ცხინვალი: როგორ გადავარჩინოთ მდინარე
ცხინვალის რეგიონში ეკოლოგია ზიანდება ინერტული მასალების მომპოვებელი კარიერების გამო
ე. წ. “დრობილკები” ხრეშისა და ქვიშის მომპოვებელი კარიერებია სამხრეთ ოსეთის მთავარი მდინარის ლიახვის ნაპირებზე. მიუხედავად იმისა, რომ ეკონომიკისთვის მათ სარგებელი მოაქვთ, ეკოლოგიური თვალსაზრისით ისინი ნამდვილ უბედურებად იქცა. ამ პრობლემაზე ჟურნალისტი, ბლოგერი და მეწარმე ალან პარასტაევი მოგვითხრობს, რომელიც გარემოს დამცველებსა და მეწარმეებს ესაუბრა.
როგორ გაჩნდა კარიერები
“დრობილკები” – ასე უწოდებენ ჩვენთან ინერტული მასალების მომპოვებელ მცირე საწარმოებს – ჩვენს შემთხვევაში ეს არის მდინარის ქვა ან მდინარის ბალასტი. მას ექსკავატორებისა და ბულდოზერების საშუალებით იღებენ. ასეთ საწარმოებში მუშაობს მანქანები და დანადგარები, რომლებიც ნედლეულს ამუშავებს და სამშენებლო ხრეშად და ქვიშად აქცევს.
ასეთი კარიერები მდინარის გასწვრივ რის განლაგებული, სადაც პირდაპირ ნაპირზე საწარმო მოედანი და მზა პროდუქციის საწყობი არის მოწყობილი – გიგანტური, ათობით მეტრის სიმაღლის მიწაყრილების სახით.
2008 წლის ომის შემდეგ, სამხრეთ ოსეთის რეკონსტრუქციის პროგრამის განხორციელების დასაწყისში, რომელსაც სრულად რუსეთის ფედერაცია ახორციელებდა, პრაქტიკულად ყველა სამშენებლო მასალა რუსეთიდან შემოჰქონდათ.
ქვიშის ტომრებით დატვირთული უზარმაზარი ტრაილერების და ხრეშით დატვირთული თვითმცლელების შემხედვარე, მოსახლეობა ბუნებრივად ინტერესდებოდა – რატომ არ ვაწარმოებთ ამ ყველაფერს თავად, არამედ ჩრდილოეთ კავკასიიდან ან კიდევ უფრო შორიდან შემოგვაქვს? რატომ ვკარგავთ სამუშაო ადგილებს, რომლებიც ცენტრალური აზიიდან მიგრანტებმა უკვე “აითვისეს” მშენებლობის სექტორში? ჩვენ ხომ, ფაქტობრივად, ქვის მთებში ვცხოვრობთ.
მაგრამ ახალი წარმოება არ ჩნდებოდა. ხოლო ის, რაც საბჭოთა პერიოდიდან დარჩა, საჭირო მოცულობის მხოლოდ მცირე ნაწილს აკმაყოფილებდა.
ჩემი აზრით, ეს სიტუაცია უკავშირდება აღდგენითი პროგრამის განხორციელების ზოგად ტენდენციას – შესყიდვები ხდებოდა ამ პროგრამის ძირითადი მონაწილეების ინტერესების გათვალისწინებით. ეს ინტერესები სამხრეთ ოსეთის საზღვრებს გარეთ მასალის შეძენაში გამოიხატებოდა. თუმცა, ეს მხოლოდ ჩემი ვერსიაა.
მას შემდეგ, რაც რუსეთმა სამხრეთ ოსეთის დასახმარებლად პროგრამის ახალი ეტაპის დაიწყო, რომელიც ინვესტიციებს ითვალისწინებდა, ხრეშის ახალი საწარმოები ერთმანეთის მიყოლებით გამოჩნდა. ასე რომ, დღეს ჩვენ ლიახვის ხეობაში ათზე მეტი ასეთი კარიერი გვაქვს.
ზარალი გარემოსთვის
მაგრამ ერთი პრობლემის მოგვარებამ წარმოშვა სხვა, არანაკლებ მწვავე – ეკოლოგიური. ნებისმიერი სხვა სამრეწველო წარმოების მსგავსად, ხრეშის საწარმოები ბუნებისთვის საზიანოა.
ეკოლოგები მათ მიერ მიყენებულ ზიანს ასე ხსნიან – ისინი მდინარის ჭალის ეკოლოგიურ ბალანსს არღვევს, “ანადგურებენ ფლორას, ფაუნასა და მინერალებს შორის ურთიერთქედების მთელ სამყაროს, რომელიც მდინარეების ფსკერზე საუკუნეების განმავლობაში იქმნებოდა”.
მარტივად რომ ვთქვათ, მიკროორგანიზმები და მინერალური ელემენტებიც კი აუცილებელი გარემოა წყალმცენარეებისა და ფლორის სხვა ობიექტებისთვის, რაც, თავის მხრივ, მწერების, კიბოსნაირების და სხვა მსგავსი არსებების გარემოა. ორივე კი საკვებია პატარა ცხოველებისთვის, ამფიბიებისთვის, თევზებისთვის, ძუძუმწოვრებისთვის, მათ შორის ჩვენი ლეგენდარული კალმახისთვის და მურა დათვისთვისაც. და ასეთ ბუნებრივ პირამიდას ასე მარტივად ექსკავატორი ანადგურებს.
ეკოლოგიურის შემდეგ, მეორე ასპექტი, კიდევ უფრო დრამატული, ვიტყოდი კატასტროფული, გეოლოგიას უკავშირდება. კავკასიის ახალგაზრდა მთებში მრავლადაა ტექტონიკური ნაპრალები და კარსტული მღვიმეები. ზოგადად, როგორც სპეციალისტები ამბობენ, შეგვიძლია იმდენი ვთხაროთ, სანამ რომელიმე ნაპრალი არ გაიხსნება და წყალი რომელიმე მღვიმეში არ ჩაიღვრება და სადმე მრავალი კილომეტრის დაშორებით არ ამოვა.
და, რა თქმა უნდა, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ხრეშის საწარმოები უბრალოდ იკავებენ ადგილებს ჩვენი წმინდა მდინარე ლიახვის გასწვრივ. ეს არის ჭალის ტყეები, სადაც მრავალი ცხოველი ბინადრობს – დათვები, ირმები, მაჩვები და შვლები, არის ფრინველების ბუდობის ადგილები, მათ შორის წითელ ნუსხაში შეტანილი მდინარის ბეღურასი.
კარიერების გამო ხალხს მდინარის ნაპირებზე მისვლა აღარ სურს. ვის მოეწონება დროის გატარება მდინარის პირას, პიკნიკების მოწყობა და ბანაობა ხმაურში, ბოლსა და მტვერში, მთის მდინარის განადგურებული კალაპოტის ფონზე?
ლიახვის გადასარჩენად
ეს ყველაფერი მრავალი წელია სამხრეთ ოსეთის მოსახლეობას აწუხებს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ხელისუფლება ამ პრობლემაზე არ რეაგირებს. 2018 წლის დეკემბრიდან, საზოგადოების ზეწოლის ქვეშ, მდინარის ბალასტის მოპოვებაზე ლიცენზიის გაცემა შეჩერებულია.
თუმცა, კარიერების მფლობელები და დირექტორები, დროდადრო, პოულობენ კანონში ხარვეზებს, როგორღაც არწმუნებენ უწყებებს, რომ მათზე დროებითი ნებართვები გასცენ.
გარემოსდაცვითი ორგანიზაცია “მწვანე ალანიის” აქტივისტებმა ამ ზაფხულს შეიტანეს სარჩელი და განცხადება პროკურატურაში კარიერების კანონიერების შემოწმების მიზნით.
გარემოსდამცველებს ესმით, რომ ხრეში და ქვიშა, აუცილებელია რესპუბლიკისთვის, მაგრამ ასეთი მოცულობით მისი ამოიღება, რაც ახლა ხდება, მდინარეს უბრალოდ კლავს. შეიძლება ვოლგამ ან დონმა ასეთ დატვირთვას გაუძლოს, მაგრამ არა ლიახვმა, მისი მცირე დებეტითა და მყიფე ეკოსტრუქტურით.
”თუ წარმოების ნორმების ერთობლივად დადგენას შევძლებდით, პრობლემას თუ ბოლომდე ვერ მოვაგვარებდით, შევამსუბუქებდით მაინც”, – ასე ხედავს სიტუაციიდან გამოსავალს ერთ-ერთი ასეთი საწარმოს მენეჯერი.
გარემოსდამცველების მოთხოვნებს საზოგადოებაც უჭერს მხარს. ბევრი დაინტერესებული მოქალაქე თანახმაა უკანონო მუშაობის ფაქტები გამოავლინოს.
გარემოს დაცვის კომიტეტმა ეკოლოგებს აცნობა, რომ დიდი ხანია გეგმავს კარიერების მიერ გარემოსთვის მიყენებული ზიანის შეფასებას, რათა მფლობელებს ზიანის ანაზღაურება მოითხოვოს. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამ ზიანის ანაზღაურება სახელმწიფოს მოუწევს. თუმცა პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, კარიერების წარმოების მოცულობების შემცირებაა უცილებელი.
სტატია მომზადებულია ცხინვალის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად.ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო
