უკრაინის გზა ევროპასთან უვიზო მიმოსვლისკენ
უკრაინა იმ მომენტს ელოდება, როდესაც ევროპული საბჭო დაადასტურებს გადაწყვეტილებას უვიზო რეჟიმის დამყარების შესახებ. რა დაბრკოლებების გადალახვა მოუწია მას ამ გზაზე?
მოლოდინი
უკრაინამ ბევრი იწვალა, მაგრამ მაინც შეძლო ევროკავშირის ყველა მოთხოვნის შესრულება. სახელმწიფოს მეთაურის თქმით, ქვეყანას სულ 140-ზე მეტი დავალება მიეცა.
15 დეკემბერს ევროპარლამენტმა მაინც დაამტკიცა უვიზო მიმოსვლის დადგენილება უკრაინასა და საქართველოსთვან. თუმცა, მანამდე ევროკავშირის საკანონმდებლო ორგანოში სხვა გადაწყვეტილებაც მიიღეს, რომელიც სავიზო რეჟიმის აღდგენას ითვალისწინებს იმ შემთხვევაში, თუკი ევროკავშირის ტერიტორიაზე გაიზრდება უკრაინისა და საქართველოს იმ მოქალაქეების რაოდენობა, რომლებიც უარს იტყვიან უკან დაბრუნებაზე.
“უვიზო რეჟიმი მხოლოდ 50 პროცენტია იმ პრაქტიკული სარგებლიდან, რომელიც უკრაინას ექნება, – მიიჩნევს პოლიტოლოგი ალექსანდრ პალიი. – უვიზო რეჟიმის დანერგვით უკრაინა კარგ ბონუსს მიიღებს და, ამასთან, იმ პრობლემებისგანაც იქნება დაზღვეული, რომლებიც ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს აქვთ.
უკრაინას მხოლოდ 10 წლის შემდეგ შეეძლება, ევროკავშირის წევრობაზე განაცხადოს პრეტენზია. ამასთან, უკრაინის საკუთარ შემადგენლობაში მიღება არც ევროკავშირის დღის წესრიგში დგას. ამჟამად საკუთრივ უკრაინას სურს, გაარკვიოს, რა მიმართულებით მოძრაობს თავად და როგორ განვითარდება მომავალში”.
ევროპარლამანტის მიერ უვიზო რეჟიმის დამტკიცების შემდეგ მხოლოდ ევროკავშირის საბჭოს ოფიციალური დასტურია საჭირო. ევროპელი ჩინოვნიკები ამ საკითხის განხილვის ზუსტ თარიღს არ ასახელებენ.
კანონი და წესრიგი
უვიზო მომავლისკენ აქტიური სწრაფვა უკრაინამ 2010 წლიდან დაიწყო. სწორედ მაშინ მიიღეს “სავიზო სისტემის ლიბერალიზაციის სამოქმედო გეგმა”, რომელშიც ევროკავშირის მკაფიო მოთხოვნები იყო გაწერილი.
ამ პირობების მიხედვით, უკრაინას ბიომეტრიული პასპორტები უნდა შემოეღო, საზღვრის გადაკვეთის ახალი წესები უნდა დაედგინა, მიგრაციის კონტროლი უნდა განეხორციელებინა და კორუფციის საწინააღმდეგო კანონები უნდა დაენერგა (რაც ქვეყნის ხელმძღვანელებისათვის განსაკუთრებულად რთული აღმოჩნდა).
ყველა ეს კანონი 2015 წლის შემოდგომაზე მიიღეს, მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავდა ამ რეგულაციების აღსრულებას, მით უმეტეს იმის გათვალისწინებით, რომ ამ დოკუმენტებს არ ჰქონდა ის ფორმა, რომელსაც ევროკავშირი ელოდა.
ხშირად უკრაინაში კანონსა და მის აღმასრულებელს შორის უფსკრული წარმოიქმნება ხოლმე. ბოლო ორ-ნახევარი წლის განმავლობაში ევროკავშირის ხელმძღვანელების რიტორიკა რამდენადმე შეიცვალა და ახლა ქვეყნის ხელისუფლებას არამხოლოდ კანონების მიღებას, არამედ მათ აღსრულებასაც სთხოვენ.
ამიტომ 2015 წლის დეკემბერში უკრაინას დაევალა:
• ეროვნული ანტიკორუფციული ბიუროსა და სპეციალური ანტიკორუფციული პროკურატურის შექმნა 2016 წლის პირველი კვარტლის ბოლომდე;
• კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის ეროვნული სააგენტოს ამოქმედება 2016 წლის პირველი კვარტლის ბოლომდე;
• ცვლილებების განხორციელება კანონში “კორუფციაში მხილებული მოქალაქეების ქონების კონფისკაციისა და ყადაღის დადების შესახებ”;
• ცვლილებების განხორციელება კანონში პროკურატურის შესახებ (ახლად შექმნილი სპეციალური ანტიკორუფციული პროკურატურის დამოუკიდებლობის უზრუნველსაყოფად);
• ანტიკორუფციული ორგანოების მუშაობის უზრუნველსაყოფად დამატებითი მუხლების განსაზღვრა ბიუჯეტში.
მაგრამ არც ეს იძლევა იმის გარანტიას, რომ ანტიკორუფციული გეგმა სრულად ამოქმედდება – ამბობს კორუფციასთან ბრძოლის ცენტრის ხელმძღვანელი, ვიტალი შაბურინი. მისი თქმით, დღემდე არ შექმნილა ძალიან მნიშვნელოვანი ინსტიტუცია, ანტიკორუფციული სასამართლო.
ამ ტიპის ორგანოს სიკეთეებზე ევროკავშირის წარმომადგენლებიც საუბრობდნენ, მაგრამ უკრაინას ასეთი სასამართლოს შექმნა არ მოსთხოვეს. ანტიკორუფციური ბიუროს მთელი სამუშაო სასამართლოში სრულდება. სწორედ სასამართლოს გამოაქვს საბოლოო ვერდიქტი და ქონების კონფისკაციას ახდენს, მაგრამ, შაბუნინის თქმით, ის სასამართლოები, რომლებიც ამჟამად არსებობს უკრაინაში, ანტიკორუფციული ბიუროს საქმეებს “ასამარებენ”.
ამას გარდა, სასამართლოები ხელს უშლიან გამოძიებას იმით, რომ ეჭვმიტანილებს ხშირად მცირე გირაოს სანაცვლოდ ათავისუფლებენ. მაგალითად, იმ შემთხვევაში, როდესაც ადამიანს ხუთასი მილიონი გრივნის მოპარვაში სდებენ ბრალს, სასამართლო სავარაუდო დამნაშავეს ექვსმილიონიან გირაოს “უხატავს”. ასეთი სასამართლოების პირობებში შექმნილი სისტემა სრულფასოვნად ვერ ამუშავდება, – მიიჩნევს ვიტალი შაბურინი.
ამას გარდა, ელექტრონული დეკლარირების ნაწილშიც არსებობს. კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის ეროვნული სააგენტოს ხელმძღვანელობა საბოტაჟს უწყობს კანონქვემდებარე აქტების განხილვას, რომელთა მიხედვითაც პასუხისგებაში უნდა მიეცეს ყველა ის ადამიანი, რომელმაც დეკლარაცია არაკეთილსინდისიერად შეავსო, – ამბობს ექსპერტი.
==========================
1991-1994:
1991 წლის 1-ელ დეკემბერს უკრაინაში პირველი საპრეზიდენტო არჩევნები და დამოუკიდებლობის განმსაზღვრელი რეფერენდუმი ჩატარდა. 1991 წლის 2 დეკემბერს ევროკომისიამ აღიარა, რომ უკრაინული რეფერენდუმი დემოკრატიულად ჩატარდა; ერთი კვირის შემდეგ კი ევროპის საბჭომ თანამშრომლობის გაღრმავების სურვილი გამოხატა უკრაინასთან, ბელარუსთან და რუსეთთან “რომლებმაც თავისუფლად და მშვიდობიანად გამოხატეს სრული სუვერენიზაციის სურვილი”.
უმაღლესი რადას 1993 წლის 2 ივლისის დადგენილებაში “უკრაინის შიდა და საგარეო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების შესახებ” ხაზგასმული იყო ევროპული ვექტორის პრიორიტეტულობა და აქცენტი ევროპის საბჭოში ინტეგრაციისკენ სწრაფვაზე კეთდებოდა.
1994 წლის 14 ივნისს უკრაინასა და ევროკავშირს შორის გაფორმდა “პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შეთანხმება”, რომელიც ინტეგრაციის საბაზისო დოკუმენტდ იქცა. შეთანხმება 1998 წელს შევიდა ძალაში და 2008 წლამდე მოქმედებდა.
2002-2003:
2002 წელს უკრაინამ “მეზობლის სპეციალური სტატუსი” მიიღო, რაც მიგრაციის რეჟიმის გამარტივებას გულისხმობდა. 2003 წელს პრეზიდენტმა ლეონიდ კუჩმამ განაცხადა, რომ უკრაინის მიზანს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების გაფორმება წარმოადგენდა.
2004-2009:
ვიქტორ იუშჩენკომ “ევროინტეგრაციული პროცესები” მთლიანი საგარეო პოლიტიკის პრიორიტეტულ მიმართულებად დასახა. 2005 წელს “უკრაინა-ევროკავშირის ურთიერთობის სამოქმედო გეგმას” მოეწერა ხელი.
2007 წელს ევროკომისიამ “უკრაინის ევროკავშირთან ასოცირების შესახებ” ახალი საბაზო შეთანხმების მისაღწევად მოლაპარაკებები დაიწყო. 2009 წელს საფუძველი ჩაეყარა შეთანხმებას “ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის” შექმნის შესახებ.
2009 წლის მაისში უკრაინა მოლდოვასთან, საქართველოსთან, სომხეთთან, აზერბაიჯანთან და ბელარუსთან ერთად “აღმოსავლეთის პარტნიორობის” პროგრამას შეუერთდა. ამ გეგმის მთავარ მიზანს ისეთი სოციალ-ეკონომიკური რეფორმების გატარება წარმოადგენს, რომლებიც ევროინტეგრაციის პროცესს დააჩქარებს.
2010-2013:
2010 წლის ნოემბერში გამართულ სამიტზე სახელწოდებით “უკრაინა-ევროკავშირი” ხელი მოეწერა ოქმს “პარტნიორობისა და თანამშრომლობის შეთანხმების შესახებ”, რომელშიც ევროკავშირის პროგრამებში მონაწილეობის ძირითადი პრინციპები იყო გაწერილი. 2012 წლის 30 მარტს უკრაინისა და ევროკავშირის დელეგაციების ხელმძღვანელებმა ასოცირების შეთანხმების პარაფირება მოახდინეს, იმავე წლის 19 ივლისს კი “ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმების” ტექსტის ავთენტურობა დაადასტურეს. 2012 წლის 10 დეკემბერს ევროკავშირის საგარეო საქმეთა საბჭომ დაამტკიცა დასკვნა უკრაინის შესახებ და გამოხატა მზადყოფნა ასოცირების შეთანხმების ხელშეკრულების ხელმოწერასთან დაკავშირებით.
ეს დოკუმენტი 2013 წლის ნოემბერში “აღმოსავლეთის პარტნიორობის” ვილნიუსის სამიტზე უნდა გაფორმებულიყო. მაგრამ მოვლენები სხვაგვარად განვითარდა. 2013 წლის 21 ნოემბერს მინისტრთა კაბინეტმა განაცხადა, რომ შეთანხმების მომზადების პროცესი შეჩერდა, 29 ნოემბერს კი ვიქტორ იანუკოვიჩმა განაცხადა, რომ უკრაინა დოკუმენტის გაფორმებას მომდევნო სამიტამდე გადადებდა. ამის შემდეგ მთელ უკრაინაში დაიწყო მასობრივი საპროტესტო აქციები, რომლებზეც დემონსტრანტები მთავრობისა და ქვეყნის მეთაურის გადაყენებას ითხოვდნენ. ხალხმა ამ საპროტესტო აქციებს “ევრომაიდანი” უწოდა და ეს მოვლენა საბოლოოდ ხავერდოვან რევოლუციაში გადაიზარდა.
2014-2016:
2014 წლის 21 მარტს ევროკავშირის წარმომადგენლებმა და პრემიერმინისტრმა არსენი იაცენიუკმა რამდენიმე პოლიტიკური შეთანხმება გააფორმეს. 27 ივნისს კი პრეზიდენტმა პოროშენკომ ევროკავშირთან მიღწეულ შეთანხმებათა პაკეტის ეკონმიკურ ნაწილს მოაწერა ხელი. 16 სექტემბერს უმაღლესმა რადამ შეთანმების რატიფიცირება მოახდინა. გადაწყვეტილების ძალაში შესასვლელად 28-ვე სახელმწიფოს თანხმობაა საჭირო.
ამჟამად ნიდერლანდები ერთადერთი ქვეყანაა ამ სახელმწიფოებს შორის, რომელსაც უკრაინასთან გაფორმებული შეთანხმების რატიფიცირება არ მოუხდენია.
გამოქვეყნებულია:15.01.2017
