Հոկտեմբերի լույսի 10-ի գիշերը Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների մակարդակով Մոսկվայում ռուսական կողմի միջնորդությամբ ստորագրվեց ղարաբաղյան հակամարտության շփման գծում հրադադարի ռեժիմի և խաղաղ բանակցությունները շարունակելու մասին պայմանագիրը:
Բանակցություններն անցկացվեցին փակ ձևաչափով գրեթե 11 ժամ և դարձան ամենաերկարատևը վերջին 20 տարիների ընթացքում:
Քաղաքական մեկնաբան Նաիրա Հայրումյանի կարծիքն այն մասին, թե ինչ կարելի է սպասել Ղարաբաղում հրադադար հայտարարելուց հետո, ինչպես կարող են զարգանալ հետագա իրադարձությունները, նաև ուժերի հավասարակշռության և այս խնդրին համաշխարհային խաղացողների վերաբերմունքի մասին:
«Հումանիտար հրադադարի հաստատմանը հայ հասարակությունը դեռ թերահավատությամբ է վերաբերվում բնակավայրերի շարունակական հրետակոծության հետ կապված՝ 12:00-ից հետո, երբ արդեն մեկնարկել էր հրադադարի ժամը: Ընդ ուրում, օգտագործվել են օդային միջոցներ և զենքեր, որոնք աշխարհի ոչ մի այլ վայրում չեն օգտագործվել: Տպավորություն էր, որ ադրբեջանական կողմը կարծես ձգտում է հնարավորինս մեծ վնաս հասցնել:
Սակայն Ադրբեջանի կողմից այս մեթոդների կիրառումը, համեմված ապատեղեկատվությամբ և խուճապ սերմանելու փորձերով, գնահատվում է որպես ադրբեջանական իշխանությունների անհանգստության դրսևորում։ Նրանք հարկադրված են պատրաստվելու բանակցությունների և ստորագրելու իրենց համար ծանր համաձայնագիր:
Բաքուն միշտ ասել է, որ բանակցություններին մասնակցում է մարդասիրական նկատառումներից ելնելով, չնայած կարող է հակամարտությունը լուծել ռազմական ճանապարհով: Հիմա իրավիճակը փոխվել է. ռազմական ճանապարհով հնարավոր չեղավ խնդիրը լուծել, և Բաքուն կրկին նստում է բանակցությունների սեղանի շուրջ:
Արդյո՞ք դեր խաղաց այն փաստը, որ Մոսկվան իր համար սպառնալիք զգաց միջազգային ահաբեկիչների և վարձկանների՝ Ադրբեջան տեղափոխվելու կապակցությամբ: Ռուս պաշտոնյաները հրապարակավ խոսեցին այս սպառնալիքի մասին՝ հնարավոր է նախազգուշացնելով Բաքվին հետևանքների մասին:
Բացառված չէ, որ հենց Մոսկվայի նախազգուշացումները դեր խաղացին բանակցություններին Բաքվի համաձայնելու հարցում:
Ֆրանսիան, փաստորեն, չկարողացավ հանդիպում անցկացնել Ժնևում. այնտեղ ժամանեց միայն Ադրբեջանի արտգործնախարարը:
ԱՄՆ-ն ընդհանրապես հեռացավ խնդրից նախագահ Թրամփի մակարդակով, բայց հայտարարեց, որ մասնակցելու է բանակցություններին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում:
Ֆրանսիան և ԱՄՆ-ն այժմ հետապնդում են մեկ հիմնական նպատակ. թույլ չտալ Թուրքիային մտնել «միջնորդների» շարքերը, և համաձայնագիրը չդառնա հերթական ռուս-թուրքական պայմանագիր:
Տարածաշրջանում ներկայիս սահմանները գծված են 1921թ. ռուս-թուրքական «բարեկամության և եղբայրության մասին» պայմանագրով, և բացառված չէ, որ Մոսկվան ու Անկարան ցանկանում են 100-ամյակին «երկարացնել» այդ փաստաթուղթը:
Բանակցություններին Փարիզի և Վաշինգտոնի մասնակցությունը պետք է ուղղված լինի դա կանխելուն և հենց իրենց մասնակցությունն ապահովելուն՝ տարածաշրջանում նոր սահմանների որոշելու ժամանակ:
Եթե հրադադարի խնդիրը լուծվի, ապա, հավանաբար, հաջորդ փուլում կսկսվի հրադադարի ռեժիմի պահպանման երաշխիքների քննարկումը, և այստեղ կարևոր կլինի երաշխիքների ձևաչափը՝ արդյոք դրանք կլինեն որևէ առանձին երկրի խաղաղապահնե՞ր, ասենք, Ռուսաստանի կամ ՀԱՊԿ-ի, թե՞ կլինեն Փարիզի և Վաշինգտոնի կողմից առաջարկված միջազգային դիտարկման մեխանիզմներ:
Դրանով պայմանավորված կլինի, թե հետագայում ով կդառնա ապագա խոշոր համաձայնագրերի երաշխավորը»:
