«Վերջնագիր Ալիևին»․ Եվրախորհրդարանի զեկույցների մասին կարծիքներ Երևանից
Բաքվի դեմ պատժամիջոցներ
Եվրոպական խորհրդարանն արտաքին և ԵՄ անվտանգության ու պաշտպանության քաղաքականության վերաբերյալ երկու զեկույց է ընդունել, որոնցում անդրադարձ կա նաև հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին։ Դրանցից մեկում ընդգծվել է «Հայաստանի նկատմամբ ագրեսիայի դեպքում Ադրբեջանի դեմ նպատակային ու հասցեական պատժամիջոցների կիրառման անհրաժեշտությունը»։
Հայ քաղաքագետներն այս մասին հակասական կարծիքներ ունեն։ Մի մասն ասում է, որ նման պատժամիջոցների կիրառումն «առավել, քան իրատեսական» է։ Մյուս մասի դիտարկմամբ՝ զեկույցի այդ դրույթի արդյունավետությունը կերևա միայն այն ժամանակ, երբ «իսկապես կչեղարկվի Ադրբեջան-ԵՄ էներգետիկ համաձայնագիրը, կկասեցվի ադրբեջանական էներգակիրների գնումը Եվրոպայի կողմից»։
Պատժամիջոցներ, նավթի և գազի ներմուծման դադարեցում
ԵՄ ընդհանուր անվտանգային և պաշտպանական քաղաքականության վերաբերյալ տարեկան զեկույցում Եվրախորհրդարանն ընդգծել է Հայաստանի նկատմամբ ագրեսիայի դեպքում Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների կիրառման անհրաժեշտությունը․
«Կոչ է արվում պատրաստ լինել նպատակային և անհատական պատժամիջոցներ կիրառել ագրեսիայի հեղինակների դեմ, բայց չսահմանափակվել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի քաղաքական և ռազմական շրջապատով, և դադարեցնել նավթի ու գազի ներմուծումը Ադրբեջանից՝ ցանկացած ռազմական ագրեսիայի դեպքում»։
Խորհրդարանականները ԵՄ-ին կոչ են արել՝
- անհապաղ պատժամիջոցներ կիրառել Ադրբեջանի իշխանությունների դեմ՝ որպես պատասխանատվություն հրադադարի բազմաթիվ խախտումների համար,
- կասեցնել էներգետիկայի ոլորտում ռազմավարական գործընկերության մասին փոխըմբռնման հուշագիրը,
- դադարեցնել Ադրբեջանի հետ նոր գործընկերության համաձայնագրի շուրջ բանակցությունները՝ հաշվի առնելով վերջին իրադարձությունները և այդ երկրում մարդու իրավունքների դրամատիկ իրավիճակը»։
Բացի այդ, նրանք զեկույցում կասկածի տակ են դրել այս տարի ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության դեմ համաժողովը հյուրընկալելու Ադրբեջանի համապատասխանությունը։ Ուշադրություն են հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Բաքուն նախատեսում է «հաջորդ տասնամյակի ընթացքում իր հանածո վառելիքի արտադրությունն ավելացնել մեկ երրորդով»։
«Ադրբեջանը նախապես ծրագրված հարձակում է գործել ԼՂ-ի հայերի դեմ»
Անդրադառնալով 2023 թ․-ի սեպտեմբեր 19-20-ին Բաքվի կողմից ձեռնարկված գործողություններին՝ նման արձանագրում է արել Եվրոպական խորհրդարանը։ Խստորեն դատապարտել է այդ հարձակումը՝ այն որակելով «չարդարացված»։
Խորհրդարանականները Ադրբեջանի իշխանություններին կոչ են արել թույլատրել հայ բնակչության անվտանգ վերադարձը Լեռնային Ղարաբաղ ամուր երաշխիքների ներքո։
Արտաքին և անվտանգության քաղաքականության վերաբերյալ տարեկան զեկույցում շեշտվել է նաև հայկական մշակութային, պատմական և կրոնական ժառանգության պաշտպանության կարևորությունը։ Ձևակերպված է պահանջ՝ պաշտպանել դրանք ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի չափանիշներին և Ադրբեջանի միջազգային պարտավորություններին համապատասխան։
Զեկույցում մատնանշվում է՝ Բաքուն խախտել է միջազգային և մարդու իրավունքները, նաև 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հրադադարի եռակողմ հայտարարությամբ ու ԵՄ միջնորդությամբ իրականացվող բանակցություններում ստանձնած պարտավորությունները։ Փաստաթղթում կա նախազգուշացում, որ ուժի կիրառմամբ և հարևան երկրների տարածքային ամբողջականության խախտմամբ նպատակներին հասնելու ցանկացած ջանք պետք է արժանանա ԵՄ-ի և միջազգային հանրության վճռական պատասխանին։
«Սա միայն Եվրախորհրդարանի դիրքորոշումը չէ»
Լրագրողների հետ ճեպազրույցում նման կարծիք է հայտնել իշխող ուժի պատգամավոր, խորհրդարանի Եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Արման Եղոյանը։
«ԵՄ շատ անդամ պետություններ պատրաստ են նշված վտանգավոր զարգացումների դեպքում կիրառել այդ գործիքակազմը»,- նկատել է նա։
Զեկույցներն, ըստ նրա, ոչ թե հայանպաստ են, այլ արտացոլում են օբյեկտիվ իրողությունները։ Եղոյանի գնահատմամբ՝ Ադրբեջանի կողմից վարվող քաղաքականության անթույլատրելիության վերաբերյալ Եվրախորհրդարանի զեկույցները գնալով ավելի թիրախային են դառնում։
«Օրինակ՝ սրանից երկու տարի առաջ պատժամիջոցների մասին ոչ ոք չէր խոսում, չէին էլ նույնիսկ մտածում։ Հիմա արդեն խոսում են պատժամիջոցներից ոչ միայն անհատական, այլ ընդհանուր նավթի և գազի գնման արգելքից, ինչը շատ լուրջ ազդակ է»,- պարզաբանել է պատգամավորը։
Մեկնաբանություններ
Քաղաքագետ Գարիկ Քեռյանը զեկույցներում արված շեշտադրումները դրական է գնահատում, սակայն կարծում է, որ նման փաստաթղթերի արդյունավետությունը դեռ բարձր չէ։ Ասում է՝ Արևմուտքն այս կերպ փորձում է աջակցության ֆոն ապահովել Հայաստանի նկատմամբ, որի քաղաքական իշխանությունը ունի ձգտումներ «արտաքին քաղաքական վեկտորի փոփոխության և արևմտյան մոդելին համահունչ քաղաքական համակարգի վերափոխման ուղղությամբ»։
Քեռյանի խոսքով՝ եթե հարցին նայենք այդ տեսանկյունից, Եվրախորհրդարանի զեկույցներն ունեն բարոյական զորակցության արժեք։ Հիշեցրել է՝ Ադրբեջանի նախագահը պարբերաբար ուղերձներ է հղում Եվրոպային՝ ընդգծելով, որ «վերջինս չի կարող իրեն ինչ-որ բան պարտադրել կամ հորդորել ինչ-որ ուղղությամբ ընթանալ»։ «Արմենպրեսի» հետ զրույցում նկատել է՝ չնայած քննադատություններին՝ Մյունխենում նույն եվրոպացի բարձրաստիճան պաշտոնյաներն Ալիևին ընդունեցին մեծ շուքով, Շառլ Միշելն էլ ավելի վաղ ողջունել էր Ալիևի հաղթանակը նախագահական վերջին ընտրություններում․
«Թղթի վրա գրվածը մեկ բան է, պետական շահը մեկ այլ բան։ Ես ոչ թե քննադատում եմ ԵՄ ղեկավարությանը կամ արևմտյան քաղաքական այրերին, այլ հասկանում եմ, որ տնտեսական, էներգետիկ և ռազմաքաղաքական շահերը՝ կապված Թուրքիայի հետ, ստիպում են հնարավորինս զուսպ լինել Ադրբեջանի հանդեպ»։
Քաղաքագետ Գուրգեն Սիմոնյանը Հայաստանի հանդեպ ագրեսիայի պարագայում «առավել, քան իրատեսական» է համարում Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցների սահմանումը։ Կարծում է՝ հնարավոր է ընդհուպ մինչև ադրբեջանցի որոշ բարձրաստիճան պաշտոնյաների տնտեսական ու ֆինանսական ակտիվների սառեցում կամ առգրավում։
Շեշտում է՝ Եվրոպան պատրաստ է նաև չեղարկել Բաքվի հետ էներգետիկ համաձայնագիրը։ Ադրբեջանի ռեսուրսներն, ըստ նրա, սահմանափակ են։
«Առավելագույն դեպքում տարեկան արտահանվող 13 միլիարդ խորանարդ մետր գազով կարող են բավարարել ընդամենը Իտալիայի և բալկանյան երկրների կարիքները։ Ադրբեջանական էներգակիրներն ուղղակի կաթիլ են համաեվրոպական շուկայի պահանջարկը սպասարկելու առումով։ Ուստի Եվրոպան չի կարող մեծապես կախված լինել ադրբեջանական էներգակիրներից, ինչը կարող էր աչք փակել Բաքվի ագրեսիվ գործելակերպի վրա»,- նկատել է նա։
Սիմոնյանի գնահատմամբ՝ չարժե ուռճացնել նաև Թուրքիայի գործոնը, քանի որ ժամանակի ընթացքում «թուրք-ադրբեջանական տանդեմը կարող է ապասերտաճել»․
«Մյուս կողմից էլ Ալիևի ռեժիմն արդեն ասոցացվում է ոչ այնքան Թուրքիայի, որքան Ռուսաստանի հետ։ Ալիևին տրված է վերջին հնարավորությունը, վերջնագիր, որի խախտման դեպքում կհետևեն կոնկերտ քայլեր»։
Քաղաքագետը վստահ է՝ եվրոպական քաղաքականությունը Հարավային Կովկասում հնարավոր ռազմական գործողությունները կանխարգելելու նպատակ ունի։ Նման գործողությունների դեպքում կլինեն «կոնկրետ քայլեր ոչ միայն տնտեսական պատժամիջոցների համատեքստում, այլև գետնի վրա Հայաստանին ցուցաբերվելիք ռազմական օժանդակության»։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Բաքվի դեմ պատժամիջոցներ
