Հունգարական փոքրամասնությունն Ուկրաինայում․ անձնագրեր, դպրոցներ և ժամանակային գոտիներ
Բերեգովոն փոքր քաղաք է Ուկրաինայի արևմուտքում։ Կողքից այն կարող է ուկրաինական չթվալ` գրեթե բոլոր ցուցանակները հունգարերեն են թարգմանված, տների կտուրներին Հունգարիայի դրոշներն են, հեռուստացույցով հունգարական ալիքներ են ցուցադրվում։
Ինչպես և Անդրկարպատյան մարզի այլ սահմանամերձ վայրերում, ուկրաինացիների հետ միասին այստեղ ապրում են հունգարացիներ, ուկրաինացիներ, ռուսիններ, ռոմեր։ Հունգարերեն լեզուն ավելի հաճախ է հնչում, քան ուկրաիներենը։
Մի քանի ամիս առաջ քաղաքում սկանդալ տեղի ունեցավ, մի տեսանյութ հայտնվեց, որում ուկրաինացիները, որոնք նոր են հունգարական քաղաքացիություն ստացել Բերեգովոյի հյուպատոսարանում, հունգարական հիմնն են երգում և երդվում Հունգարիային հավատարիմ լինել։ Կիևը վրդովվեց և հետ ուղարկեց Հունգարիայի հյուպատոսին։
Դա Բուդապեշտի և Կիևի միջև լարված հարաբերությունների էպիզոդներից մեկն է։ Հունգարիան մշտապես ուժեղացնում է իր ներկայությունն Անդրկարպատյան մարզում՝ դա բացատրելով իր ազգային փոքրամասնությանն աջակցելով։ Կիևում դրան կասկածանքով են վերաբերվում հատկապես երկրի արևելքում տեղի ունեցած պատերազմից հետո, որի հետևանքով 2014թ-ին իշխանությունները կորցրին վերահսկողությունը Լուգանսկի և Դոնեցկի շրջանների հանդեպ։
• Ուկրաիան հրաժարվում է ռուսաց լեզվից
• Ականային կյանք վրաց-ադրբեջանական սահմանին
Հատուկ մարզ
Բերեգովոն հունգարական քաղաք էր մինչև 1919 թ-ը, երբ այն օկուպացրեց Ռումինիան։ Այնուհետև այն հայտնվեց Չեխոսլովակիայի իշխանության տակ։ Հունգարացիներն այն վերադարձրին 1938թ-ին, իսկ 1944թ-ին, ինչպես և Անդրկարպատյան մարզը, Բերեգովոն մտավ ԽՍՀՄ կազմի մեջ։ Տեղական իշխանությունները նախաձեռնեցին հանրաքվեի անցկացում։ Այն կայացավ 1991թ-ի դեկտեմբերի 1-ին։ Ինքնավարության օգտին քվեարկեց տեղի բնակչության 78 տոկոսը, սակայն Ուկրաինայի կենտրոնական իշխանությունն այդ արդյունքները չճանաչեց։
Անդրկարպատյան մարզը շարունակում է իրեն առանձնահատուկ շրջան համարել արևմտյան սահմաններին մոտ լինելու պատճառով։ Օրինակ, ուկրաինական Ուժգորոդ քաղաքն աշխարհագրորեն ավելի մոտ է եվրոպական մայրաքաղաքներին, քան Կիևին։ Անդրկարպատյան մարզը Կիևից կտրված է ոչ միայն տարածքով, այլ նաև Կարպատյան լեռներով։ Ուկրաինայի մյուս մասն այստեղ հաճախ «մեծ երկիր» են անվանում։
Մարզի ևս մեկ քաղաք է Վինոգրադովը, որը հունգարերեն Սևլյուշ են անվանում։ Այն գտնվում է Հունգարիայի և Ռումինիայի միջև, երկու երկրների սահմանն այստեղից 20կմ հեռավորության վրա է։
Ռոբերտ Տիվոդորը Վինոգրադովում է ծնվել։ Նրա հայրը հունգարացի է, մայրն՝ ուկրաինացի։ Ինքն իրեն նա ուկրաինացի է համարում, բայց անդրկարպատյան։ Նա հատուկ բարբառով է խոսում, որում միահյուսված են ուկրաիներեն, հունգարերեն և չեխերեն բառեր, սակայն «իսկական» հունգարերեն Ռոբերտը գրեթե չգիտի։
Ընդհանուր թոշակառուներ
Տեղացիներից շատերն օգտվում են սահմանների մոտ լինելուց և մեկնում գումար վաստակելու։ Հունգարիայում ամսական կարելի է մոտ 800 դոլար վաստակել, պատմում է Ռոբերտը։
Եվրոպա մեկնել աշխատելու ամենապարզ միջոցը հունգարական անձնագիր ստանալն է։ Պաշտոնական տվյալներ այն մասին, թե որքան տեղացի է օգտվել այդ խայծից, չկա, սակայն Ռոբերտը ենթադրում է, որ 30 տոկոսից ոչ պակաս։
Քաղաքացիություն ստանալու պարզեցված ընթացակարգն արտասահմանում ապրող իր հայրենակիցների համար Հունգարիան ներմուծել է յոթ տարի առաջ։ Անձնագիր ստանալու համար հայտատուն պետք է միայն ապացուցի, որ իր նախնիներն ապրել են Անդրկարպատյան մարզում մինչև 1944թ-ը։
Որոշ թոշակառուներ գրանցվում են Հունգարիայում այնտեղի կենսաթոշակ ստանալու համար․ այն տասն անգամ ավելին է, քան նվազագույն ուկրաինականը՝ մոտ 500 դոլար։ 2016թ-ին անդրկարպատյան լրատվամիջոցները տասը հազար այդպիսի թոշակառու են հաշվել։
Հարևաններ՝ տարբեր ժամային գոտիներում
Վերջին երկու տարում Անդրկարպատյան մարզում տարբեր նախագծեր իրականացնելու համար Հունգարիան 60 մլն դոլար է ծախսել, որը շրջանի բյուջեի մեկ յոթերորդ մասն է։ 2019թ-ին պլանավորվում է ևս 11 մլն դոլար ծախսել։
«Բոլոր բնակիչներն այսպես թե այնպես օգուտ են քաղում այդ օգնությունից, պատմում է Բերեգովո քաղաքի բնակիչ Դմիտրի Կորբինսկին։ — Դա և ճանապարհներն են, օրինակ, պատվաստանյութերի հետ կապված օգնությունը Հունգարիայից, որոնցով պատվաստում էին շրջանի բոլոր երեխաներին»։
Անդրկարպատյան հունգարացիների մեծ մասի համար շահեկան է ստեղծված ստատուս քվոն, երբ նրանք, լինելով Ուկրաինայի քաղաքացի, ապրում են իրենց միկրոկլիմայում, հունգարական աշխարհում։
Այդ պատճառով էլ այդ շրջանն ուկրաինականացնելու Կիևի փորձերը դիմադրություն են առաջացնում։ Այդպես եղավ, օրինակ, «Կրթության մասին» օրենքի դեպքում, որը սահմանեց, որ շրջանի դպրոցներում ուսուցումը պետք է ուկրաիներեն լեզվով կատարվի․ ազգային փոքրամասնությունների լեզվով թույլ է տրվում միայն մի քանի առարկա դասավանդել։ Այն ժամանակ Կիևի և Բուդապեշտի միջև հերթական դիվանագիտական սկանդալը տեղի ունեցավ։ Իսկ անդրկարպատյան հունգարացիները որոշեցին, որ իրենց երեխաներին մասնավոր դպրոցներ կտեղափոխեն, հատկապես որ Հունգարիան խոստացել է ավելացնել դրանց թիվը։
Հունգարական դպրոցները պոպուլյար են ոչ միայն էթնիկ հունգարացիների, այլև ուկրաինացիների շրջանում․ շրջանավարտները հետագայում պլանավորում են հունգարական բուհեր դիմել։ Սակայն այլ օրինակներ էլ կան։ Օլիվիա Ժիգոն էթնիկ հունգարացի է, սակայն սովորել է ուկրաինական դպրոցում։ «Մեր ընտանիքն այդպիսի սկզբունք ունի․ մենք ապրում ենք Ուկրաինայում, և ես պետք է իմանամ այդ լեզուն։ Առաջին հերթին՝ հարմարության համար, երկրորդ հերթին՝ դա մեր քաղաքացիական պարտքն է», — պատմում է Օլիվիան։
Նա մանկուց սովոր է հունգարացիների և ուկրաինացիների խաղաղ հարևանությանը, չնայած որ նրանք խոսում են տարբեր լեզուներով և նույնիսկ ապրում են տարբեր ժամային գոտիներում։
«Հունգարացիներն ապրում են տեղական ժամանակով, իսկ ուկրաինացիները՝ կիևյան, — պատմում է Օլիվիան Վիշկովո իր հարազատ գյուղում իրենց կյանքի մասին, — օրինակ՝ երբ մեզ մոտ համերգի մասին են հայտարարում, աֆիշան և հունգարերեն, և ուկրաիներեն են գրում։ Մեկնարկի ժամը հունգարերենով նշվում է տեղականն, իսկ ուկրաիներենով՝ կիևյանը։ Մարդիկ դրան սովոր են, դա նույնիսկ հարմար է»։
ru
