Ինչ իրադարձություններ են տեղի ունեցել Ադրբեջանում 2015-ին

1. Մանաթի փոխարժեքի անկումը

Փետրվարի 21-ին դոլարի փոխարժեքը մանաթի հանդեպ եռակի աճեց:

Մինչ այդ մայրաքաղաքում մշուշոտ լուրեր էին պտտվում արժեզրկման մասին, ինչը կապում էին նավթի գների անկման հետ, սակայն հետո Ադրբեջանի Կենտրոնական բանկը խոստացավ, որ փոխարժեքի փոփոխությունը կտրուկ չի լինի, եթե նույնիսկ այն կապեն երկարժութային զամբյուղի հետ:

Մանաթի փոխարժեքի անկման օրը քաղաքում խուճապ էր: Արտարժույթի փոխանակման կետերը դադարեցին դոլար ու եվրո վաճառել: Խանութները փակվեցին, որպեսզի փոխեն գնապիտակները: Ապրանքի գներն աճեցին գրեթե կրկնակի: Իշխանությունները հայտարարեցին, որ գների անհարկի բարձրացումները կպատժվեն, սակայն ոչ մի գլոբալ միջոցներ չձեռնարկվեցին:

Մարդիկ սկսեցին շատ մթերք գնել: Դոլարային վարկ ունեցողները սկսեցին տրտնջալ իրենց ճակատագրից, ընդհանուր առմամբ մարդիկ ձգտում էին իրենց մանաթով ավանդները փոխարինել դոլարայինով կամ պարզապես հանել փողերը բանկից:

Արժեզրկման երկրորդ ալիքը, որը տեղի ունեցավ դեկտեմբերի 21-ին, նույնպիսի խուճապ առաջացրեց, սակայն պակաս զարմանալի էր:

2. Եվրոպական խաղեր

Պատմության մեջ առաջին Եվրոպական խաղերն անցկացվեցին Բաքվում 2015թ. հունիսի 12-28-ը: Խաղարկվում էր պարգևների 253 հավաքածու, մասնակիցների թիվը հասնում էր 5730-ի, ովքեր ժամանել էին Եվրոպայի 50 երկրներից: Քաղաքում այդ առիթով իրարանցում էր, որը կարելի էր համեմատել թերևս Բաքվում անցկացված «Եվրատեսիլ» երգի մրցույթի հետ: Եվրոպական խաղերի «հաշվին» քաղաքը մի քանի նոր սպորտային օբյեկտ, նոր ավտոբուսներ ու անգլերենով ցուցանականեր ձեռք բերեց:

Խաղերի խորհրդանիշ է ընտրվել Նառն (Նուռ) ու Ջեյրանը: Այս կերպարները միանգամից մեծ քանակությամբ ցաղրանկարներ ու անեկդոտներ ծնեցին:

Խաղերի պաշտոնական բյուջեն 1.12 մլրդ դոլար է կազմել: Մարզիկներն ու խաղերի այլ մասնակիցները հրավիրվել են «ընդունող կողմի հաշվին», այսինքն Ադրբեջանն է հոգացել բոլոր ծախսերը: Բացմանը ելույթ ունեցավ Լեդի Գագան և այլ հայտնիներ:

Նման շռայլությունն ու շքեղությունը չէր կարող վրիպել մնալ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների աչքից սեփական դժվարին կացության ֆոնին. 2015թ. ծանր էր անկախ լրատվամիջոցների, ոչ կառավարական կազմակերպությունների և իրավապաշտպանների համար: ԶԼՄ-ներն ու միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունները փորձում էին օգտվել նրանից, որ երկիրն ուշադրության կենտրոնում է և մատնանշել մարդու իրավունքների ու խոսքի ազատության խնդիրները, սակայն իրավիճակը չփոխվեց:

Իշխանության ներկայացուցիչները շարունակում էին կրկնել, որ Ադրբեջանում պահպանվում են բոլոր քաղաքացիների բոլոր իրավունքները: Լրատվամիջոցները, որոնց մեծ մասը իշխանամետ է, Եվրոպական խաղերի բացառիկությունն ու դրան նշանակությունը երկրի ապագա բարգավաճման համար երկինք հասցրին:

3. Հրդեհ բնակելի շենքում

Մայիսի 19-ին Բաքվի Ազադլիգ պողոտայում 16-հարկանի շենք հրդեհվեց: Այրվում էին պոլիուրեթանեերեսպաման սալիկները: Կրակը վայրկենական տարածվեց, և այն հնարավոր եղավ մարել միայն 4 ժամ անց: 15 մարդ մահացավ, 63-ը վնասվածքներ ստացան:

Պետությունն իր վրա վերցրեց տուժածների բժշկական օգնության ծախսերն ու նրանց ժամանակավոր կացարանով ապահովելու, հետագայում նրանց բնակարանները վերանորոգելու հարցը:

Հաջորդ շաբաթ ուշադրության կենտրոնում, այսինքն՝ սկանդալի կենտրոնում էր պոլիուրեթանային սալիկը, որով երեսպատված էին քաղաքի 800 շենքեր: Սալիկները սկսեցին պոկել պատերից զայրացած բնակիչները, հետո՝ իշխանությունները, ձգտելով քաղաքը տեսքի բերել մինչ Եվրոպական խաղերի մեկնարկը: Ռեկորդային ժամկետում հին սալիկները փոխվեցին նորերով:

Հետաքննություն սկսվեց, ձերբակալվեց մի քանի պաշտոնյա, սակայն ավարտվել է այն արդյոք, և ով է մեղավոր, որ շենքերը երեսպատվել են հրավտանգ սալիկներով, հայտնի չէ: Համենայն դեպս, ոչ մի պաշտոնական հայտարարություն չի արվել:

4. Հրդեհ նավթային պլատֆորմում

Դեկտեմբերի 4-ին Գյունեշլի նավթային պլատֆորմում հրդեհ բռնկվեց: Փոթորիկի պատճառով բարձր ճնշման գազատարը վնասվել էր: Պլատֆորմում այդ պահին եղել է 63 մարդ, որոնցից 33-ը հաջողությամբ տարհանվել են, 7-ը՝ մահացել, ևս 23-ը՝ անհետ կորել:

Ուժեղ քամու և մեծ ալիքների պատճառով փրկարար նավերից և ոչ մեկին չհաջողվեց կայանել այրվող պլատֆորմի մոտ: Նավթագործները գտնվում էին երկու փրկարար նավակներում, որոնք պլատֆորմից իջեցվել են ջրի մակարդակից 10 մ բարձրության վրա: Նավակներից մեկն ընկավ ջուրն ու խորտակվեց, փրկվեց միայն 3 մարդ:
Հասարակությունը քննադատում էր SOCAR նավթային ընկերությանը անվտանգության տեխնիկան չպահպանելու համար: Սակայն մարդկանց ամենից շատ վրդովել էր այն, որ ընկերության ղեկավարությունը իշխանամետ լրատվամիջոցներին մի քանի իրարամերժ հայտարարություն էր արել. սկզբից հաղորդել էր, որ պլատֆորմում 63 մարդ է եղել և նրանք բոլորը տարհանվել են, հետո որ ընդամենը 42 մարդ է եղել և այժմ նրանց ոչինչ չի սպառնում:

Դեկտեմբերի 6-ին Ադրբեջանում սուգ էր հայտարարվել: Մարդիկ ծով էին նետում կարմիր մեխակներ (այս ծաղիկներն Ադրբեջանում սգո խորհրդանիշ են)՝ ի հիշատակ մահացածների:

5. Անկարգություններ Նարդարանում

Նոյեմբերի 26-ին Բաքվի Նարդարան ավանում 6 մարդ է զոհվել «Մուսուլմանական միասնություն» շարժման առաջնորդ Թալե Բագիրովի ձերբակալման ընթացքում: Փաստացի, հենց այդ օրը մեկնարկեց այդ շարման ոչնչացման մաստաբային գործողությունը, որը շարունակվում է մինչ այսօր:

Ներքին գործերի նախարարությունը նոյեմբերի 26-ի դեպքերը հակաահաբեկչական գործողություններ է անվանում և հայտարարում, որ Թալեն ու նրա կողմնակիցները զինում էին համակիրներին Ադրբեջանում բռնի ուժով իշխանափոխություն իրականացնելու և երկիրը շարիաթի օրենքներով ապրող մուսուլմանական պետություն դարձնելու համար:

Հասարակությունը հիմնականում աջակցեց իշխանություններին, քանի որ Բաքվում Նարդարանը Իրանի «մասնաճյուղ» են համարում, որովհետև ավանը մեծ մասամբ բնակեցված է շիա մուսուլմաններով: Իսլամին նրանց հավատարմությունն աշխարհիկ Բաքվին դուր չի գալիս, իսկ նարդարանցիներն ապրում են մեկուսացված և չեն սիրում, որ իրենց գործերին ինչ-որ մեկը խառնվում է, այդ թվում՝ պաշտոնյաներն ու ոստիկանությունը:
Վեց սպանվածներից երկուսը ներքին գործերի նախարարության աշխատակիցներ էին, մնացածը՝ Նարդարանի բնակիչներ: Եվս 14 մարդ ձերբակալվել է: Նրանց հետագա ճակատագիրը պարզ չէ: Ոչինչ հայտնի չէ նաև Թալե Բագիրովի մասին:

Նրա համակիրները ձերբակալությունից հետո հավաքվել էին մզկիթի մոտ՝ հրապարակում՝ պահանջելով վերադարձնել մահացածների դիերն ու բացատրություններ տալ իրենք առաջնորդի ձերբակալման վերաբերյալ: Նրանք փակել էին ավան տանող ճանապարհն ու ոչ մի օտարի ներս չէին թողնում: Ի պատասխան իշանությունները սեփական անցակետերը տեղադրեցին, և ավանը շրջափակման մեջ հայտնվեց: Բացի այդ, հաջորդ օրն ավանում լույսը կտրեցին և անջատեցին բջջային կապը: Էլեկտրաէներգիան շուտով վերականգնեցին, սակայն սկսվեց գործողությունների երկրորդ փուլը, որը լրատվամիջոցները փաստացի բաց թողեցին: Նարդարանը շղթայվել էր, որից հետո դադարել էր ցանկացած կապ բնակիչների հետ: Եթե նախկինում լրագրողներին թույլ էին տալիս այնտեղ նյութեր նկարահանել, ապա դեկտեմբերին կարելի էր միայն անցակետերի լուսանկարները ստանալ: Ինչ է կատարվում ավանում այժմ, դեռ հայտնի չէ: