სავარაუდოდ, იანვრიდან ახალი პრეზიდენტი გვეყოლება. ვინ აირჩევს მას?
ვინ აირჩევს საქართველოს ახალ პრეზიდენტს
26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების საბოლოო შედეგზე (რომელიც, „ქართული ოცნებისთვის“ უკვე გარკვეულია, ოპოზიციას და დასავლეთს კი ჯერ არ უღიარებია), არამხოლოდ საკანონმდებლო ორგანოს შემადგენლობა, არამედ ისიც არის დამოკიდებული, ვინ გახდება საქართველოს შემდეგი, რიგით მეექვსე პრეზიდენტი.
ამიერიდან ქვეყნის პრეზიდენტს მოსახლეობა აღარ აირჩევს.
რას ნიშნავს ეს? თუ ხალხი არა, აბა ვინ აირჩევს საქართველოს ახალ პრეზიდენტს? კანდიდატურებს ვინ დაასახელებს? როგორი იქნება პროცესი? ვინ იქნება ამ პროცესში წამყვანი? ექნება ხმა ოპოზიციას, დღევანდელი მოცემულობით? – JAMnews-ი ორგანიზაცია „სამართლიანი არჩევნების“ მკვლევარ შოთა ნარსიასთან ერთად ცდილობს პასუხი გასცეს ამ და ყველა სხვა კითხვას, რაც ქვეყნის მომავალ პრეზიდენტს ეხება.
რას ნიშნავს, რომ პრეზიდენტს ხალხი აღარ აირჩევს?
საქართველოს პრეზიდენტის არჩევის წესს ორი დოკუმენტი განსაზღვრავს. საქართველოს კონსტიტუცია და საქართველოს საარჩევნო კოდექსი.
საქართველოს კონსტიტუციის 50-ე მუხლში წერია, რომ საქართველოს პრეზიდენტს დებატების გარეშე, ღია კენჭისყრით ირჩევს საარჩევნო კოლეგია.
ეს ცვლილება საქართველოს უმაღლეს საკანონმდებლო აქტში, ქვეყნის კონსტიტუციაში, 2017 წელს შევიდა და 2024 წლიდან ამოქმედდა. ანუ, ამ წლიდან.
ამჟამინდელი პრეზიდენტი, სალომე ზურაბიშვილი ბოლო პრეზიდენტია, რომელიც საყოველთაო არჩევნებზე ავირჩიეთ (2018 წელს). ის ამ თანამდებობას 2018 წლის 16 დეკემბრიდან იკავებს.
ამიერიდან, პრეზიდენტის არჩევნებში ხალხი მონაწილეობას აღარ მიიღებს და არც ისეთი არჩევნები გაიმართება, როგორიც აქამდე იმართებოდა ხოლმე.
საქართველოში პრეზიდენტის თანამდებობა პირველად შემოიღეს 1991 წელს. დღემდე ქვეყანას ხუთი პრეზიდენტი ჰყავდა: ზვიად გამსახურდია (1991-1992), ედუარდ შევარდნაძე (1995-2003), მიხეილ სააკაშვილი (2004-2013), გიორგი მარგველაშვილი (2013 – 2018), სალომე ზურაბიშვილი (2018 -2024).
ვიდრე პროცედურებზე და საარჩევნო კოლეგიაზე გადავალთ, მთავარ კითხვებს ვუპასუხოთ?
- 3 არასამთავრობო: არჩევნები ხასიათდებოდა დარღვევებით, რომლებიც მიზნად ისახავდა „ოცნების” გამარჯვების უზრუნველყოფას
- პრეზიდენტმა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა საპარლამენტო არჩევნების შედეგების გასაბათილებლად
ვინ შეიძლება იყოს საქართველოს პრეზიდენტი?
საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, საქართველოს პრეზიდენტი შეიძლება გახდეს ადამიანი, რომელიც უკვე არის 40 წლის (და მეტის, ცხადია) და 15 წელიწადი მაინც უცხოვრია საქართველოში.
რამდენი წლით აირჩევა საქართველოს პრეზიდენტი?
ქვეყნის პრეზიდენტი აირჩევა 5 წლის ვადით.
რა სტატუსი ექნება ასე არჩეულ პრეზიდენტს? აქაც შეიცვალა რამე?
არა. ამ ნაწილში არაფერი შეცვლილა.
საქართველოს კონსტიტუცია ამბობს, რომ ქვეყნის პრეზიდენტი არის საქართველოს სახელმწიფოს მეთაური, ქვეყნის ერთიანობისა და ეროვნული დამოუკიდებლობის გარანტი.
ასევე, საქართველოს პრეზიდენტი არის საქართველოს თავდაცვის ძალების უმაღლესი მთავარსარდალი.
და, საქართველოს პრეზიდენტი წარმოადგენს ქვეყანას საგარეო ურთიერთობებში.
დავუბრუნდეთ მისი არჩევის წესს.
ვინ აირჩევს საქართველოს ახალ პრეზიდენტს? რას ნიშნავს საარჩევნო კოლეგია?
საარჩევნო კოლეგია არის 300 ადამიანისაგან შემდგარი ჯგუფი.
ამ 300 ადამიანში შედის: საქართველოს პარლამენტის, აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოსა და აჭარის უმაღლესი საბჭოს ყველა წევრი და ასევე, წარმომადგენლები მუნიციპალიტეტების საკრებულოებიდან.
ანუ, 300 წევრს შორის არის: 150 დეპუტატი პარლამენტიდან, 20 დეპუტატი აფხაზეთის უმაღლესი საბჭოდან, 21 დეპუტატი აჭარის უმაღლესი საბჭოდან. დარჩენილი 109 ადგილი ივსება მუნიციპალიტეტების საკრებულოებიდან.
როგორ ნაწილდება ეს 109 ადგილი?
ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოდან (ანუ საკრებულოებიდან) წევრები ირჩევა სპეციალური კვოტების მიხედვით.
ვინ იქნება ამ 109 წევრში, რომელი პარტიების წარმომადგენლები, დამოკიდებულია ბოლო თვითმმართველობის არჩევნების შედეგზე. პარტიები მიღებული შედეგების პროპორციულად ასახელებენ კანდიდატებს.
თვითმმართველობის ბოლო არჩევნები 2021 წელს იყო. ყველა პარტიას, რომელმაც ამ არჩევნებში ერთი პროცენტი მაინც მიიღო, შეუძლია დაასახელოს კანდიდატი საარჩევნო კოლეგიაში.
პრინციპი, რასაც ითხოვს კანონი საკრებულოს წევრთა დასახელებისას, არის ის, რომ დელეგატად დასახელებული პირები უნდა წარმოადგენდნენ სხვადასხვა რეგიონს.
მოკლედ, ეს რთული არითმეტიკაა.
- კომენტარი: ხელისუფლება ცდილობს მუქარით დაითანხმოს ოპოზიცია პარლამენტში შესვლაზე
- აქციები ქუჩაში და ახალი არჩევნები – რა გეგმა აქვს ოპოზიციას?
ამიტომ, მარტივად გეტყვით, იმ ფორმულის მიხედვით, რომელსაც საარჩევნო კოდექსი გვთავაზობს, თვითმმართველობის წილ 109 კვოტას შეავსებს 54 დელეგატი „ქართული ოცნებიდან“ და 55 ოპოზიციიდან.
ამ 55-ში იქნება – „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“ – 36 დელეგატი, „გახარია საქართველოსთვის“ – 9 , „ლელო“ – 4, „ევროპული საქართველო“ – 2, „სტრატეგია აღმაშენებელი“ -1, „პატრიოტთა ალიანსი“ -1, „ლეიბორისტული პარტია“ – 1, „გირჩი – მეტი თავისუფლება“ -1.
შეუძლია რომელიმე პარტიას, არ დაასახელოს დელეგატი?
რა თქმა უნდა შეუძლია. და მეტიც, შეიძლება რომელიმე პარტიას, რომელმაც 2021 წლის არჩევნებში გაიმარჯვა, ახლა აღარ ჰყავდეს წევრი საკრებულოში – შეიძლება ის სხვა პარტიაში გადავიდა, ან სულაც დამოუკიდბელი გახდა.
ასე ხდება ხოლმე.
ან, შეიძლება პარტიამ უბრალოდ არ მოისურვოს დელეგატის დასახელება.
მაშინ, რა მოუვა ამ 109 კვოტას?
თუ ეს საკითხი დადგება, დარჩენილი ადგილები პროპორციულად გადანაწილდება სხვა პარტიებზე. ისინი შეავსებენ დარჩენილ ადგილებს, ვისაც ამის სურვილი ექნება და წევრიც ეყოლება.
რა თქმა უნდა, ისევ, მათი მიღებული ხმების და დარჩენილი ადგილების პროპორციულად.
ეს ყველაფერი უფრო მარტივი გასაგები იქნებოდა, რომ ვიცოდეთ, რომ ახლა ახალ პარლამენტში 150 წევრია. მაგრამ, რა მოხდება, თუ ოპოზიცია, რომელიც ამბობს რომ პარლამენტში არ შედის, მართლაც უარს იტყვის მანდატებზე? ეს 150 ადგილი როგორღა შეივსება?
აქ მნიშვნელოვანია შეწყვეტილია თუ არა დეპუტატების უფლებამოსილება.
თუ უფლებამოსილება შეწყვეტილი არ არის, ის ფორმალურად ჩაითვლება (ანუ, თუ ოპოზიცია არჩევნების დანიშვნამდე ვერ მოასწრებს შეიწყვიტოს უფლებამოსილება ოფიციალურად, ისინი ჩაითვლებიან ამ 150 დეპუტატში).
თუ არჩეული დეპუტატები უფლებამოსილებას შეიწვყეტენ, მაგრამ, არ ჩახსნიან საპარლამენტო სიებს, მაშინ მათ ადგილას შეარჩევენ სიების სხვა წევრებს. ანუ, უფლებამონაცვლე პირებს.
თუ უფლებამოსილებაც შეწყვეტილია და სიებიც ჩახსნილია (ანუ, რასაც ახლა ოთხივე ოპოზიციური კოალიცია ამბობს, რომ მანდატებზეც უარს იტყვიან და სიებსაც ჩახსნიან, რომ მათი პარტიიდან ვინმე არ გადაიბირონ და არ შევიდეს), მაშინ პარლამენტში ოპოზიციის კვოტასაც საკრებულებიდან შეავსებენ.
ანუ, ამ დარჩენილ 61 ადგილსაც შეავსებენ ადგილობრივი თვითმმართველობებიდან, ისევ პროპორციულად.
ანუ, რა გამოვა, კიდევ უფრო მეტი წევრი ეყოლება „ქართულ ოცნებას“ ამ კოლეგიაში?
დიახ, დაახლოებით ასე გამოვა.
„ქართულ ოცნებას“ ამ კოლეგიაში ახლა ისეც აქვს – 89 ადგილი პარლამენტის კვოტით და 54 ადგილი საკრებულოების კვოტით.
ამას დაემატება აფხაზეთის და აჭარის უმაღლესი საბჭოების დეპუტატების რაოდენობა (41) (ვიცით, რომ აქაც მმართველი პარტიისადმი ლოალური ხალხია).
და საკრებულოშიც მისი კვოტები მოიმატებს პარლამენტის 61 დეპუტატის გამოთავისუფლებულ ადგილზე.
გამოდის, რომ „ქართული ოცნება“ მარტივად აირჩევს სასურველ კანდიდატს?
დაახლოებით.
პრეზიდენტის ასარჩევად პირველ ტურში 300 წევრიდან 200-ის მხარდაჭერაა საჭირო.
თუ პირველ ტურში 200 ხმა ვერ გროვდება, ინიშნება მეორე ტურში. მეორე ტურში უკვე კანდიდატი არჩეულად ითვლება, თუ ის მიიღებს 50%+1 ხმას.
ანუ, მეორე ტურში 151 ხმა საკმარისია.
პირველ ტურში რომც გაუჭირდეს „ქართულ ოცნებას“ პრეზიდენტის არჩევა, მეორე ტურში 151 ხმას ის მარტივად მოაგროვებს.
პარლამენტის 150-ვე წევრი იქნება თუ არა კოლეგიაში, ყველა შემთხვევაში, უმრავლესობა ექნება „ქართულ ოცნებას“.
პრეზიდენტის კანდიდატურის დასახელება მაინც თუ შეეძლება ოპოზიციას? ვინ ასახელებს კანდიდატს?
პრეზიდენტის კანდიდატურებსაც ეს კოლეგია არჩევს. კოლეგიის არანაკლებ 30 წევრს შეუძლია დაასახელოს ერთი კანდიდატი.
მაგრამ, ერთ წევრს მხოლოდ ერთი კანდიდატის დასახელება შეუძლია. ანუ, ისე არ გამოვა, რომ რომელიმე დეპუტატი რამდენიმე 30-კაციან ჯგუფში გაერთიანდეს.
და ბოლოს
როდის იქნება პრეზიდენტის არჩევნები?
საქართველოს კონსტიტუციაში წერია, რომ საქართველოს პრეზიდენტის არჩევნები იმართება საქართველოს პრეზიდენტის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის კალენდარული წლის ოქტომბერში.
მაგრამ, თუ ეს დრო ემთხვევა არჩევნებს, მაშინ, კონსტიტუცია ამბობს, რომ ახალი არჩევნები იმართება პარლამენტის შეკრებიდან 45 დღის განმავლობაში.
გამოდის, რომ ახალ პარლამენტზეა დამოკიდებული როდის დანიშნავს არჩევნებს.
თუ არჩევნები მალევე დაინიშნება, შეიძლება ახალი პრეზიდენტიც წელსვე გვყავდეს. მაგრამ, თუ არჩევნებში მეორე ტური დაინიშნება, სავარაუდოდ ახალი პრეზიდენტი იანვარში გვეყოლება.
—-
საქართველოს ახალი პარლამენტის უფლებამოსილება ჯერ ცნობილი არ არის.
მიუხედავად იმისა, რომ არჩევნების შედეგების გაბათილების მოთხოვნით საკონსტიტუციო სასამართლოში ორი სარჩელია შესული, „ქართული ოცნება“ ირწმუნება, რომ მომავალ ორშაბათს, 25 ნოემბერს, პარლამენტის პირველ სხდომასაც ჩანიშნავს და უფლებამოსილებასაც ცნობს.
21 ნოემბერს „ქართული ოცნების“ პოლიტსაბჭოს სხდომა იყო. ამ სხდომაზე მომავალი მთავრობის წევრებზე იმსჯელეს.
პარტიის აღმასრულებელმა მდივანმა მამუკა მდინარაძემ, სხდომის შემდეგ მედიასთან თქვა, რომ პრეზიდენტობის კანდიდატზე ჯერ არ უმსჯელიათ, თუმცა, „რა თქმა უნდა ვერსია არსებობს უამრავი“ – თქვა მან და დაამატა, რომ როგორც კი პარლამენტი მუშაობას დაიწყებს, მალევე საპრეზიდენტო არჩევნების თარიღიც ჩაინიშნება.
სავარაუდოდ, „ქართული ოცნება“ ახალი პრეზიდენტის არჩევას იანვარში გეგმავს.
ვინ აირჩევს საქართველოს ახალ პრეზიდენტს
