Ջրազրկումներ, բջջային կապի ու համացանցի խափանումներ, հաճախակի հոսանքազրկումներ։ Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպան Գեղամ Ստեփանյանի խոսքով` այս խնդիրներն օրակարգային են Ստեփանակերտի, ինչպես նաև Արցախի մյուս բնակավայրերի համար։ Անվտանգային խնդիրների հետ հավասար՝ պաշտպանը կարևորում է նաև բնակֆոնդի սակավության հետ կապված հարցերի լուծումը։
Սեպտեմբերի 9-ին Գեղամ Ստեփանյանը Երևանում մասնակցում էր ՀՀ ԱԺ մարդու իրավունքների պաշտպանության և հանրային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախաձեռնած աշխատանքային հանդիպմանը։ Քննարկումից հետո նա լրագրողներին է ներկայացրել Արցախի առաջնահերթ լուծման ենթակա խնդիրները։
«Ադրբեջանը խլացնում է բջջային կապի ու համացանցի սփռումը»
Մեկ ամսից ավելի է, ինչ բջջային կապն ու համացանցն Արցախում խափանումներով են աշխատում․
«Ղարաբաղ տելեկոմ» ընկերությունից և Արցախի ՏԿԵ նախարարությունից ստացած պարզաբանումները վկայում են այն մասին, որ ադրբեջանական կողմը հատուկ տեխնիկական միջոցներով խլացնում է բջջային կապի և համացանցի սփռումը», — ասել է Արցախի օմբուդսմենը։
Գեղամ Ստեփանյանի խոսքով՝ նախկինում խափանումներ լինում էին միայն Ադրբեջանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների՝ Արցախի բռնազավթված տարածքներ կատարած այցերի ժամանակ։ Այժմ, սակայն, խնդիրը շարունակական բնույթ է կրում։
Այս մասին տեղյակ են նաև ռուս խաղաղապահները։ Պաշտպանն ասում է՝ նրանց միջամտությամբ գուցե հնարավոր կլինի հաղթահարել խնդիրը։
«Շաբաթվա ընթացքում 1-2 անգամ են ջուր ունենում»
Պաշտպանի խոսքով՝ Ստեփանակերտում ջրից զրկված է բնակչության 20%-ը, սակայն ջրամատակարարման խնդիրն առկա է Արցախի համայնքների մեծամասնությունում՝ գրեթե 80%-ում։
Ասում է՝ կան համայնքներ, որոնց բնակիչները շաբաթվա ընթացքում 1-2 անգամ են ջուր ունենում։
Գեղամ Ստեփանյանի խոսքով՝ խնդիրը պայմանավորված է աննախադեպ շոգ եղանակով և ջրային ռեսուրսների սակավությամբ․ որոշ ավազաններ մնացել են Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։
Ստեփանակերտի պարագայում այս ամենին գումարվել է նաև այն, որ պատերազմից հետո քաղաքի բնակչությունն աճել է շուրջ 13-15 հազարով․
«Ներքին տեղահանվածներ են Շուշիի, Հադրութի, Ասկերանի բռնազավթված տարածքներից և բնակություն են հաստատել հիմնականում Ստեփանակերտում, իսկ Ստեփանակերտը սնուցող ջրային ռեսուրսները պլանավորված չէին քաղաքի բնակչության նման աճի համար»։
Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանի փոխանցմամբ՝ Ստեփանակերտի ջրազրկված երկու գոտիներից մեկում խնդիրն արդեն կարգավորվել է։ Պետական կառույցները տեղեկացրել են, որ հարցն ամբողջությամբ կլուծվի միայն եղանակային պայմանների փոփոխությունից հետո։
«Թիվ 1 խնդիրը՝ անվտանգություն և բնակֆոնդ»
44-օրյա պատերազմից հետո Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած Արցախի տարածքների բնակչությունը կենտրոնացվել է Ստեփանակերտում, ինչի հետևանքով առաջացել է նաև բնակֆոնդի խնդիր։
«Նրանց մի մասը տեղավորված է հյուրանոցներում, մի մասը՝ հանրակացարաններում, մի մասը տեղավորվել է քիչ թե շատ կարգի բերված նկուղներում, որտեղ ապահովված չեն սանիտարահիգիենիկ պայմանները։ Այսօր սա Արցախի համար թիվ մեկ խնդիրն է՝ անվտանգային խնդրի հետ մեկտեղ»։
«Հոսանքազրկումները անվտանգային խնդիրներ կարող են առաջացնել»
Ստեփանյանի դիտարկմամբ՝ վերջին շրջանում Արցախում հաճախակի դարձած հոսանքազրկումները անվտանգային լուրջ խնդիրներ կարող են առաջացնել։ Կառավարությունն այդ մասին տեղյակ է ու ձեռնարկում է համապատասխան քայլեր էներգետիկ բնագավառում նոր ներդրումների ներգրավման, նոր ծրագրերի իրականացման ուղղությամբ։
«Արցախը մեծամասամբ սնուցվում է Սարսանգի ջրամբարին կից կառուցված ՀԷԿ-ից, որի հզորությունները չեն բավականացնելու Արցախի ամբողջ տարածքին հոսանք ապահովելու համար, այդ պատճառով էլ պարբերաբար խափանումներ են լինում։
Եթե այս ուղղությամբ որևէ հստակ քայլ չձեռնարկվի, ապա եկող տարվա աշնանը լուրջ խնդիրներ են առաջ գալու», — զգուշացում է Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանը։
«Արցախում հացի խնդիր չկա»
Վերջին պատերազմի արդյունքում Արցախը կորցրել է գյուղատնտեսական նշանակության հողերի 60%-ը։ Դրանք հիմնականում օգտագործվում էին հացահատիկային բույսերի մշակման համար։ Պաշտպանը, սակայն, վստահեցնում է՝ Ստեփանակերտում և Արցախի այլ համայնքներում հացի խնդիր չկա․
«Մենք ՀՀ-ի հետ ունենք ցամաքային կապ, և Հայաստանի միջոցով նման խնդիրները լուծելի են։ Ձեռնարկվելու են անհրաժեշտ բոլոր միջոցառումները նման խնդիրը բացառելու համար»։
