կասի, թե կոնկրետ որ համալսարանում է ստանալու իր բակալավրի աստիճանը, որ երկրում է մագիստրոսի կոչում ստանալու և երբ է վերադառնալու։ Նրանք իրենց ծրագիրն ունեն՝ ուզում են սովորել Եվրոպայում, և այս առումով նրանց ոչ ոք չպետք է ընդդիմանա»։
«Daitove»
Նոր սերնդի վճռականությունն արտահայտվեց նաև փողոցային բողոքի ցույցերի ժամանակ։ Արդեն մեկ ամսից ավելի է, ինչ մեծ հանրահավաքներին զուգահեռ փոքր խմբերը փակում էին Ռուսթավելի պողոտան և երթով անցնում քաղաքի տարբեր հատվածներով։
Նրանց շնորհիվ բողոքի ակցիան տարածվեց ամբողջ քաղաքում։ Օրինակ՝ եթե դուք ապրում եք քաղաքի արվարձաններից մեկում, ապա ձեր պատուհանների առաջ հանկարծ կարող էր հարյուրավոր ցուցարարների մասնակցությամբ հանրահավաք տեղի ունենալ։ Նրանք վանկարկում էին «Սաքարթվելո» (Վրաստան), «Ոչ ռուսական օրենքին», սուլում էին ու բղավում։ Z սերունդն այս գործընթացն անվանում էր «քնածներին արթնացնել»:
Ինքնակազմակերպման հիմնական վայրը Facebook սոցիալական ցանցում «Daitove» («Պահիր քեզ մոտ») խումբն է: Այն ստեղծվել է ապրիլին՝ բողոքի ակցիաների մեկնարկից անմիջապես հետո: Այսօր խումբն ունի ավելի քան 190 հազար անդամ։
Ի սկզբանե խումբը ստեղծվել էր այն մարդկանց օգնելու համար, ովքեր ուզում էին տարբեր շրջաններից գալ Թբիլիսի՝ հանրահավաքների մասնակցելու։ Այստեղ նրանց առաջարկում էին գիշերելու համար կացարան, ինչպես նաև գումար ճանապարհածախսի, տրանսպորտային փոխադրման և սննդի համար։ Կային նաև այնպիսիք, ովքեր պատրաստ էին վճարել նույնիսկ մի քանի ավտոբուսների համար։
Խմբում կարելի է կարդալ բազմաթիվ հուզիչ գրառումներ այն մասին, թե ինչպես է ինչ-որ մեկի տատիկը լոբիանի և խաչապուրի պատրաստում ցուցարարների համար կամ շնորհակալական գրառումներ ուղղված տաքսու վարորդներին, ովքեր անվճար են հասցրել հանրահավաքի վայր և կամավորներին, ովքեր դիմակներ և բժշկական լուծույթ են բաժանել:
Հայրերի և որդիների կռիվ
Երկրորդ տարին է, ինչ 24-ամյա Սոֆոն բողոքում է «օտարերկրյա գործակալների մասին» օրենքի դեմ։ Այս ընթացքում չի կարողացել համոզել հորը, ով սատարում է իշխանության դիրքորոշմանը։
Ամեն առավոտ Սոֆոն նախ դիտում է «Իմեդի» և «POSTV» քարոզչական հեռուստաալիքների լուրերը, որպեսզի լսի գործող կառավարության նարատիվները և պատրաստ լինի արձագանքել դրանց, երբ հայրը զանգի իրեն:
«Երկար ժամանակ փորձում էի նրա հետ չխոսել այս թեմայով։ Իմաստ չունի: Նա այնքան է զայրանում, որ չի թողնում, որ խոսքս ավարտեմ: Նա իշխանամետ հեռուստաալիքների դասական զոհն է՝ բառ առ բառ կրկնում է այն, ինչ լսում է նրանցից։
Իշխանամետ լրատվամիջոցները հրապարակում են կոնտեքստից կտրված տեսանյութեր՝ մեզ անվանելով «բռնարարների խումբ», որը ղեկավարվում է «Ազգային շարժման» [Սաակաշվիլիի կողմից ստեղծված նախկին իշխող կուսակցության] կողմից։ Հայրս լսում է այդ ամենը և ինձ հետ խոսում է նույն ուղերձներով»։
Սոֆոն ասում է՝ փորձել է հորը բացատրել, որ ցույցերին մասնակցում է նաև նրա ապագայի համար․
«Ես սիրում եմ իմ հորը: Ուզում եմ, որ ծնողներս արժանապատիվ ծերություն ունենան, ինչպես ունեն Եվրոպայում, այլ ոչ թե Ռուսաստանում ապրողները»։
Սոֆոն ասում է, որ ուշադիր կարդացել է «օտարերկրյա գործակալների մասին» օրինագիծը, կարդացել է նաև, թե ինչեր է բերել այս օրենքը Ռուսաստան, զրուցել է ծանոթ իրավաբանների հետ․
«Միթե՞ Վրաստանի հանդեպ սերը միայն տարածքի և վրացական պարերի հանդեպ է: Վրաստանի հանդեպ սերը մարդկանց սերն է և լավ երկրում ապրելու ցանկությունը։ Ես տեսել եմ, թե ինչպես են տարեց մարդիկ ապրում Եվրոպայում, և ես տեսնում եմ, թե ինչպես է ապրում վրացի թոշակառուն։ Ես չեմ ուզում հետևում թողնել մեր ծնողների սերնդին և պայքարում եմ դրա համար»:
Նյութը պատրաստվել է Լուրերի փոխանակման ռուսալեզու մեդիացանցի (Медиасеть) աջակցությամբ
