«Լաչինի միջանցքն ընդմիշտ փակելու խնդիր դրված չէ»․ կարծիք Երևանից
Ադրբեջանցի բնապահպանները Լաչինի միջանցքում
Այսօր առավոտյան մի խումբ ադրբեջանցիներ բնապահպանական պատճառաբանությամբ հերթական անգամ փակել էին Ստեփանակերտ-Գորիս մայրուղին։ Գրեթե տասը ժամ անց Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհը շարունակում է մնալ երկկողմանի փակ։
Հայկական կողմի գնահատականն է՝ Ադրբեջանը ձգտում է Արցախի բնակչության «էթնիկ զտման ու հայրենազրկման», առկա է «ցեղասպանության վտանգ»։ Ադրբեջանական ԶԼՄ-ների փոխանցմամբ՝ ակցիա իրականացնող բնապահպաների պահանջը ռուս խաղաղապահ զորախմբի հրամանատարի հետ հանդիպումն է, քանի որ նախօրեին նրանց չի հաջողվել մեկնարկել մոնիթորինգը Դրմբոնի և Կաշենի հանքավայրերում։
Լեռնային Ղարաբաղում լարվածության սրման ֆոնին հեռախոսազրույց են ունեցել Հայաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարները։ Պաշտոնական Երևանի հաղորդմամբ՝ քննարկել են նաև «Լաչինի միջանցքում ստեղծված իրավիճակի հանգուցալուծմանը վերաբերող հարցեր»։ Կրեմլի տարածած հաղորդագրությունում, սակայն, այս մասին հիշատակում չկա։
Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցի խոսքով՝ դա վկայում է այն մասին, որ Մոսկվայում «առայժմ չեն կողմնորոշվում՝ հարկադրանքի կամ բանակցային ինչ միջոց կիրառեն, որպեսզի ճգնաժամը կարողանան հաղթահարել»։ Սուրենյանցի կանխատեսմամբ՝ Լաչինի միջանցքն առաջիկա ժամերին կամ վաղը կբացվի, այն ընդմիշտ փակելու խնդիր դրված չէ։
Միջադեպի մանրամասները, Հայաստանի վարչապետի ելույթը, արձագանքներ Արցախից, փորձագիտական կարծիք
Դեկտեմբերի 12-ին Արցախի տեղեկատվական շտաբը հաղորդեց, որ ժամը 10:30-ի հատվածում քաղաքացիական հագուստներով մի խումբ ադրբեջանցիներ կրկին փակել են Ստեփանակերտ-Գորիս մայրուղին․
«Անընդունելի համարելով ադրբեջանական կողմի ագրեսիվ ու ապակառուցողական վարքը՝ Արցախի լիազոր պետական մարմինները ձեռնարկում են բոլոր հնարավոր միջոցները իրավիճակի կարգավորման ուղղությամբ՝ կապ պահելով ռուսական խաղաղապահ զորակազմի հրամանատարության հետ»։
Ժամեր անց Արցախի ներքին գործերի նախարարության ոստիկանությունը հայտնեց, որ Արցախը Հայաստանին կապող միջպետական մայրուղին շարունակում է մնալ երկկողմանի փակ։
«Հարյուրավոր քաղաքացիներ, այդ թվում` անչափահասներ, մնացել են ճանապարհին: Նրանց մի մասը վերադարձել է Գորիս, իսկ Ստեփանակերտ-Շուշի գոտում ժամեր շարունակ սպասողական վիճակում գտնվող քաղաքացիները, ճանապարհային ոստիկանության ծառայողների ուղեկցությամբ տեղափոխվել են Ստեփանակերտ»։
Երեկոյան տասնյակ արցախցիներ հավաքվել էին Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում՝ քննարկելու Լաչինի միջանցքում ստեղծված իրավիճակը։
Արցախի արտգործնախարարությունը Լաչինի միջանցքի փակումը որակել է որպես «Բաքվի ցեղասպան քաղաքականության հերթական դրսևորում, ապակառուցողական և հանցավոր գործողություն»։ Գերատեսչության փոխանցմամբ՝ այն ուղղված է՝
- Արցախի ժողովրդի ահաբեկմանը,
- տարածաշրջանում անկայունության մթնոլորտի ձևավորմանը,
- ռուսական խաղաղապահ առաքելության գործունեության խոչընդոտմանը։
Արցախը Հայաստանին կապող միակ մայրուղին ադրբեջանցիները փակել էին օրեր առաջ՝ դեկտեմբերի 3-ին: Պատճառաբանում էին, թե «Արցախում օգտակար հանածոներն ապօրինի շահագործում են բնապահպանական ռիսկերով»: Նույն օրը և դեկտեմբերի 7-ին ադրբեջանցիները տեղում մոնիթորինգ իրականացնելու վերաբերյալ բանակցություններ էին վարել ռուսական խաղաղապահ զորախմբի հրամանատարության հետ։ Այնուհետև Բաքուն հայտարարել էր, որ բանակցությունների արդյունքների համաձայն՝ դեկտեմբերի 10-ից ստուգումներ են սկսելու Մարտակերտի շրջանում գտնվող Դրմբոնի և Կաշենի հանքավայրերում։
Հանքարդյունաբերական կազմակերպության աշխատակիցներն ու հարակից համայնքների բնակիչները, սակայն, արգելափակել էին նշված խմբի մուտքը հանքավայրերի տարածք։ Ստեփանակերտից նշել էին, որ «առաջարկված ծրագիրը, սահմանված կարգով, համաձայնեցված չի եղել Արցախի Հանրապետության իշխանությունների և հանքավայրերը շահագործող կազմակերպության հետ»։ Նախօրեին Բաքուն բողոքի նոտա է հղել Մոսկվա՝ կոչ անելով ռուսական կողմին ձեռքբերված պայմանավորվածություններին համապատասխան ապահովել Ադրբեջանի ներկայացուցիչների անարգել մուտքը Արցախում գտնվող հանքավայրեր։
«Լաչինի միջանցքը ցեղասպանության կանխարգելման միջանցք է»․ Փաշինյան
«Ընդդեմ ցեղասպանության հանցագործության» 4-րդ գլոբալ ֆորումի ժամանակ ունեցած ելույթում այսօր նման հայտարարություն է արել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
«Փակել այդ միջանցքը նշանակում է Լեռնային Ղարաբաղի հայությանը դատապարտել ցեղասպանության երեք տարբեր ուղղություններով»։
Հայաստանի վարչապետի դիտարկմամբ՝ այդ ուղղություններն են՝
- հայաթափման սցենար, երբ Լեռնային Ղարաբաղի հայերը հնարավորություն չեն ունենա ապրել իրենց տներում, ինչպես 44-օրյա պատերազմի հետևանքով եղավ Հադրութի շրջանում,
- ինքնության կորուստ, որի համար Ադրբեջանը պայքար է մղում Լեռնային Ղարաբաղի տեղանունների և պատմամշակութային հուշարձանների դեմ,
- բուն ֆիզիկական ոչնչացում։
Փաշինյանի գնահատմամբ՝ Բաքվի կողմից ձեռնարկվող հետևողական գործողությունները ավելի ու ավելի առարկայական են դարձնում այն մտավախությունները, որ «Ադրբեջանը Լեռնային Ղարաբաղում ցեղասպանություն է կազմակերպում, նախապատրաստում»։
Վարչապետը միջազգային հանրությանը կոչ է արել լուրջ վերաբերվել Լեռնային Ղարաբաղում ցեղասպանության սպառնալիքի մասին հնչող ահազանգերին։
«Ադրբեջանը ձգտում է Արցախի բնակչության էթնիկ զտման»․ Արցախի նախագահ
Լաչինի միջանցքի փակումն Արցախի նախագահը որակել է որպես «աննախադեպ մարտահրավեր» ու նշել, որ Ադրբեջանի իշխանությունների նպատակներից մեկն Արցախում ներքին պառակտման ու խուճապի հրահրումն է․
«Ադրբեջանական կողմի գործողությունները կոպտորեն խախտում են միջազգային իրավունքի հանրահայտ նորմերը, և Ադրբեջանը ձգտում է Արցախի բնակչության էթնիկ զտման ու հայրենազրկման»։
Հարությունյանը վստահեցրել է, որ գործադրվում են բոլոր հնարավոր ջանքերը Արցախի իշխանությունների ու ժողովրդի «արժեքները, սկզբունքներն ու կարմիր գծերը» պաշտպանելու ուղղությամբ։
«Համոզված ենք, որ ռուսական խաղաղապահ զորակազմը, որպես մեր ժողովրդի ու ճանապարհի անվտանգության երաշխավոր, կկիրառի բոլոր գործիքակազմերը՝ կանխելու նման սադրանքները և պայմանավորվածությունների խախտումները՝ ուղղված մեր ժողովրդի կենսական իրավունքների ու շահերի դեմ»,- շեշտել է նա ու հավելել, որ «կարևոր անելիքներ ունեն նաև միջազգային հանրության այլ դերակատարները»։
«Ռուս խաղաղապահներին հեղինակազրկելու խնդիր է դրված»․ Արցախի ՄԻՊ
Օմբուդսմեն Գեղամ Ստեփանյանը լրագրողների հետ զրույցում տեղեկացրել է, որ Լաչինի միջանցքի տարածքում հավաքված ադրբեջանցի «բնապահպանները» 2-3 վրան են տեղադրել, նրանց ձեռքերում կան նաև պաստառներ։
Ստեփանյանի խոսքով՝ ադրբեջանցիների գործողություններն ուղղված են ռուսական խաղաղապահ զորախմբի դեմ․
«Խնդիր է դրված հեղինակազրկել ռուս խաղաղապահներին և հող նախապատրաստել, որպեսզի 2025 թվականից հետո չերկարացվի ռուս խաղաղապահների ժամկետը»,- ընդգծել է նա։
Կոչ միջազգային հանրությանն ու ռուս խաղաղապահներին
Հայտարարությամբ Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության կողմից կազմակերպված «սադրիչ գործողությունները» խստորեն դատապարտել են Արցախի ԱԺ խմբակցությունները:
Խորհրդարանականները շեշտել են, որ ճանապարհը բնապահպանական պատրվակով փակել են «Արցախի խաղաղ բնակչության նկատմամբ ֆոսֆորային ռումբեր օգտագործած ադրբեջանցիները»։
«Միջազգային հանրությանը կոչ ենք անում կոնկրետ քայլերով գործողություններ ձեռնարկել՝ զսպելու Ադրբեջանի ագրեսիվ նկրտումները: Ռուս խաղաղապահներին հորդորում ենք եռակողմ համաձայնագրի շրջանակում առավել կոշտ միջոցներով կանխել ադրբեջանցիների նմանօրինակ հակամարդկային գործողությունները»,- ասված է հայտարարության մեջ։
«Պետք է կանխել հայերի դեմ հերթական ցեղասպանությունը»
Քինի նահանգային քոլեջի Հոլոքոստի և ցեղասպանության ուսումնասիրության ամբիոնի պատվավոր վարիչ, Ցեղասպանության կանխարգելման Լեմկինի ինստիտուտի համահիմնադիր Էլիզա ֆոն Ջոյդեն-Ֆորգին կարծում է՝ առկա սպառնալիքները բավարար են, որպեսզի միջազգային հանրությունը «հայերի դեմ հերթական ցեղասպանությունը» կանխելու համար քայլեր ձեռնարկի, օրինակ՝ պատժամիջոցներ սահմանի Ադրբեջանի նկատմամբ․
«Հակառակ դեպքում մեր բոլոր «այլևս երբեք» կարգախոսները փուչ կդառնան: Միջազգային հանրությունը պետք է ճնշում գործադրի Թուրքիայի և Ադրբեջանի վրա, որ նրանք հասկանան՝ անպատժելիության պայմաններում չեն գործում»։
Փորձագիտական կարծիք
Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցի խոսքով՝ Լաչինի միջանցքի փակմամբ ադրբեջանական կողմը հետապնդում է մի քանի նպատակ։ Դրանք են՝
- ստուգել ռուսական կողմի արձագանքը, հասկանալ՝ որտեղ է սկսվում ռուսների «կարմիր գիծը»,
- դիվերսիֆիկացիայի ենթարկել ռուսական խաղաղապահ առաքելության կոմունիկացիան, որպեսզի նրանք իրենց կարիքները բավարարելու համար կապվեն Ադրբեջանի տրանսպորտային ենթակառուցվածքների հետ,
- արցախցիներին ցույց տալ, որ իրենք են իրավիճակի տերը, այդ թվում՝ Արցախի ճակատագրի մասով,
- ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա, հավասարության նշան դնել Լաչինի միջանցի և այն հաղորդակցության միջև, որը պետք է Ադրբեջանը կապի Նախիջևանի հետ,
- Ալիևը սիրում է թեմաներ, որոնց միջոցով կարող է իր երկրի ներսում PR անել։
JAMnews-ի հետ զրույցում Սուրենյանցը նշել է, որ Ալիևը նման քայլի չէր գնա, եթե կանխատեսեր միջազգային հանրության շատ կոշտ արձագանք։
«Նա կանխատեսել է, որ մի օրով կամ մի քանի ժամով կարող է ճանապարհը փակել, քիչ գին վճարելով՝ զիջում կորզել հայկական կողմից կամ հենց նույն միջազգային հանրությունից»։
Անդրադառնալով ռուս խաղաղապահների հնարավոր արձագանքին՝ քաղաքագետը նկատել է՝ Մոսկվայի կոշտ հակազդեցությունը կարող է բերել նոր պատերազմի։ Բայց «խաղաղապահների առաքելության արժեզրկմանը» հանգիստ վերաբերվել չեն կարող, ուստի Ռուսաստանը կփորձի «խնդիրը հարթել բանակցությունների միջոցով»։
«Եթե Կրեմլը իր հաղորդագրության մեջ նման բան չի նշում, նշանակում է՝ առայժմ չի գտել ձևը, որով պետք է հանգուցալուծի խնդիրը։ Առայժմ չեն կողմնորոշվում՝ հարկադրանքի կամ բանակցային ինչ միջոց կիրառեն, որպեսզի ճգնաժամը կարողանան հաղթահարել»,- Պուտին-Փաշինյան հեռախոսազրույցի մասին ասել է Սուրենյանցը։
Քաղաքագետի կանխատեսմամբ՝ առաջիկա ժամերին կամ վաղը միջանցքը կբացվի։ Ասում է՝ այնպես չէ, որ միջանցքն ընդմիշտ փակելու խնդիր է դրված։
«Քանի որ միջազգային կոնսոլիդացված ճնշում Ադրբեջանի նկատմամբ չկա, ինչ-որ զիջում կորզելու դիմաց է նա գնալու այս ճգնաժամի վերացման։ Բայց որևէ երաշխիք չկա, որ տասը օր հետո նորից նման սադրանք չի կրկնվի»,- ընդգծել է վերլուծաբանը։
Սուրենյանցը ենթադրում է, որ Բաքուն զիջումներ կկորզի հանքերի վերահսկողության ուղղությամբ կամ կպահանջի միջանցքի նկատմամբ վերահսկողության ավելի ուժեղ մեխանիզմ։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Ադրբեջանցի բնապահպանները Լաչինի միջանցքում
