«Արկերը մենք կարտոֆիլ ենք անվանում»
Հրոմադսկոյեի նյութերի հիման վրա
Որպեսզի ուկրաինացի ֆերմերները կարողանան բերք հավաքել, Դոնբասում «հացային զինադադար» է հայտարարվել, որը պետք է ձգվեր մինչև օգոստոսի վերջ: Սակայն զինվորականներն այստեղ իրենց կանոններն ունեն, և ֆերմերները նախկինի պես ստիպված են թաքնվել գնդակոծությունից և խույս տալ ականներից: Ռեպորտաժ Դոնեցկի շրջանի Կոդեմ գյուղից, որտեղ եղել է Հրոմադսկոյեն:
«Դեղնաերկնագույն պատը ստիպված էինք ներկել»
«Դինաստիա» ֆերմերական բազայում, որը գտնվում է Գորլովկա օկուպացված գյուղի մոտ, բերքահավաքի առաջին շաբաթն է: Ֆերման աշխատում է արդեն 20 տարի և աշխատանքը դադարեցրել է միայն 2014թ-ին: Այն ժամանակ դրա սեփականատեր Վադիմ Կապլյան մեկնում էր Կիև թաքնվելու զինյալներից, որոնք բազա էին ներխուժել և ավերել այն:
Միայն պատերազմի սկզբից երեք տարի անց «Դինաստիայում» կյանքը սկսել է տեղից շարժվել: Ֆերմերներն ու ագրոնոմները սովորել են հարմարվել զինվորականների հարևանությանն ու աշխատել մշտական վտանգի պայմաններում:
Վադիմ Կապլյայի կաբինետում տեսահսկման սարքերի էկրան կա, համակարգչի վրա բաց է քարտեզը.
— Սա մեր դաշտերն են, իսկ սա՝ զինվորականների պաշտպանական կառույցներն ու խրամատները: Մի փոքր հեռվում նույնպես մեր դաշտերն են, սակայն դա արդեն անջատողական տարածք է, մենք այժմ այնտեղ իրավունք չունենք մտնելու:
Պատերազմից առաջ Կապլյան 10 հազար հեկտար հող ուներ, այժմ մնացել է ընդամենը 4.5 հեկտար. մնացածն անցել է ԴԺՀ զինյալներին, իսկ դաշտերի երկայնքով ձգվում է տարանջատման գիծը:
Ռազմավարական բույսերն այստեղ միշտ եղել են արևածաղիկները, սակայն կա նաև ցորեն, կորեկ, սոյա և սորգո: Օկուպացված տարածքում մնացած դաշտերը ցանված չեն, դա շատ լավ երևում է բլրից, ասում է Վադիմը:
Տնտեսությունը հիմնել է հայրը, իսկ ֆերման «Դինաստիա» է անվանել Վադիմի մայրը ի պատիվ սերիալի: Այժմ այն մշակում են Վադիմ ու եղբայրը:
— Ահա այստեղ՝ դրոշաձողի վրա միշտ ուկրաինական դրոշ է կախված եղել, իսկ պատը դեղնաերկնագույն է եղել: Պատը երևում էր ինքնաթիռից և Գորլովկայից: Ստիպված էինք ներկել, թե չէ կարծես կարմիր լաթ լիներ ցլի համար: Հայտնի չէ, թե մեզ հետ այստեղ ինչ կլիներ, եթե չներկեինք»:
Այնտեղ՝ «կարտոֆիլ», այստեղ «խաղալիք»
«Դինաստիայի» մուտքի մոտ կոտրված կոմբայն է: 2015թ-ին այն ականի վրա դաշտում պայթել է: Վարորդը ողջ է մնացել, սակայն այդ օրվանից ղեկին չի նստում:
Պայթյունից հետո հնարավոր չէ արագ ուշքի գալ և վերականգնել աշխատանքային գործընթացը, պատմում է ֆերմերը: Մարդիկ վախենում են, աշխատանքի դուրս չեն գալիս, որպեսզի նրանք հանգստանան, պետք է մոտ երկու շաբաթ անցնի, իսկ ցորենը չի սպասում:
— Մի քիչ խելքի ենք գալիս, կրկին ամեն ինչ պատրաստում ենք, լարում, փորփրում, վախենում, սակայն գնում ենք. այստեղ այդպես են վերականգնում աշխատանքը:
Ռազմական հակամարտության ողջ ընթացքում «Դինաստիայում» տեխնիկան երեք անգամ պայթել է ականի վրա, վերջին անգամ՝ 2015-ին: Սեփականատերը խորհրդակցել է սակրավորների հետ, նրանք զննել են տեղանքը, սակայն չեն շտապում այն ականազերծել: Առաջին հերթին՝ զինյալների դիրքերի մոտ լինելու պատճառով պետք է 15կմ «անվտանգ» հեռավորություն պահպանվի, երկրորդ հերթին՝ չկա որևէ գծանշում կամ տեղանքի ականապատման քարտեզ:
— Ականները դաշտերում տեղադրել են այնպիսի մեքենաներ, որոնք սովորաբար կարտոֆիլ են տնկում: Այնտեղ հազարավոր ականներ կան, — ասում է ֆերմերը, — դրանք մեզ մոտ «կարտոֆիլ» են անվանում կամ «խաղալիք»: Մենք մեր մեջ այսպես ենք ասում. «Այնտեղ կարտոֆիլ է, մի գնա, իսկ այնտեղ՝ խաղալիքներ, նույնպես չի կարելի»:
Ականները փաստացի «Դինաստիայի» ցանկապատից այնկողմ են: Բազայի ճանապարհից այնկողմ արևածաղկի դաշտն է, իսկ դաշտում՝ բետոնե սյուների երեք շարք, որոնց տակ հակատանկային ականներ են: Փշալարը գրեթե չի երևում, ամեն ինչ խոտով է ծածկվել: Տեղացիները գիտեն, որ այնտեղ չի կարելի գնալ:
Չնայած նրան, որ հողը ֆերմերների սեփականությունն է, զինվորականները կարող են նաև դաշտ չթողնել: Այստեղ հանդիպում են զինվորական ամրություններ, իսկ մարտական դիրքերը չի կարելի ցույց տալ:
— Պայմանավորվում ենք, կարծես ամեն ինչ որոշել ենք, գնում ենք նայելու, թե ինչ են այնտեղ ցանել: Իսկ հետո հանկարծ պարզվում է, որ ռոտացիա է եղել, և կրկին ամեն ինչ նորից է սկսվում, կրկին ոչ մի տեղ չեն թողնում, — պատմում է Վադիմ Կապլյան:
«Հացը ոչ ոքի չի հետաքրքրում»
Ցորենը կոմբայներները հնձում են առավոտյան յոթից մինչև այն պահը, «երբ զինվորականները թույլ են տալիս»: Մութն ընկնելուն պես սկսում են կրակել՝ չնայած «հացային զինադադարին»:
— Նրանք իհարկե զիջումների գնում են, սակայն որոշակի պահերի հնարավոր չի լինում պայմանավորվել: Ոչ ոքի հացը չի հետաքրքրում, այն բոլորն են ուտում, սակայն բոլորի համար մեկ է, — հոգոց է հանում «Դինաստիայի» գլխավոր ագրոնոմ Վիկտորը:
Այստեղից մինչև օկուպացված Գորլովկա ընդամենը 15 կմ է:
— Այնտեղ արդեն «ԴԺՀ»-ն է, իսկ մի քիչ ավելի մոտ՝ մերոնք: Ահա և կամաց-կամաց կրակում են, — բացատրում է Վիկտորը:
Գնդակոծությունները դաշտերում հանգեցնում են հրդեհների, դա լրացուցիչ վնաս է:
Արտակարգ իրավիճակների պետական ծառայության տվյալներով՝ Դոնբասում ականապատված է 7 հազար քառակուսի մետր դաշտ: Մարտական գործողությունների մեկնարկից ականազերվել է արդեն 20 հազար հեկտար տարածք, սակայն դա՝ թիկունքում, այլ ոչ թե տարանջատման գծին մոտ, որտեղ դեռևս պետք է «պահպանել հեռավորությունը»:
Ֆերմեր Կապլյան ասում է, որ անգամ դրան կարելի է հարմարվել և սովորել: Միակ բանը, որ նա ուզում է պետությունից, հողի հարկը նվազեցնելն է, հատկապես, երբ դրա վրա ոչինչ հնարավոր չէ աճեցնել զինվորականների ներկայության պատճառով:
Պատերազմի մեկ տարին հետպատերազմական տարածքներում սակրավորների 10 տարվա աշխատանք է. այսպիսի տվյալներ են բերում Ականազերծման ժնևյան կենտրոնի հետազոտողները: Սակայն դա այն դեպքում, երբ բոլոր ականապատված տարածքները գծանշված են և քարտեզի վրա նշված: Ինքն այժմ չկա: ԵԱՀԿ տվյալներով՝ վերջին տարվա ընթացքում ականների և չպայթած ռումբերի վրա պայթել է 58 քաղաքացիական անձ, 16 մարդ զոհվել է:
