Անասնապահությունն Ադրբեջանում. ավանակները գտնվեցին, իսկ խնդիրը մնաց

Եթե խոսենք խոհարարության մասին, ապա ադրբեջանցիների մեծ մասի շրջանում այն կարծիքը կա, որ բոլոր ուտեստներում պետք է միս լինի: Պատահական չէ, որ հյուրերին առաջին հերթին քյաբաբով են հյուրասիրում կամ ծայրահեղ դեպքում՝ գոնե տոլմայով: Այդ պատճառով էլ անասնապահությունը վաղնջական ժամանակներից գործունեության ավանդական ոլորտ է համարվում: Անգամ պատմականորեն, լինելով քոչվոր, նախապապերը զբաղվել են անասնաբուծությամբ:

Տեղի ռելիեֆը նույնպես նպաստում է անասնապահության զարգացմանը, քանի որ տարածքի ավելի քան 70%-ը գյուղատնտեսության համար պիտանի չէ ամենատարբեր պատճառներով. դա լեռներն են, կիսաանապատների հատվածը, էրոզիայի ենթարկված հողերը:

Արդյունքում, ողջ երկրում նորմար կարելի է օգտագործել 1,3մլն հեկտար հող, որին բաժին է ընկնում ողջ գյուղատնտեսական արտադրանքի 85%-ը: Այդ պատճառով էլ բոլորը համարում են, որ անասնապահության հետ մեզ մոտ հաստատ ամեն ինչ կարգին է: Այդ մասին են խոսում նախարարների կաբինետի նիստերին, շրջանների ղեկավարների ժողովներին: Անգամ ներմուծման փոխարինման առումով իբր անասնապահությունը մյուս ճյուղերից առաջ է անցնում: Սակայն արդյո՞ք դա այդպես է:

Ինչպես ցույց են տալիս պաշտոնական տվյալները, իրականությունը տարբերվում է կառավարության պաշտոնական հայտարարություններից: Ընթացիկ տարվա առաջիկ կիսամյակում Ադրբեջանը ներմուծել է 2,3մլն կենդանի՝ հավ, այծ, կով և անգամ միջատներ: Իսկ երկրում այդ կենդանիները պակասել են:

Սակայն հասարակությունը նախևառաջ ուշադրություն է դարձրել էշերի գլխաքանակի կրճատման վրա: 2016թ-ի պաշտոնական վիճակագրության հրապարակումից հետո պարզվել է, որ ավանակների թիվը 2 հազարով պակասել է, լրագրողներին դա հետաքրքիր է թվացել, և սոցցանցերը լցվել են կորած երկարականջների թեմայով ժողովրդական ֆոլկլորով:

Այնուհետև գյուղատնտեսության նախարարությունն անհանգստություն հայտնեց խոզերի գլխաքանակի կրճատմամբ, չնայած որ խոզաբուծությունը երբեք տեղական անասնապահության կարևոր բաղկացուցիչ չի եղել ինչպես ավանդույթների պատճառով, այնպես էլ այլ գործոնների: Նման իրավիճակում գյուղատնտեսության նախարարությունը պետք է ավելի շուտ անհանգստանա ոչ թե խոզերի և էշերի, այլ ընդհանրապես անասնապահության վիճակով:

Գյուղական շրջանների համար ավանդական անասնապահության ոլորտը՝ ոչխարաբուծությունը, նույնպես ճգնաժամ է ապրում: 2003թ-ից ի վեր առաջին անգամ ոչխարի գլխաքանակը կրճատվել է: Եթե նախկինում դրանց քանակը տարեկան աճում էր 15-70 հազար գլխով, ապա 2016թ-ին այն կրճատվել է 62,2 հազարով: Հավանաբար, կրճատումն ավելի մեծ էր, քան նշվում է պաշտոնական վիճակագրությունում, քանի որ Ադրբեջանը 2016թ-ին ավելացրել է կենդանի ոչխարների ներկրումը երկուսուկես անգամ՝ մինչև 60 հազար: Այսինքն բոլոր հիմքերը կան ենթադրելու, որ ոչխարների քանակի կրճատումը նախորդ տարի հասել է 100 հազար գլխի: Ընդ որում, եթե խոզերի քանակն այդպես անփոփոխ անկում է ապրել ողջ հետխորհրդային ժամանակահատվածում, ապա ձիերի, խոշոր եղջերավոր անասունների և ոչխարների քանակն անընդհատ աճել է: Սակայն 2016թ-ին մենք տեսնում ենք խոշոր եղջերավոր անասունների կրճատում (գրեթե 10 հազարով), ոչխարների (62 հազարով) և ձիերի (2 հազարով) կրճատում: Իսկ դա արդեն վերաբերում է անասնապահության հիմնական ուղղություններին:

Դիտարկենք իրավիճակն առանձին շրջանի օրինակով: Անասունների կրճատման առումով առաջատար է Գեդաբեքի շրջանը, որտեղ խոշոր եղջերավոր անասունների և ոչխարների գլխաքանակը կրճատվել է 10%-ով: Նույն փուլում այդ նույն շրջանում հացաբույսերի ցանքն ավելացել է 500 հեկտարով, իսկ գարու արտադրությունն՝ աճել 5 անգամ:

Եվ ահա այդպիսի պայմաններում կառավարությունն այնպիսի տեխնիկական կուլտուրաների արտադրության ավելացման լայնամասշտաբ արշավ է սկսել, ինչպիսիք են բամբակը, ծխախոտը, թեյը, շաքարի ճակնդեղը և այլն: Հողագործներին արտոնություններ տրամադրեցին արտադրությունը բարձրացնելու և ներմուծումը փոխարինելու հույսով: Հացաբույսերի և լոբազգիների ցանքն աճեց 43 հազար հեկտարով՝ զբաղեցնելով այն հողը, որն այժմ չի կարելի օգտագործել որպես անասունների արոտավայր: Հաճախ հողը դեռևս ոչ ռացիոնալ է օգտագործվում, կոպիտ ասած, այն «չի հանգստանում»՝ դրանով իսկ նվազեցնելով բերքատվությունը:

Հարց է առաջանում, թե ինչպես չվնասել կարտոֆիլի, հացահատկի և այլ գյուղատնտեսական կուլտուրաների արտադրությունը: Ըստ էության, փչացած հողերի բերքատվության վերականգնման, աղտոտված հողերի մաքրման (միայն Ապշերոնում նավթով և գազով աղտոտված է համարվում 21 հազար հեկտար հող, գումարած այն հողերը, որոնք աղտոտվել են այլ գործոնների ազդեցության տակ) բազմամյա ծրագիր է անհրաժեշտ: Ցավոք, կառավարությունը զարթնել է միայն հիմա, և նրան պետք են արագ արդյունքներ՝ չնայած որ գյուղատնտեսությունն այն ոլորտը չէ, որտեղ դրանք կարելի է միանգամից ստանալ:

Այդ ամենը բերել է այդ նույն տեխնիկական կուլտուրաների բերքատվության անկման (բամբակը 1,8-2տոննա/հա-ից նվազել է մինչև 1,4-1,6 տոննա/հա) և զուգահեռ՝ մեզ համար սովորական կուլտուրաների՝ կարտոֆիլի և հացահատկի բերքատվության և արտադրության անկման: Սակայն ամենատհաճն այնուամենայնիվ արոտավայրերը պլանտացիաների վերածելն է, ինչն էլ հարվածեց անասնապահությանը՝ հանգեցնելով ավանակների, խոզերի և ոչխարների անհետացմանը:

Հետո շղթայական սկզբունքով տուժեց ներմուծման փոխարինումը: Այսպես, եթե 2016թ-ին երկրում արտադրվել է 523,7 հազար տոննա միս, ապա մսի ներկրումը կազմել է 31 հազար տոննա: Ինքն իրենով ներկրումից 5-6% կախվածությունն աննշան է, սակայն սարսափեցնում են աճի տեմպերը: Այսպես, թռչնամսի ներկրումը 2016թ-ին, ի տարբերություն 2015թ-ի, աճել է 3,3 անգամ և շարունակում է աճել: Միայն 2017թ-ի առաջին կիսամյակի արդյունքներով՝ մսի ներկրումն աճել է 2 անգամ: Եթե խոշոր եղջերավոր անասունների մսի ներմուծումը 2016թ-ին կազմել է ընդամենը 3%, ապա 2017թ-ի առաջին կիսամյակում՝ արդեն ավելի քան 100%:

Խնդիրներ կան անգամ այնպիսի ավանդական ոլորտում, ինչպիսին է ձվի արտադրությունը: Ադրբեջանում գրեթե բոլոր հավերը հայտնվել են ներկրված ձվերից: Եվ եթե 2016թ-ին ինչ-որ կերպ տարբեր միջոցների արդյունքում հաջողվել է կրճատել ներկրումը (գրեթե 2 անգամ, մինչև 28,6մլն-ի), ապա 2017թ-ին ներմուծման աճը վերսկսվել է և արդեն հասել 26,6մլն-ի առաջին կիսամյակում:

Հենց այս խնդիրները պետք է հուզեն հանրությանն ու գյուղատնտեսության նախարարությանը: Քանի դեռ հողը շարունակվելու է սխալ բաշխվել գյուղատնտեսության ոլորտների միջև, մենք կվերածվենք բամբակ ունեցող, սակայն ներմուծված մսով երկրի: Չնայած որ վերջին մի քանի տարում հենց այդ ոլորտում էին պարծենում, որ մենք ցածր կախվածություն ունենք ներկրումից: Իսկ 2017թ-ի արդյունքներով՝ արժե ենթադրել, որ մսի ներկրումից կախվածությունը կհասնի 10-12%-ի, իսկ դա արդեն զգալի թիվ է: Եվ դա կանխարգելել ներկրման բարձր տուրքերով, ինչպես դա աշխատեցին անել հավերի և ձվերի հետ (արդյունքում չստացվեց), չի ստացվում:

Հոդվածում բերված բոլոր տվյալները վերցված են Ադրբեջանի Հանրապետության Վիճակագրության պետական կոմիտեի պաշտոնական կայքից