ბაქოს საპატიმროების მუდმივი ბინადრები

www.nidavh.org

2009 წელს ირანი საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგებით უკმაყოფილო ადამიანების მიერ მოწყობილი მიტინგების ტალღამ მოიცვა. ხელისუფლება დემონსტრანტებს სასტიკად გაუსწორდა. სულ ცოტა, 11 ადამიანი მოკლეს.

ალბათ იკითხავთ, რა შუაშია ამ ყველაფერთან აზერბაიჯანი.

სნაიპერისგან მოკლულ გოგონას “ნიდა” ერქვა.

ვანდალები, თუ ნარკოდილერები?

ორი წლის შემდეგ ბაქოში ახალგაზრდული ორგანიზაცია NİDA ჩამოყალიბდა.

სხვადასხვა შეფასებით, აზერბაიჯანში დაახლოებით ასი პოლიტპატიმარია, და მათ შორის ყველაზე ხშირად NIDA-ს წევრები გვხვდებიან. სხვადასხვა დროს ამ ორგანიზაციის წევრებს აღმოუჩინეს: იარაღი, ნარკოტიკები, ასაფეთქებელი საშუალებები და ა.შ. მაგალითად, გასული თვის ბოლოს NIDA-ს ორი წევრი დააკავეს – ამიდ სულეიმანოვი და ანარ აბდულა. მაგრამ ყველაზე გახმაურებული დაპატიმრება 10 მაისს მოხდა.

10 მაისს, ღამით ვიღაცამ ექსპრეზიდენტ ჰეიდარ ალიევის ძეგლს წააწერა “Qul Bayramınız Mübarək!” და “F… the system!” Gül Bayrami “ყვავილების დღესასწაულია”, რომელიც 10 მაისს, აწ გარდაცვლილი პრეზიდენტის, ჰეიდარ ალიევის დაბადების დღეს აღინიშნება. აზერბაიჯანში ჰეიდარ ალიევის სახელს ატარებს მრავალი პარკი, სპორტული თუ გასართობი ობიექტი, აეროპორტი და მეჩეთიც კი. მომდევნო დღეს წარწერების სავარაუდო ავტორები, NIDA-ს წევრები – გიასადდინ იბრაჰიმი და ბაირამ მამედოვი დააკავეს.

 სიტყვა “Qul” ნიშნავს “მონასაც”. ჰოდა, ახალგაზრდა აქტივისტებს ასო “u”-ს თავზე თითო გამოტოვებული წერტილი თითო კილოგრამ ჰეროინად დაუჯდათ. სწორედ ამ რაოდენობის ნარკოტიკი აღმოაჩინეს პოლიციელებმა მომდევნო დღეს მათ ბინებში.16 მაისს დაპატიმრებულებმა გამოაქვეყნეს განცხადება, რომელშიც დაწვრილებით აღწერეს, თუ როგორ აწამებდნენ მათ პოლიციაში – ხელებსა და ფეხებს უკრავდნენ, ჯოხებით, ფეხებითა და ხელებით სცემდნენ, ამცირებდნენ…

ამის შემდეგ აზერბაიჯანის ომბუდსმენის აპარატის წარმომადგენლები საპატიმროში შეხვდნენ აქტივისტებს და საჯაროდ განაცხადეს, რომ “მათ სხეულებზე წამების კვალი არ შეინიშნებოდა.” არადა, ადვოკატმა ელჩინ სადიღოვმა აღნიშნა, რომ მსჯავრდებულების სხეულებზე საკუთარი თვალით ნახა მრავალი დაზიანება.
ამას გარდა, იბრაჰიმოვსა და მამედოვს დღემდე არ ახვედრებენ მშობლებს. სადიღოვის თქმით, “ეს არის “პატიმრობაში მყოფ პირთა უფლებების შესახებ“ (”Həbsdə saxlanılan şəxslərin hüquqların müdafiəsi”) კანონის მეთხუთმეტე მუხლის დარღვევა.”

რას წარმოადგენს NİDA

  ფართო საზოგადოებამ NİDA-ს შესახებ 2013 წლის გაზაფხულზე შეიტყო – როდესაც ქალაქის ცენტრში მასობრივი მიტინგები გაიმართა  ჯარში სამხედროების არასაომარ პირობებში გახშირებული სიკვდილიანობის გამო. ორგანიზაციის წევრებმა ქალაქის ცენტრში სამი მასობრივი მიტინგი ჩაატარეს. მესამე აქციაზე რამდენიმე ათეული ადამიანი დააკავეს. 9 მათგანს (ზაურ ყურბანლის, უზეირ მამედლის, ბახთიარ გულიევს, შახინ ნოვრუზლუს, რაშდათ ახუნდოვს, მემედ აზიზოვს, რუსტამზადეს, რაშად ჰასანოვსა და ომარ მამედოვს) 6-დან 8 წლამდე პატიმრობა მიესაჯა. მათ ბინებში სხვადასხვაგვარი სამხილი აღმოაჩინეს – მძიმე ნარკოტიკებით დაწყებული, მოლოტოვის კოქტეილებით დასრულებული.

სამხედროების არასაომარ ვითარებაში გარდაცვალებასთან დაკავშირებით გამართული საპროტესტო მიტინგი. 2013 წლის 10 მარტი

NIDA-ს ზოგიერთმა წევრმა ხანგრძლივი პატიმრობას მონანიების წერილით აარიდა თავი. მაგალითად, ელსევიარ მურსალიევის შეწყალების თხოვნის წერილში ასეთ ტექსტს ვხვდებით: “უარს ვაცხადებ სამოქალაქო მოძრაობა NİDA-სა და პარტია “აზერბაიჯანის სახალხო ფრონტის” წევრობაზე. მოვითხოვ, ამომწერონ ე.წ. პოლიტპატიმრების სიიდან და მოაშორონ ჩემი ფოტო გაზეთ Azadlıq-ის [“რადიო თავისუფლება” – რედ.] გვერდებიდან. ბატონო პრეზიდენტო, მხარს ვუჭერ თქვენი ხელმძღვანელობით გატარებულ შიდა და საგარეო პოლიტიკურ კურსს და პირობას ვდებ, რომ აზერბაიჯანის ღირსეული მოქალაქე ვიქნები. თუ საჭირო იქნება, მზად ვარ თქვენი, როგორც უმაღლესი მთავარსარდლის, ბრძანებით, აზერბაიჯანის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის დასაცავად ომში წავიდე. მადლობას გიხდით ჩემი და ჩემი ოჯახის სახელით.”

2014 წლის ზაფხულში დაწყებული რეპრესიების დროს ყველაზე დიდი დარტყმა ამ ახალმა ორგანიზაციამ მიიღო. დაპატიმრებულთა შორის “NIDA-ელების” რიცხვი გაცილებით აჭარბებს ყველა არსებული პარტიის წარმომადგენელი პატიმრების რაოდენობას. სამწუხაროდ, ეს ადამიანები ისეთი ცნობილი ფიგურები არ არიან, როგორიცაა, მაგალითად, ხადიჯა ისმაილი (კორუფციის თემაზე მრავალი გახმაურებული ჟურნალისტური გამოძიების ავტორი), ან უფლებადამცველები ლეილა იუნუსი და ინტიგამ ალიევი.

NİDA-ს წევრები არც ისე დიდი ენთუზიაზმით იძლევიან ინტერვიუებს; მათ შორის – არც საზღვარგარეთ მცხოვრებნი. და ეს სავსებით გასაგებია, რადგან სწორედ ისინი არიან “რისკის ჯგუფში”, და მათთან ერთად აზერბაიჯანში დარჩენილი მათი ნათესავებიც. ორგანიზაციის ერთ-ერთმა ყოფილმა წევრმა, რომელიც საზღვარგარეთ ცხოვრობს, ჩვენს კორესპონდენტს პირდაპირ განუცხადა, რომ ვიდრე ყველა ნათესავს არ გაიყვანს ქვეყნიდან, ინტერვიუს ვერ მოგვცემს.

ახალი ტიპის ახალგაზრდობა

 “აზერბაიჯანში NİDA-ს წევრების მიმართ სასტიკი რეპრესიები ტარდება და ამის მიზეზი ის არის, რომ ეს ორგანიზაცია მართლაც აქტიურია, – ამბობს ყოფილი პოლიტპატიმარი, უფლებადამცველი, რასულ ჯაფარლი, – ეს ჯგუფი შედგება ახალგაზრდებისგან, რომლებიც ხშირად ხელმძღვანელობისგან დამოუკიდებლად ატარებენ აქციებს, თან კარგად იციან, თუ რა მოელით ამისთვის.” მისი თქმით, ორგანიზაციის შექმნის დღიდან NİDA-ს წევრებს სხვებზე უფრო ხშირად აპატიმრებენ. თუმცა, ამჟამად ამ ორგანიზაციის მხოლოდ ოთხი წევრია დაპატიმრებული. “ჩვენ, უფლებადამცველები, ყველაფერს ვაკეთებთ, რაც შეგვიძლია, კერძოდ კი მათ სახელებს საერთაშორისო თანამეგობრობას ვამცნობთ, – ამბობს ჯაფარლი; მაგალითად, იბრაჰიმი და მამედოვი მსოფლიოს წამყვანმა უფლებადამცველმა ორგანიზაციებმა სინდისის პატიმრებად აღიარეს.”

 NİDA ჩვენი დღევანდელი ახალგაზრდობის ნაწილია, რომელიც გაცილებით უფრო აქტიურია, ვიდრე ათი, ოცი წლის წინანდელი თაობა, – ამბობს ეკონომიკურ და პოლიტიკურ კვლევათა ცენტრ “The FAR CENTЕR”-ის პრეზიდენტი, ჰიკმეთ გაჯიზადე, – სამყარო შეიცვალა. შეიცვალა პრიორიტეტები. წინა თაობების წარმომადგენლები კმაყოფილებით იხსენებენ, თუ რა გაბედულად მღეროდნენ სამზარეულოებში გიტარის აკომპანიმენტით, და როგორ კითხულობდნენ სარტრს. NİDA კი ის თაობაა, რომელსაც გაცილებით მაღალი სამოქალაქო თვითშეგნება აქვს. ეს ახალი ტიპის ახალგაზრდობაა.”

Freedom House-ი, Human Rights Watch-ი და სხვა პოლიტიკოსები თუ ორგანიზაციები NİDA-ს წევრებს პოლიტპატიმრებად მიიჩნევენ.

აზერბაიჯანის ხელისუფლებას განსხვავებული პოზიცია აქვს. გენპროკურორმა ზაქირ გარალოვმა ამ საკითხთან დაკავშირებით სააგენტო “ტრენდს”  განუცხადა, რომ პირები, ვის წინააღმდეგაც საზოგადოებრივი წესრიგის უხეშად დარღვევისთვის სისხლის სამართლის საქმეა აღძრული, უნდა ხვდებოდნენ, რომ დაუშვებელია აზერბაიჯანელი ახალგაზრდების სახელმწიფოს წინააღმდეგ ამხედრება. “ადრე თუ გვიან ახალგაზრდები მიხვდებიან, რომ არასწორ გზაზე იდგნენ.”