«Ինչո՞ւ Աբխազիային չի սպառնում ԼՂ-ի ճակատագիրը»․ կարծիք
Աբխազիա և Ղարաբաղ: Ո՞րն է տարբերությունը
Լեռնային Ղարաբաղն անցել է Ադրբեջանին և, կարծես թե, անվերադարձ։ Այս համատեքստում շատ փորձագետներ զուգահեռներ են անցկացնում հետխորհրդային տարածքի այլ վիճահարույց կազմավորումների հետ։ Մասնավորապես՝ Աբխազիայի, որը չլուծված հակամարտություն ունի Վրաստանի հետ։ Օրիգինալ չեմ գտնվի, եթե ասեմ, որ այս երկու հակամարտությունների նմանությունը շատ պայմանական է։
Սկսենք նրանից, որ ի տարբերություն չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության, որի հետ նույնիսկ Հայաստանը չի օրինականացրել իր հարաբերությունները, Աբխազիան մասամբ ճանաչված հանրապետություն է։ Եվ կարևոր է, որ Ռուսաստանն առաջինն է ճանաչել նրա անկախությունը 2008 թվականին՝ Հարավային Օսիայի հետ միասին, պատերազմից հետո՝ դառնալով ինչպես Հարավային Օսիայի, այնպես էլ Աբխազիայի անվտանգության երաշխավորը։ Այնպես որ, եթե Վրաստանի հետ հակամարտության զինված փուլը վերսկսվի, Աբխազիայում տեղակայված ռուսական զորքերը անկասկած կպաշտպանեն հանրապետությունը աբխազական զինված ուժերի հետ միասին։
- 2024 թ․-ի հունվարի 1-ից ԼՂՀ-ն կդադարի գոյություն ունենալ
- Վրաց-աբխազական պատերազմ, 1992-1993 Ինչպե՞ս է այն տեղի ունեցել, հայացք Թբիլիսիից և Սուխումից
Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված իրավիճակում հայ-ադրբեջանական հակամարտության մեջ ներքաշվելու և Երևանի կողքին կանգնելու Մոսկվայի հնարավորությունն ու մոտիվացիան շատ պատճառներով մոտ էին զրոյի։
Չնայած Հայաստանի հետ դաշնակցային հարաբերություններին՝ Ռուսաստանը, ինչպես Երևանը, չճանաչեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը։ Եվ, համապատասխանաբար, Մոսկվան դեռևս երեք տարի առաջ՝ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ժամանակ, բացառել էր Հայաստանին ռազմական աջակցության տրամադրումն այս տարածքում։
Հիմա Ուկրաինայի հետ պատերազմի պատճառով յուրաքանչյուր գումարտակ կարևոր է, բայց 2020 թվականին նման խնդիրներ չկային։ Եվ այդ ժամանակ Կրեմլը, իհարկե, կարող էր համաշխարհային հանրության համար այլ կերպ, ավելի լայն մեկնաբանել Հայաստանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների պարամետրերը։ Բայց նա դա չարեց, քանի որ Մոսկվայի խնդիրն այս հակամարտությունում վաղուց է ձևակերպվել՝ լինել բախումների կենտրոնում և այդ կերպ վերահսկել տարածաշրջանը։
Բացի այդ, Ռուսաստանը դաշնակցային հարաբերություններ ունի նաև Ադրբեջանի հետ։ Նաև Բաքվի թիկունքում կանգնած է տարածաշրջանային հզոր ուժ՝ Թուրքիան, որի հետ նույնպես վիճելու առանձնահատուկ պատճառ չկա։
Եվ, վերջապես, կա էմոցիոնալ գործոնը։ Հայաստանը և՛ 2020 թվականին, և՛ հիմա ղեկավարում է Նիկոլ Փաշինյանը, ում նկատմամբ Կրեմլը որևէ համակրանք չունի։ Միգուցե եթե պատերազմ լիներ, երբ Հայաստանը ղեկավարում էին ՌԴ նախագահի ընկերներ Ռոբերտ Քոչարյանը կամ Սերժ Սարգսյանը, Մոսկվայի գործողությունները բոլորովին այլ լինեին։ Բայց Փաշինյանի դեպքում ոչինչ չստացվեց։
Այնպես որ, հաշվի առնելով այս բոլոր հանգամանքները, միանգամայն կանխատեսելի էր Լեռնային Ղարաբաղի հետագա ճակատագիրը։
Աբխազիայի դեպքում ամեն ինչ լրիվ այլ է։ Ռուսաստանը Վրաստանի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ չունի արդեն 15 տարի։ Այո, հիմա նկատելի ջերմացում կա Մոսկվայի և Թբիլիսիի միջև։ Բայց ամեն ինչ բավականին երերուն է։ Դրական դինամիկան ուղղակիորեն կապված է իշխող «Վրացական երազանք» կուսակցության և նրա ոչ ֆորմալ առաջնորդ Բիձինա Իվանիշվիլիի հետ։ Եթե Վրաստանում իշխանություն փոխվի, կփոխվի նաև Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների բնույթը։ Նույնը չի կարելի ասել ռուս-աբխազական հարաբերությունների մասին։ Աբխազիայում, ապրիորի, չի կարող նախագահ լինել այն քաղաքական գործիչը, որը ռուսական կողմնորոշում չունի։
Կարևոր է նաև Աբխազիայի աշխարհագրական դիրքը։ Սահմանակից է Ռուսաստանի «ամառային մայրաքաղաք» Սոչիին։ Վրաց-աբխազական նոր պատերազմի դեպքում Ռուսաստանը Սուխումին հաստատ առանց աջակցության չի թողնի ։ Վստահ եմ, որ ՆԱՏՕ-ին իր «ամառանոցի շքամուտքում» տեսնելու հեռանկարը չի ոգեշնչում նախագահ Վլադիմիր Պուտինին։ Անգամ Ուկրաինայի հետ լայնածավալ պատերազմը հաշվի առնելով՝ Աբխազիայի համար ռեսուրսներ անպայման կգտնվեն։
Այսպիսով, Աբխազիան դժվար թե արժանանա Լեռնային Ղարաբաղի ճակատագրին, նույնիսկ դինամիկ փոփոխվող աշխարհաքաղաքական պատկերի ֆոնին:
