Ըստ HRW-ի՝ Ադրբեջանը կոնսոլիդացված ավտորիտար ռեժիմով երկիր է
Human Rights Watch և Freedom House իրավապաշտպան կազմակերպությունները հրապարակել են Ադրբեջանի վերաբերյալ հաշվետվությունը 2021 թ-ի համար։ Իր հաշվետվությունում FH-ը Ադրբեջանն անվանել է կոնսոլիդացված ավտորիտար ռեժիմով երկիր։ HRW հաշվետվությունում նաև արտացոլվել է հարավկովկասյան այդ պետության համար արդիական խնդիրների մանրամասն վերլուծությունը։
- «Հետընթաց»․ Վրաստանը՝ Human Rights Watch-ի նոր հաշվետվությունում
- Հենակներ՝ հեծանիվի համար․ Ադրբեջանի Բարդա քաղաքի բնակիչները՝ պատերազմից մեկ տարի անց։ Տեսանյութ
- Պատժամիջոցներ՝ Ռուսաստանի դեմ․ ի՞նչ են խոսում Հայաստանում
Human Rights Watch-ի 2021 թ-ի հաշվետվությունում նշվում է, որ Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո կողմերը մեծ մասամբ պահպանում են հրադադարի ռեժիմը, սակայն շփման գծում իրավիճակը նախկինի պես փխրուն է։ Ժամանակ առ ժամանակ կողմերի միջև զինված բախումներ են տեղի ունենում։
Ադրբեջանը վերականգնողական աշխատանքներ է սկսել Արցախյան երկրորդ պատերազմի հետևանքով իր վերահսկողության տակ անցած տարածքներում։ Միաժամանակ փաստաթղթում ընդգծվում է, որ փշման գծում հայերը բախվում են վիրավորվելու և գերեվարվելու ռիսկի՝ գյուղատնտեսական աշխատանքների կատարման ընթացքում։ HRW-ն կարծում է, որ այդ ամենն «անհրաժեշտ է դարձնում միջազգային մասնակցությունը Լեռնային Ղարաբաղի երկարաժամկետ կարգավիճակի որոշման հարցում»։
2021 թ-ի մարտին երկրի նախագահի ներման հրամանագրով բանտերից ազատ է արձակվել 40 ընդդիմադիր և կրոնական ակտիվիստ, լրագրող, իրավապաշտպան և անձինք, որոնց կալանքը կարող էր քաղաքական դրդապատճառ ունենալ։ Սակայն միաժամանակ դեռևս շատ են քաղաքացիները, որոնք դեռ բանտում են շինծու մեղադրանքներով՝ ընդդիմության և մյուս քննադատական ձայների ճնշման քաղաքականության պատճառով, որը վարում է կառավարությունը, ասված է հաշվետվությունում։
Նշվում է նաև, որ, չնայած պատերազմի մեկնարկից հետո կառավարության և քաղաքական ընդդիմության միջև լարվածության նվազմանը՝ այլընտրանքային կարծիքների նկատմամբ կառավարության կոշտ դիրքորոշումն անփոփոխ է մնացել։ Դեռևս ուժի մեջ են օրենքները, որոնք սահմանափակում են հասարակական կազմակերպությունների գործունեությունը։ 2021 թ-ին անհամար տեղեկություններ են տարածվել կտտանքների և անմարդակային վերաբերմունքի մասին։
Ականապատված տարածքների և ռազմագերիների մասին
Human Rights Watch-ի հաշվետվությունում նշվում է Ադրբեջանի գլխավոր դատախազության օգոստոսյան հայտարարությունը, որում նշվում է, որ Ադրբեջանի վերահսկողության տակ անցած տարածքներում հրադադարի ռեժիմի հաստատումից հետո հայկական զինված ուժերի տեղադրած արկերից զոհվել է 23 խաղաղ քաղաքացի, 36-ը վիրավորվել է, այդ թվում՝ երկու ադրբեջանցի լրագրող։
Ականապատ տարածքներ դեռ կան բոլոր յոթ շրջաններում, որոնք անցել են Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։
2021 թ-ին Ադրբեջանը Հայաստանին է վերադարձրել ավելի քան 100 ռազմագերու և խաղաղ քաղաքացու։ Սեպտեմբերին հայկական կողմը հայտարարել է, որ դեռևս 41 ռազմագերի և չորս խաղաղ բնակիչ Ադրբեջանում է պահվում։ Նրանց հստակ թիվը հայտնի չէ։ Ադրբեջանը նրանց ռազմագերի չի համարում, ասված է հաշվետվությունում։
Քաղաքական ընդդիմության և այլակարծության հետապնդում
Իրավապաշտպան կազմակերպության հաշվետվությունում թվարկված են քաղաքական ընդդիմադիրների, հիմնականում՝ ընդդիմադիր Ժողովրդական ճակատ կուսակցության անդամների հետապնդման բազմաթիվ փաստեր։
Առանձին նշվում է ընդդիմադիր «Մուսավաթ» կուսակցության առաջնորդներից մեկի՝ Թոֆիկ Յագուբլուի ազատ արձակումը՝ խափաման միջոցը պայմանականի փոխելու միջոցով։ Նա ազատ է արձակվել անժամկետ հացադուլի և առողջական վիճակի կտրուկ վատթարացման պատճառով։
Երկու փաստաբաններ՝ Շահլա Գումբաթովան և Իրադա Ջավադովան, որոնք հայտնի են քաղբանտարկյալներին պաշտպանելու իրենց գործունեությամբ, վերականգնվել են փաստաբանների պալատում։ Դրանից առաջ նրանց զրկել էին այդ իրավունքից առանց որևէ պատճառի։
Խադիջա Իսմայիլի և բլոգեր Մեհման Հուսեյնովի անունները նշվել են այն անձանց շարքում, որոնց Ադրբեջանի կառավարությունը գաղտնալսել է Pegasus լրտեսական ծրագրի միջոցով։ Այդ մասին հայտնի է դարձել OCCRP նախագծի հետաքննության հրապարակումից հետո։
Գենդերային հիմքով բռնության մասին
HRW-ն նշում է, որ, չնայած երկրում գենդերային հողի վրա բռնության լայն տարածմանը՝ հասարակությունն այդ մասին բավականաչափ իրազեկված չէ։ Օրենսդրությունում այս հարցում դեռ լուրջ խնդիրներ կան։
Կորոնավիրուսի համավարակի պատճառով մտցված սահմանափակումներն Ադրբեջանում հանգեցրել են ընտանեկան բռնության աճի։ Ապաստարանների ղեկավարների տվյալներով՝ աճել է իրենց օգնությանը դիմած կանանց թիվը։
Կանանց իրավունքների պաշտպանները բողոքում են, որ ոստիկանությունը չի արձանագրում ընտանեկան բռնության մասին հաղորդումները, այդ փաստերի կանխարգելման համար համարժեք քայլեր չեն ձեռնարկվում, լուրջ խոչընդոտներ կան կանանց և երեխաների համար հատուկ ապաստարանների հասանելիության հարցում։
2021 թ-ի օգոստոսին երկրի գլխավոր դատախազությունն իր հաշվետվությունում նշել է 33 կանանց սպանության մասին։ Կանանց իրավունքների մասնագետների կարծիքով՝ նրանց մեծ մասը սպանվել է ամուսինների, զուգընկերների կամ հարազատների կողմից։
Վարկանիշներ
Freedom House իրավապաշտպան կազմակերպության հաշվետվությունում ազատությունների մակարդակը գնահատվում է մի քանի չափանիշներով՝ քաղաքական իրավունքներ և քաղաքացիական ազատություններ, համացանցի ազատություն, ժողովրդավաական կառավարման մակարդակ։
Առաջին չափանիշով Ադրբեջանը ներառված է անազատ երկրների ցանկում։
Երկրորդ բաժնում գնահատվում է համացանցի ազատությունն աշխարհի 70 երկրներում։ Այստեղ Ադրբեջանը նույնպես անազատ երկրների շարքում է։
Երրորդ հատվածում չափվում է ժողովրդավարական կառավարման մակարդակը Կենտրոնական Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի 29 երկրներում։ Ժողովրդավարության գնահատականը ներառում է ազգային կառավարման, ընտրական գործընթացի, անկախ մեդիայի, քաղաքացիական հասարակության, դատական համակարգի, ինչպես նաև կոռուպցիայի վարկանիշներ։
Երրորդ կետով Ադրբեջանն այն երկրների ցանկում է, որտեղ գործում է կոնսոլիդացված ավտորիտար ռեժիմ։
«Ադրբեջանում ավտորիտար ռեժիմ է, որը վերահսկում է միայն Ալիևների ընտանիքը, որոնք իշխանությունում են գրեթե երեք տասնամյակ։ Ժամանակ առ ժամանակ արևմտյան քննադատներին հանգստացնելու նպատակով գործողություններ ձեռնարկելով՝ կառավարությունը երբեք կառուցվածքային բարեփոխումներ չի անցկացրել», — նշված է հաշվետվությունում։
Ծայրահեղ սահմանափակ միջավայրը, որում աշխատում են անկախ լրատվամիջոցներն Ադրբեջանում, էլ ավելի ռեպրեսիվ է դարձել։ Մեդիայի մասին օրենքում արված փոփոխություններն իշխանությանը թույլ են տալիս հետապնդել սոցցանցերի օգտատերերին՝ համացանցում կարծիք արտահայտելու համար։
