უკრაინა და რუსეთი დიდი ომის ზღვარზე
უკრაინას ახალი ომი ემუქრება. ბოლო რამდენიმე კვირის განმავლობაში ვითარება ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილში მკვეთრად დაიძაბა. გახშირდა დაბომბვები გამყოფი ხაზის გასწვრივ და მსხვერპლი სამხედროებსა და მშვიდობიან მოსახლეობას შორის. რუსეთი ჯარებს უკრაინის საზღვრებთან უყრის თავს. მოსკოვი აცხადებს, რომ წვრთნებს ატარებს. ექსპერტები ახალ, “დიდ” ომს არ გამორიცხავენ.
დაძაბულობა იზრდება
შეშფოთება “სარწმუნო ცნობებით რუსული ჯარების გადაადგილების შესახებ უკრაინის საზღვართან და ოკუპირებულ ყირიმში” 7 აპრილს ოფიციალურმა ვაშინგტონმა გამოხატა, რომელიც ადრე დეესკალაციის ზოგადი მოწოდებებით და უკრაინის მხარდამჭერი განცხადებებით შემოიფარგლებოდა.
სახელმწიფო დეპარტამენტის განცხადების თანახმად, აშშ შეშფოთებულია აღმოსავლეთ უკრაინაში რუსეთის აგრესიის ბოლოდროინდელი გამწვავებით და დაძაბულობის ესკალაციასა და ცეცხლის შეწყვეტის დარღვევების ფაქტებს ნატო-ს მოკავშირეებთან ერთად განიხილავს.
- კონფლიქტის ზონა აღმოსავლეთ უკრაინაში ეკოლოგიური და დემოგრაფიული კატასტროფის ზღვარზეა
- მოსაზრება: რა უნდა გააკეთონ უკრაინამ, საქართველომ და მოლდოვამ დასავლური ინტეგრაციის გასაგრძელებლად კრიზისის პირობებში
- რეპორტაჟი აღმოსავლეთ უკრაინის ომისგან გაყოფილი სოფლიდან
მანამდე აშშ-ს პრეზიდენტმა ჯო ბაიდენმა სიტუაცია უკრაინის პრეზიდენტ ვლადიმირ ზელენსკისთან სატელეფონო საუბრისას განიხილა.
ამასთან, კრემლი ამტკიცებს, რომ რუსეთის მიერ უკრაინის საზღვართან სამხედრო ტექნიკის თავმოყრას შეშფოთება არ უნდა გამოეწვია მსოფლიოს არცერთ ქვეყანაში.
როგორც 7 აპრილს რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის პრესმდივანმა, დიმიტრი პესკოვმა განაცხადა, რუსეთის არმია რუსეთის ტერიტორიაზე გადაადგილდება იმ მიმართულებებით და იმ ფორმით, როგორც ამას საჭიროდ მიიჩნევს.
”ჩვენი ქვეყნის საიმედო უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად. ამან მცირედი შეშფოთებაც არავის უნდა შეუქმნას. რუსეთი საფრთხეს არ წარმოადგენს მსოფლიოს არცერთი ქვეყნისთვის, მათ შორის უკრაინისთვის. მაგრამ ის ყოველთვის ყურადღებით ეკიდება საკუთარ უსაფრთხოებას ”, – თქვა პესკოვმა.
შეშფოთების მიზეზი გახდა რუსული ჯარების გადაადგილება, რისი მტკიცებულებებიც მათ შორის სოციალურ ქსელებშიც მარტივად მოიძებნება. რუსეთის ხელისუფლება ამას წვრთნებით ხსნის.
უკრაინის საზღვართან ჯარების გადაადგილების მტკიცებულებები საგამოძიებო ჯგუფმა Conflict Intelligence Team (CIT) გამოაქვეყნა. მასალებში დაფარული სანომრე ნიშნებით რუსული სამხედრო ტექნიკის გადაადგილება ჩანს.
ბოლო დროს დონბასში მდგომარეობა გაუარესდა, კიევში ამბობენ, რომ გახშირდა დაბომბვები და სროლები დონეცკისა და ლუგანსკის თვითგამოცხადებული რესპუბლიკების მხრიდან. 3 მარტს ე. წ. დონეცკის რესპუბლიკის სამხედროებმა განაცხადეს, რომ მათ პრევენციულად “მტრის საცეცხლე წერტილების ჩასახშობად” ცეცხლის გახსნის ნებართვა მიიღეს.
26 მარტს, დაბომბვის შედეგად, ოთხი უკრაინელი სამხედრო დაიღუპა და კიდევ ორი დაშავდა.
3 აპრილს, დონეცკის რეგიონში, გამყოფ ხაზთან ახლოს 5 წლის ბიჭი დაიღუპა – “რესპუბლიკის” ხელისუფლების განცხადებით, უკრაინული უპილოტო საფრენი აპარატის მიერ ჩამოგდებული ასაფეთქებელი მოწყობილობის აფეთქების შედეგად. ეს ვერსია რუსეთის სახელმწიფო მედიამ დაუყოვნებლივ აიტაცა.
ეუთოს დამკვირვებლებმა მხოლოდ 3 აპრილს 500-ზე მეტი აფეთქება დააფიქსირეს უკრაინის დონეცკისა და ლუგანსკის რეგიონებში, მაგრამ არ დაუკონკრეტებიათ, თუ რომელმა მხარემ გამოიყენა საბრძოლო მასალები.
7 აპრილს, თვითგამოცხადებული დონეცკის რესპუბლიკის მეთაურმა, დენის პუშილინმა ვითარების დაძაბვაში კიევი დაადანაშაულა და გააფრთხილა, რომ უკრაინის შეტევის შემთხვევაში, “რესპუბლიკის” სამხედროები მის ამჟამინდელ საზღვრებზე არ გაჩერდებიან.
”ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისათვის, რომ დიდი ომი არ დაიწყოს, მაგრამ თუ უკრაინა გადადგამს ამ ნაბიჯს, მაშინ ვერავინ იტყვის, სად გავჩერდებით”, – თქვა მან.
უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს მთავარი სადაზვერვო სამმართველოს ცნობით, რუსეთი ემზადება ისეთი ქმედებებისთვის, რომლებმაც უნდა გამოიწვიოს სამხედრო პასუხი უკრაინის მხრიდან, შემდეგ კი ომში “რუსეთის მოქალაქეების დაცვის” საბაბით ჩაერთოს.
მიუხედავად იმისა, რომ კონფლიქტის მხარეებს შორის, 2015 წლის მინსკის შეთანხმებების თანახმად, ზავი მოქმედებს, ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილში სამთავრობო ძალებსა და პრორუსულ ფორმირებებს შორის პოზიციური ბრძოლები პერიოდულად მიმდინარეობს.
საერთო ჯამში, 2014 წელს კონფლიქტის დაწყებიდან 15 ათასზე მეტი ადამიანი დაიღუპა.
გამწვავების შესაძლო მიზეზები
ზოგიერთი მიმომხილველი მიიჩნევს, რომ რუსეთის გაღიზიანება უკრაინის პრეზიდენტის ვლადიმირ ზელენსკის პოლიტიკამ გამოიწვია, რომელმაც მოულოდნელად ისეთი ნაბიჯების გადადგმა დაიწყო, რაც მისმა წინამორბედმა, პეტრო პოროშენკომ ვერ გაბედა.
კერძოდ, 2021 წლის იანვარში უკრაინაში შეწყდა სამი პრორუსული ტელეარხის მაუწყებლობა და პრორუსული ოპოზიციის გავლენიან დეპუტატებს ვიქტორ მედვედჩუკსა და ტარას კოზაკს სანქციები დაუწესდა.
უკრაინის უშიშროების სამსახური ჩხრეკებს ატარებს სტრუქტურებში, რომლებიც სავარაუდოდ პრორუსული ოპოზიციას აფინანსებენ.
ამრიგად, მკვეთრად შემცირდა რუსეთის გავლენის ბერკეტები უკრაინის შიდა პოლიტიკაზე.
გარდა ამისა, რუსეთში არსებულმა შიდაპოლიტიკურმა ვითარებამ, კერძოდ, ოპოზიციის ლიდერის ნავალნის დაპატიმრებამ, რამაც უპრეცედენტო მასობრივი საპროტესტო გამოსვლები გამოიწვია, ისევე როგორც სახელმწიფო სათათბიროს მოსალოდნელმა არჩევნებმა, შეიძლება აიძულოს კრემლი საზოგადოების ყურადღების შიდა პრობლემებიდან გადატანის გზები ეძებოს.
მოსაზრებები
უკრაინაში შექმნილ ვითარებას შეიძლება მოჰყვეს საომარი მოქმედებები არა მხოლოდ უკრაინისა და რუსეთის შორის, არამედ სხვა ქვეყნების მონაწილეობით, მიიჩნევს რუსი სამხედრო მიმომხილველი, გადამდგარი პოლკოვნიკი მიხეილ ხოდარენოკი.
”თუ უკრაინის შეიარაღებული ძალები დაიწყებენ ოპერაციას [თვითგამოცხადებული] რესპუბლიკების წინააღმდეგ, რუსეთი შეიძლება კონფლიქტში ჩაერიოს და სახალხო რესპუბლიკებს მხარი დაუჭიროს. რა მოხდება შემდეგ, ძალიან ძნელი სათქმელია. რადგან შეერთებულმა შტატებმა სამხედრო მხარდაჭერა უკრაინის მიმართ უკვე გამოაცხადა. ჰიპოთეტურად, ამ კონფლიქტმა შეიძლება მასშტაბური ევროპული ომი გამოიწვიოს”, – განუცხადა ექსპერტმა რუსულ გამოცემა Meduza- ს.
პოლიტოლოგი და კიევის მომავლის ინსტიტუტის ექსპერტი ანდრეას უმლანდი კი ამბობს, რომ ექსპერტები განსხვავებულად უყურებენ იმას, არის თუ არა რუსეთსა და უკრაინას შორის არსებული დაძაბულობა ომისთვის მზადება თუ ეს რიტორიკული და სიმბოლური ესკალაციაა.
”ვიღაც დარწმუნებულია, რომ ეს ყველაფერი რუსული თეატრია და ვითარება მწვავდება, რათა შემდეგ მიაღწიონ გარიგებას მინსკის შეთანხმებების შესრულებისთვის მოსკოვის ინტერპრეტაციით. სხვები მიიჩნევენ, რომ ეს რეგულარული ომის მომზადებაა. ”
იგი მიიჩნევს, რომ თუ ომი დაიწყება, ამჯერად ეს იქნება ღია ომი ორ სახელმწიფოს შორის და არა უკრაინასა და სეპარატისტებს შორის.
”როგორც ჩანს, კრემლის გათვლები შეიცვალა. მათ გადაწყვიტეს, რომ ზავი, რომელიც ბოლო დრომდე მოქმედებდა, წამგებიანი იყო და სიტუაციის გამწვავებაა საჭირო. ჯერჯერობით გაურკვეველია, ფსიქოლოგიურად თუ რეალურად ”, – მიიჩნევს უმლანდი.
