«Ապաշրջափակման Երևանի առաջարկները փարատում են Բաքվի կասկածները»․ կարծիքներ
Ադրբեջանից եկող բեռները վերահսկողության կենթարկվեն
Հայաստանի Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Էդուարդ Հակոբյանն այսօր վստահեցրել է՝ Երևան-Բաքու համաձայնության ձեռքբերման և հաղորդուղիների ապաշրջափակման պարագայում Ադրբեջանից եկող բեռներն անցնելու են մաքսային վերահսկողություն։ Հակոբյանը լրագրողների հետ զրույցում նշել է՝ ռիսկերի գնահատման համակարգը, որ գործում է հայ-վրացական և հայ-իրանական սահմանին, կգործի նաև Ադրբեջանի պարագայում։
Ապաշրջափակման վերաբերյալ իր առաջարկները հայկական կողմն Ադրբեջանին էր ներկայացրել 2024 թ․-ի հոկտեմբերին՝ Կազանում կայացած Փաշինյան-Ալիև հանդիպումից հետո։ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, սակայն, դրանց բովանդակությունը բացահայտեց միայն օրեր առաջ՝ «Երևանյան երկխոսություն» համաժողովի ժամանակ։
Փաշինյանը բացատրել է, որ կա «կոնկրետ առաջարկ», որի շնրոհիվ ադրբեջանական բեռները կմտնեն Հայաստանի տարածք ու կհասնեն Նախիջևան հայկական լոկոմոտիվների օգնությամբ։
Քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանը «Հանրային» հեռուստաընկերության եթերում նկատել է՝ Հայաստանի առաջարկները փարատում են Բաքվի բոլոր կասկածներն ու մտահոգությունները, որոնք կապված են «մարդկանց անվտանգության» հետ։ Ասում է՝ հայկական կողմի առաջարկի համաձայն՝ բեռնափոխադրումը տեղի կունենա «առանց որևէ 1 ադրբեջանցու՝ Հայաստանի տարածք մուտք գործելու»։
«Գնացքավարը հայկական կողմից անցնում է սահմանը, [ադրբեջանական] բեռը կցում է իր լոկոմոտիվին, անցկացնում է ՀՀ տարածք, նորից անցնում է սահմանը, մտնում Նախիջևան, բեռն իր լոկոմոտիվից առանձնացնում է, հանձնում է ադրբեջանական կողմին»,- պարզաբանել է Քոչինյանը։
- «Տանգոն մենակ չեն պարում». ինչու՞ Ադրբեջանը չի ստորագրում խաղաղության պայմանագիրը
- 2024 թ․-ին Բաքուն ավելի քան 2 մլրդ դոլարի զենք է գնել․ նոր ագրեսիայի՞ է պատրաստվում
- «ՀՀ-ն պետք է օգտագործի իր խաղաքարտը ճանապարհների ապաշրջափակման հարցում». թուրքագետ
- «Հաղորդուղիների բացումը մնում է Կովկասի ամենառիսկային խնդիրը»․ կարծիք Երևանից
Ի՞նչ է հայտարարել ՊԵԿ նախագահը
«Մեր խնդիրը մաքսային վերահսկողությունը կազմակերպելն է ցանկացած սցենարի դեպքում։ Եթե խոսում ենք ապաշրջափակման մասին, սահմանների բացման մասին, պետք է այդ սցենարներին պատրաստ լինել։ Մենք պատրաստ ենք»,- նկատել է ՊԵԿ նախագահ Էդուարդ Հակոբյանը։
Նրա փոխանցմամբ՝ հայկական կողմն ունի սարքավորումներ և գործիքներ, որոնք «հնարավորություն կտան ցանկացած սցենարի ադապտացվել և մաքսային վերահսկողություն իրականացնել»։
Դժվարացել է ասել՝ ինչ են նկատի առնում բարձրաստիճան պաշտոնյաները, երբ խոսում են ադրբեջանական բեռների անցման համար պարզեցված ռեժիմ սահմանելու մասին։ Միայն նշել է, որ այժմ էլ գործում է ռիսկերի գնահատման համակարգ, որը թույլ է տալիս ուսումնասիրել «ինչ-որ ցուցիչներ» և ըստ այդմ՝ ապրանքներն ուղարկում է «կանաչ, դեղին կամ կարմիր ուղի»․
«Օրինակ՝ կանաչ ուղի գնալը նշանակում է, որ տվյալ ապրանքն առանց որևէ խնդրի կարող է անցնել սահմանը, որովհետև հայտարարագիրը նախօրոք լրացվել է, որևէ ռիսկ չկա տվյալ ապրանքի հետ կապված»։
ՊԵԿ նախագահի խոսքով՝ փորձարկման փուլում է նաև ավտոմատ բացթողնման համակարգը․ ցուցիչների ուսումնասիրության արդյունքում ավտոմատ թույլատրվում է ոչ ռիսկային ապրանքների մուտքը երկիր։
«Չի լինում այնպես, որ օրինակ՝ մենք չիմանանք՝ ինչ է անցնում սահմանին»,- վստահեցրել է պաշտոնյան։
«Ապաշրջափակումը կբացի նոր հնարավորություններ»․ Փաշինյան
«Երևանյան երկխոսություն» համաժողովի ընթացքում ունեցած ելույթում Հայաստանի վարչապետն անդրադարձել էր նաև ապաշրջափակման թեմային: Հիշեցրել էր Երևանի «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի մասին և շեշտել՝ այդ նախագծով ՀՀ-ն Ադրբեջանին առաջարկել է կոնկրետ լուծում տարածաշրջանային հաղորդակցության ուղիները երկկողմ, միջազգային և տարանցիկ շարժի համար բացելու նպատակով.
«Սա շատ կարևոր նախագիծ է հաղթահարելու մատակարարման համաշխարհային շղթաների ճգնաժամերը։ Երբ Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ մեր ճանապարհները բացվեն, դա նոր հնարավորություններ կբացի կապակցելու արևելքը և արևմուտքը, հյուսիսը և հարավը»։
Վարչապետի փոխանցմամբ՝ ՀՀ-ն առաջարկում է կոնկրետ լուծումներ, մասնավորապես՝ բեռնափոխադրումների կազմակերպման հետ կապված, այնինչ Ադրբեջանի կողմից «վարանողականություն» է նկատվում։
«Մեզ համար շատ կարևոր է համանման կապակցվածություն ունենալ: Մենք ասում ենք հետևյալը՝ Ադրբեջանից Ադրբեջան Հայաստանի տարածքով և Հայաստանից Հայաստան Ադրբեջանի տարածքով՝ հարգելով երկրների տարածքային ամբողջականությունը, ինքնիշխանությունն ու իրավազորությունը»,- հայտարարել էր Փաշինյանն ու հավելել՝ ներկայացված պաշտոնական առաջարկը շարունակում է մնալ սեղանին։
Մեկնաբանություններ
Անվտանգային քաղաքականության հետազոտական կենտրոնի նախագահ, քաղաքագետ Արեգ Քոչինյանն ասում է՝ քննարկման ենթակա չէ այն, որ ապաշրջափակվելիք ճանապարհներին պետք է լինի անձնագրային և մաքսային վերահսկողություն, սակայն «այդ վերահսկողությունը կարող է լինել մաքսիմալ թեթևացված ձևաչափով»։
«Օրինակ՝ շատ բեռներ, որոնք մուտք են գործում ՀՀ, մուտք են գործում էլեկտրոնային հայտարարագրերը նախապես ուղարկած։ Դա ՀՀ պատկան մարմիններին թույլ է տալիս մինչև բեռի ՀՀ տարածք մուտք գործելը տեղյակ լինել՝ այդ բեռն իրենից ինչ է ներկայացնում»,- նկատել է նա։
Քոչինյանի խոսքով՝ աշխարհում կիրառվում են նաև առանձին տեխնոլոգիաներ՝ ստուգող սարքեր, որոնք կարողանում են վերիֆիկացիայի գործընթացն իրականացնել անգամ գնացքի շարժի ընթացքում․
«Եվ հայկական կողմն է հնարավորություն ստանում ամբողջությամբ վերահսկել իր տարածքով անցնող բեռնափոխադրումները, և ադրբեջանական բեռը կարողանում է առանց կանգառի շարունակել երթևեկությունը»։
Քաղաքագետն անդրադարձել է նաև այն հարցին, որ Բաքուն դեմ է փոխադարձության սկզբունքին։
Ասում է՝ ադրբեջանական կողմի հիմնավորումն այն է, որ պետք է լինի «բացառիկ պայմաններով» աշխատող ճանապարհ, քանի որ ՀՀ-ից երկրի ցանկացած կետ հնարավոր է տեղափոխվել Հայաստանի տարածքով, իսկ Նախիջևանն անկլավ է, որտեղ հնարավոր չէ տեղափոխվել Ադրբեջանի տարածքով։
«Այստեղ կա շատ հստակ հակափաստարկ՝ Նախիջևանը կատարյալ անկլավ չէ [էքսկլավ է], այսինքն՝ մեկ պետության կողմից չէ շրջապատված, այլ՝ երեք։ Ո՞վ ասաց, որ Հայաստանը պետք է իրենց տա բացառիկ ճանապարհ։ Թող գնան Իրանից ստանան այդ բացառիկ ճանապարհը։ Տեսնենք՝ կարո՞ղ են ստանալ»։
Ադրբեջանը Իրանի տարածքով շրջանցիկ ճանապարհ է կառուցում։ Երևանը բազմիցս է հայտարարել՝ պատրաստ է Բաքվին տրամադրել ճանապարհ այն նույն սկզբունքներով, ինչ Թեհրանը։ Բաքվից, սակայն, չեն դադարում խոսել ՀՀ տարածքով արտատարածքային ճանապարհ՝ «Զանգեզուրի միջանցք» ստանալու մասին։ Նույնաբովանդակ հայտարարություններ են հնչում նաև պաշտոնական Անկարայից։
Քոչինյանի խոսքով՝ կարևոր է, որ Ադրբեջանը պաշտոնապես որևէ՝ դրական կամ բացասական արձագանք տա ապաշրջափակման այս առաջարկներին, որպեսզի գործընթացը տեղից շարժվի։ Նկատում է՝ «լուրջ աշխատանք» ունի անելու նաև հայկական կողմը։ Մասնավորապես՝ պետք է հայեցակարգի մակարդակից բարձրացնի «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծն ու ներկայացնի թեմատիկ ուսումնասիրություններ առևտրաշրջանառության և այլ ոլորտների վերաբերյալ։
Քաղաքագետ Ռոբերտ Ղևոնդյանը պատահական չի համարում այն, որ հաղորդակցությունների բացման առաջարկի մանրամասների մասին Փաշինյանը խոսեց հենց «Երևանյան երկխոսություն» համաժողովի ընթացքում։ Ասում է՝ ներկա էին Ադրբեջանի հետ սերտ կապեր ունեցող երկրների ներկայացուցիչներ, այդ թվում՝ Հունգարիայի, որը Բաքվի առևտրային գործընկերներից մեկն է։
«Դա ցուցադրումն էր այն բանի, որ ՀՀ-ն առաջարկում է փոխադարձ շահավետ մեխանիզմներ»,- շեշտել է Ղևոնդյանն ու հավելել՝ եթե լուծումներ գտնվեն, դրանցից կօգտվեն ոչ միայն Հայաստանը, Ադրբեջանն ու Թուրքիան, այլև ուրիշ երկրներ, այդ թվում՝ Հունգարիան։
Քաղաքագետի գնահատմամբ՝ քանի դեռ ենթակառուցվածքներն ապաշրջափակված չեն, սահմանները բացված չեն, Ադրբեջանը որոշակի առումով կարողանում է ՀՀ-ին ճնշել․
«Նրանք ուզում են ոչ միայն անցում [ճանապարհ] ստանալ, այլև գերակայություն հայկական կողմի նկատմամբ, ինչով պայմանավորված է նաև արտատարածքային տրամաբանությունը»։
Ընդգծում է՝ պետք է աշխատել շահագրգիռ բոլոր երկրների հետ, որպեսզի այս հարցով Ադրբեջանի վրա միջազգային ճնշում լինի։ Միևնույն ժամանակ նկատում է՝ ԱՄՆ-ն ու Արևմուտքը ճնշում են գործադրում միայն այն ժամանակ, երբ «ազատ ժամանակ և ռեսուրսներ» ունեն դրա համար։
Հետևեք մեզ — Facebook | Youtube | Telegram
Ադրբեջանից եկող բեռները վերահսկողության կենթարկվեն
