Ումի՞ց է կախված հացադուլ անող ընդդիմադրի ազատ արձակումը՝ երկրի հասարակությունի՞ց, թե՞ դրսի ճնշումից
JAMnews–ին տված հարցազրույցում քաղաքական գործիչ Ազեր Գասիմլին իր մտքերով է կիսվել «Մուսավաթ» կուսակցության և Ազգային խորհրդի անդամ Թոֆիկ Յագուբլուի կալանքի և նրա հայտարարած հացադուլի մասին։
«Թոֆիկ Յագուբլուի կալանքը նախագահի նախաձեռնությունն է»
— Ո՞ւմ էր պետք Թոֆիկ Յագուբլուի կալանքը բարեփոխումների քաղաքականության ֆոնին, որի մասին խոսում են անցյալ տարվա վերջից։
— Սկսենք նրանից, որ Ադրբեջանում բարեփոխումներ չկան։ «Բարեփոխում» բառը համակարգում կատարվող փոփոխություն է նշանակում։ Սակայն մենք բովանդակության լուրջ փոփոխություններ չենք տեսնում։ Ադրբեջանում ոչ քաղաքականությունում, ոչ տնտեսությունում մրցակցության համար պայմաններ չկան։ Կիսափակ համակարգ է ձևավորվել, և մրցակցությունն այդ համակարգի թշնամին է համարվում։ Մի փոքր ձևափոխումներ և փոփոխություններ կան քաղաքական համակարգում, մենք ականատես ենք Հեյդար Ալիևի ժամանակներից մնացած օլիգարխիկ համակարգի վերածմանը մենեջերական համակարգի, այսինքն՝ օլիգարխիկ–ավտորիտար համակարգը փոխակերպվում է ավտոկրատ ընտանեկան ռեժիմի։
• Ինչո՞ւ են Ադրբեջանում բանկեր փակվում
• Պատմության ավարտը․Հայաստանի իշխանությունները կարողացան նորացնել Սահմանադրական դատարանի կազմը
Ընդհանուր առմամբ, մենք ժողովրդավարական փոփոխությունների տեսքով ցանկալի բարեփոխումներ, քաղաքական համակարգի բացություն, քաղաքական դաշտի բացություն, ազատ տնտեսության պայմանների, մշակույթի և այլ ոլորտներում մրցակցության ստեղծում չենք տեսնում։ Փոփոխություններ կան, սակայն դրանք բարեփոխումներ չեն։
Թոֆիկ Յագուբլուի կալանքը նույնպես վկայում է այն մասին, որ Ադրբեջանում բարեփոխումներ չկան։ Եթե լինեին, դատարանները նման որոշում չէին կարող կայացնել։ Բոլորն ականատես են, որ Յագուբլուին կալանավորել են զրպարտության հիման վրա։ Նրա կալանքից առաջ նախագահ Իլհամ Ալիևն իր ելույթներում խոսում էր քաղաքական նոր դասավորության, երկրում որոշ քաղաքական գործիչների գործունեության սահմանափակման մասին։ Թոֆիկ Յագուբլուի կալանքը նույնպես նախագահի նախաձեռնությունն է, դա այդ քաղաքականության շարունակությունն է և ուղղակիորեն հակասում է բարեփոխումների հասկացությանն ու փիլիսոփայությանը։
Արտաքին ճնշման պակաս
— Չնայած իրենց շարքերում առկա լուրջ տարաձայնություններին՝ Թոֆիկ Յագուբլուի հարցում ընդդիմադիր կուսակցությունները միասնական դիրքորոշում են ցուցաբերում։ Միջազգային կազմակերպություններն ու դեսպանատները նույնպես կոչ են արել ազատ արձակել նրան։ Արդյո՞ք դա բավական է։
— Բավական չէ, քանի որ Ադրբեջանում կարանտինային ռեժիմի պատճառով հասարակությունում որոշակի իներցիա է նկատվում։ Մյուս կողմից, լուրջ ցույցերի համար հասարակությունը բավականաչափ ռեսուրսներ չունի։ Մենք սա տեսել ենք Մեհման Հուսեյնովի գործում, սակայն խոստովանում ենք, որ այդ հարցում վճռորոշ էր ոչ միայն հասարակության բողոքն, այլ նաև արտաքին ճնշման առկայությունը։ Իշխանությունները ստիպված էին զիջել ոչ միայն երկրի ներսում, այլև արտասահմանում անցկացվող բողոքի ակցիաների պատճառով։
Թոֆիկ Յագուբլուի գործում ես դրսից լուրջ բողոք չեմ տեսնում։ Այո, այստեղի դեսպանատները հայտարարությամբ հանդես եկան, ԱՄՆ Պետդեպի հայտարարությունը եղավ։ Սա այն է, ինչ մակերևույթին է, սակայն կա նաև ճնշում, որը մենք չենք կարող տեսնել։
Կարծում եմ, որ այդ ճնշումը բավական չէ, որպեսզի իշխանությունը զիջի այս հարցում։ Դրա առկայության դեպքում այն վաղուց էր զիջել։ Մեր իշխանությունը խուսափում է, նախևառաջ, դրսի ճնշումից։ Կարծում եմ, որ ապագայում այդ ճնշումն ավելանալու է։ Սակայն մեզնից էլ է շատ բան կախված։
Քաղաքական գործիչների տարբեր դիրքորոշումները
— Սեպտեմբերի 9–ին մի խումբ երիտասարդներ բողոքի ակցիա են անցկացրել Յագուբլուի կալանքի դեմ։ Մի խումբ այլ մարդիկ հացադուլ են անցկացնում Բաքվում և արտասահմանում։ Նման իրավիճակում ի՞նչ պետք է անեն Ադրբեջանի քաղաքական գործիչները։
— Քաղաքական գործիչները պետք է միասին հավաքվեն և միասնական դիրքորոշում հայտնեն։ Կարող են մտածել նաև այս առթիվ բողոքի ակցիաներ անցկացնելու մասին։ Քաղաքական գործիչներն ու կազմակերպությունները պետք է կապեր ունենան նաև արտասահմանում։ Այս հարցում տարբեր կուսակցությունների մոտ իրավիճակը տարբեր է։
Սա միայն քաղաքակիրթ հասարակության, մեդիայի և երիտասարդության գործը չէ։ Սա, մի կողմից, քաղաքական հարց է, մյուս կողմից՝ մարդու ճակատագիր, անհրաժեշտ է թեմային նայել քաղաքացու տեսանկյունից՝ անկախ Թոֆիկ Յագուբլուի անձից, անկախ նրանից, թե որ կուսակցության անդամ է, նա, առաջին հերթին, քաղաքացի է և մարդ։ Այսօր խոսքն այն մասին է՝ արդյոք նա ապրելու է, թե ոչ։
Կարծում եմ, այս հարցում քաղաքական գործիչները պետք է համախմբված գործեն, միասնական դիրքորոշում ունենան, սակայն ես դա չեմ տեսնում, ես տարբեր դիրքորոշումներ եմ տեսնում։ Կարող են բողոքի ակցիաներ անցկացնելու որոշում կայացնել, իշխանությունները նման վճռականության և միաժամանակ արտաքին ճնշման դեմ կնահանջեն։
Ոչ թե խորհուրդներ, այլ ուժի գործոն
— Ի՞նչ պետք է անի իշխանությունը ստեղծված իրավիճակում։
— Իշխանությունը ներկա պահին իր շահերից է ելնում։ Այդ պատճառոով էլ իմ խորհուրդների կարիքը չկա։ Քաղաքական գործիչները, հասարակ քաղաքացիները, հասարակական–քաղաքական ակտիվն անընդհատ փորձում է ինչ–որ խորհուրդներ տալ իշխանությանը։ Սակայն իշխանությունն այդ խորհրդի կարիքը չունի։ Որևէ մեկին կալանվորելիս կամ ազատ արձակելիս իշխանությունն իր շահերից ելնելով է գործում։
Ադրբեջանում փոփոխություններ անպայման կլինեն։ Մեր հասարակությունը որոշակի առումով փոփոխությունների շեմին է։
Սակայն ես ուզում եմ, որ փոփոխությունները տեղի ունենան խաղաղ միջավայրում, և այդ փոփոխությունների արդյունքում երկրում ժողովրդավարություն հաստատվի։ Ադրբեջանի իշխանությունը կարող է նահանջել և փոփոխություններ ձեռնարկել ոչ թե խորհուրդների շնորհիվ, այլ իր առջև ուժ տեսնելով։ Այդ փոփոխությունները լինելու են, սակայն մենք ուզում ենք, որ դրանք խաղաղ լինեն։
