«Կյանքիցս ընդմիշտ ջնջել եմ ընկերներիս մեծ մասին»
2020 թ-ի ռազմական գործողություններն Արցախում ինչ-որ բան են փոխել յուրաքանչյուր ադրբեջանցու կյանքում։ Ոմանք ուրախանում են հայրենի գյուղ վերադառնալու հնարավորության համար, ոմանք սգում են զոհերին։ Այազն ու Գյունելն այն մարդկանցից մեկն են, որոնք ընկերներին կորցրել են պատերազմի պատճառով, բայց ոչ ճակատում։
Այազ
2020 թ-ի աշնանը հայերն ու ադրբեջանցիները կռվում էին ոչ միայն Ղարաբաղում, այլև համացանցում։ Երկու կողմից հաքերային գրոհներն այն օրերին սովորական բան էին։ Այազը նույնպես մասնակցում էր տեղեկատվական պատերազմին։
«Ես դեմ եմ պատերազմին, բայց ոչ այն ժամանակ, երբ այն տեղի է ունենում իմ տանը։ Ես մորս ասացի, որ, եթե զորակոչեն, չեմ խուսափի։ Որ տան համար պետք է կռվել։
Բայց ինձ չզորակոչեցին, փոխարենը զորակոչեցին ընկերներիս։ Ես վախեցա․ իսկ եթե նրանց այլևս չտեսնեմ։ Ինչ-որ բան է պետք անել։ Եվ դրան վերջ տալու միակ ձևն այնպես անելն էր, որ մերոնք հաղթեն։
Այդ ժամանակ օգտագործեցի հետաքրքրություններս ու աշխատանքային հմտություններս․ սկսեցի մոտիվացիոն մեմեր (ծիծաղաշարժ պատկերներ) սարքել հասարակությունում հոգեբանական լարվածությունը նվազեցնելու համար։ Անընդհատ հայերի վրա կիբերհարձակումներ էի գործում․ շնորհակալություն, որ այն ժամանակ լիակատար քարտ-բլանշ ունեի։
Եվ մեմերիս պատճառով տուժում էի։ Մի լավ ծանոթ ունեի, որի հետ ժամանակ առ ժամանակ հանդիպում էինք, միասին գարեջուր խմում։ Նա ասաց, որ իմ նկարները ռասիստական են, որ դրանք բավականաչափ լիբերալ չեն։ Ես նրան փորձեցի բացատրել, որ մենք այստեղ ենք կռվում, իսկ ճակատում՝ ընկերներս։ Նա հակադարձեց, թե «բոլորս էլ բնության զավակներ ենք», «սահմաններ չկան»։ Մեր վեճը պասիվ ագրեսիայից անցավ ակտիվ փուլ․ ի վերջո, նա ինձ սկսել համեմատել Հիտլերի հետ, ինչին ի պատասխան ես ասացի, որ եթե Հիտլերը լինեի, նրան բանտ կնետեի դավաճանության համար։ Այժմ մենք չենք շփվում։
Մյուս ծանոթս նույնպես վատ վերաբերվեց իմ «ոչ լիբերալ» մեմերին, իսկ ես նրան պատասխանեցի, որ ատում եմ լիբերալներին, և նա ինձ արգելափակեց։ Ընդհանուր առմամբ, պատերազմի փուլում մոտ քառասուն հոգի խզեց ընկերությունը սոցցանցերում»։
Գյունել
Գյունելը կարծում է, որ մեր օրերում պատերազմը չի կարող ոչնչով արդարացված լինել։
«Երբ պատերազմը սկսվեց, սկզբում չէի հավատում և վրդովվում էի։ Չէ՞ որ մենք մարդիկ ենք, չէ՞ որ ամեն ինչ արդեն հասկացել ենք մարդու կյանքի իրավունքի, այն մասին, որ լավ և վատ ազգեր չկան, որ բռնությունը միայն բռնություն է առաջացնում, որ մենք փխրուն ենք և պետք է լավ վերաբերվենք միմյանց և բնությանը։ Ինչպես պարզվեց, սրանք այնքան էլ կայացած ճշմարտություններ չեն։
Ես հայտնաբերեցի, որ ծանոթներիցս գրեթե ոչ ոք չի կիսում իմ դիրքորոշումը։ Իմ հայացքներին ամենամոտը սա էր․ «Պատերազմն, իհարկե, լավ չէ, բայց․․․»։ Շարունակության մեջ արդարացումներ են ու բացատրելու փորձեր, թե ինչու է այս պատերազմը բացառություն։ Սակայն ինձ համար այս թեմայում չկան բացառություններ և կիսատոներ։
Պատերազմի ուղին բռնեցին «բազմոցային մարտիկները»․ այս հեգնական-նվաստացուցիչ պիտակը հանկարծակի վերածվեց ինտերնետ-մարտիկների հպարտ ինքնանվանման։
Այդ «բանակում» էին, մասնավորապես, իմ լավ ծանոթներն, ընկերներն ու անգամ ընտանիքի անդամները։ Մարդիկ, որոնք ինձ դուր էի գալիս։ Նրանք իրենց գործիքն էին դարձրել մեմերը։ Սիրտս խառնում է պատերազմի մասին մեմերից, ինձ համար դժվար է պատկերացնել ավելի ցինիկ և զազրելի բան, քան ծիծաղաշարժ նկարները, որոնք կոչված են բացատրելու, թե ինչու որոշ մարդիկ պետք է մահանան։
Ծանոթներիցս մեկը, որն ինքնակամ և ուրախությամբ արտագաղթել է Ադրբեջանից, ինչ-որ բարձրագոչ բան էր գրել «նախնիների հող վերադառնալու» մասին։ Ընդհանրապես, ես ուշադրություն դարձրի, որ հենց արտագաղթած ընկերներս են առանձնապես ակտիվ «բազմոցային պատերազմում»։ Իմ կարծիքով՝ դա սարսափելի երկերեսանիություն է և ցինիկություն։ Ինձ համար այդ մարդը հաճելի էր, իսկ հիմա այդ զգացմունքներս անցել են։
Մյուս լավ ընկերս ինձ ադեկվատ և խելացի էր թվում, այդ պատճառով էլ փորձում էի նրա հետ վիճաբանել։ Նրա հիմնական թեզը հետևյալն էր․ «Մենք պատերազմ չենք սկսել, այն արդեն ընթանում էր, պարզապես ոչ այդքան ակնհայտ»։ Մենք սկսեցինք հաշվել, թե քանի տարի պետք է ընթանա գաղտնի պատերազմը, որպեսզի զոհերի թիվը համադրելի լինի իսկական պատերազմի հետ։ Ստացվեց մոտ 100 տարի։ Ցավոք, նա ինձ չէր լսում, և նախկին հարաբերություններն էլ չկան։
Ընդմիշտ բաժանվեցի ընկերներիս մեծ մասից։ Հիմնականում խաղաղ, առանց սկանդալների։ Ամենամոտ շրջապատից, ընտանիքի անդամներից որոշներին, ում հնարավոր չէր ջնջել իմ կյանքից, պարզապես էլ երբեք նախկինի պես չեմ վերաբերվելու»։
Այս պատմությունը «Հետագծեր» մեդիա նախագծի մասնիկն է: Այն պատմում է մարդկանց մասին, ում կյանքի վրա ազդեցություն են թողել Հարավային Կովկասի հակամարտությունները: Նախագծի մեջ ներգրավված են հեղինակներ և խմբագիրներ ողջ Հարավային Կովկասից, այն չի սատարում ոչ մի հակամարտության ոչ մի կողմի: Նախագիծն իրականացվում է GoGroup Media և International Alert կազմակերպությունների կողմից` Եվրամիության աջակցությամբ։
