რუსული კომპანია Wildberries სომხეთში. დამოკიდებულება თუ არჩევანის თავისუფლება?
Wildberries სომხეთში
რუსული კომპანია Wildberries სომხეთის ბაზარზე 2018 წელს შემოვიდა, თუმცა ბოლო სამი წლის განმავლობაში რეალურ წარმატებას მიაღწია. თავდაპირველად, როგორც მომხმარებლებმა, ისე ქსელის თანამშრომლებმაც კი მიიჩნიეს, რომ ეს მხოლოდ შესყიდვების ალტერნატიული რესურსი იყო.
მაგრამ 2021 წლიდან სიტუაცია შეიცვალა და სომხეთში ონლაინ ჰიპერმარკეტის გაყიდვები მნიშვნელოვნად გაიზარდა. ამ ეტაპზე კომპანია უკვე შევიდა კონკურენციაში ჩინეთიდან, თურქეთიდან, ირანიდან და სხვა ქვეყნებიდან საქონლის შემომტან სომეხ მწარმოებლებთან და მოვაჭრეებთან. შედეგად, ბევრი მაღაზია დაიხურა და Wildberries-ის მაღაზიები გაიხსნა მათ ადგილზე ან მათ მახლობლად.
ახლა თქვენ შეგიძლიათ იპოვოთ ქსელის საცალო პუნქტები ერევნის ნებისმიერ ქუჩაზე. ისინი ღიაა 22:00 და 23:00 საათამდე, ანუ უფრო გვიან იხურება, ვიდრე ტანსაცმლისა და საყოფაცხოვრებო ნივთების გაყიდვის ყველა მაღაზია. მათი უმრავლესობა ხდება მომგებიანი ბიზნესი და აღწევს კონკურენტულ უპირატესობას ადგილობრივ მაღაზიებთან შედარებით. ამას ხელს უწყობს როგორც ონლაინ გაყიდვების მოდელი, ასევე საბაჟო შეღავათები, რომლებიც მოქმედებს ევრაზიის ეკონომიკური კავშირის წევრი ქვეყნებისთვის.
ევრაზიის ეკონომიკური კავშირი არის გაერთიანება რუსეთის ხელმძღვანელობით. მასში შედის ბელარუსი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი და სომხეთი.
Wildberries-ის წარმატება სომხეთში და მათი გავლენა ქვეყნის ეკონომიკაზე, მომხმარებელთა გამოხმაურება, მეწარმის აზრი, რომლის მაღაზიაც დაიხურა, გამყიდველები, რომლებიც მუშაობენ ჰიპერმარკეტების ქსელში; ასევე ეკონომისტისა და მარკეტოლოგის შეფასებები.
რა არის Wildberries და როგორ მუშაობს კომპანია სომხეთში?
Wildberries არის ონლაინ ჰიპერმარკეტი, რომელიც დაარსდა რუსეთში 2004 წელს ვლადისლავ და ტატიანა ბაკალჩუკების მიერ. ეს უნივერსალური საცალო ქსელი ყიდის თითქმის ყველაფერს – მათ შორის ტანსაცმელს, კოსმეტიკას, საკვებს, საყოფაცხოვრებო ტექნიკას, ალკოჰოლს და წიგნებს.
ახლა კომპანია მუშაობს რუსეთში, ბელარუსში, ყაზახეთში, უზბეკეთში, ყირგიზეთსა და ისრაელში. ის სომხეთის ბაზარზე 2018 წელს შევიდა, 2021 წლიდან კი გახსნა ფილიალები.
2023 წლის პირველი ნახევრის მონაცემებით სომხეთში 270 ასეთი პუნქტია. ამ ონლაინ სავაჭრო პლატფორმაზე 1878 ადგილობრივი გამყიდველია რეგისტრირებული და მყიდველთა რაოდენობამ უკვე 415 ათასს მიაღწია.
აქტიური გაყიდვების პუნქტები ძირითადად ერევანში და მიმდებარე ქალაქებში მდებარეობს. თუმცა კომპანია მუშაობს შორეულ დასახლებებშიც – აქ მიწოდება სომხური საფოსტო ოპერატორის, HayPost-ის მეშვეობით ხდება.
კომპანიის დამფუძნებელმა ვლადისლავ ბაკალჩუკმა ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ სომხეთის ყოველი მეექვსე ან მეშვიდე მცხოვრები სარგებლობს მათი მომსახურებით. პლატფორმაზე წარმოდგენილია სომხური საქონელიც. ჯერჯერობით Wildberries-ის მეშვეობით გაყიდვები ყველაზე მეტად მოსახერხებელია მსხვილი სომხური კომპანიებისთვის, რომლებსაც ჰყავთ პარტნიორები რუსეთში.
მცირე ბიზნესს ჯერ კიდევ აქვს პრობლემები, ამიტომ კომპანია სომხეთში ახალი ლოჯისტიკური ცენტრის შექმნას გეგმავს. ის დააჩქარებს მიწოდებას როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე სომხეთიდან რუსეთში, მათ შორის იმ მეწარმეებისთვის, რომლებსაც არ აქვთ საწყობები ან არ არ ჰყავთ პარტნიორები რუსეთში.
ლოჯისტიკური ცენტრი იქნება არა მხოლოდ საწყობი, არამედ სომხეთში წარმოებული პროდუქციის მიღების, დახარისხების, შეფუთვისა და გადაზიდვის ადგილიც.
Wildberries და სომხეთის ეკონომიკა
სახელმწიფო შემოსავლების კომიტეტის ინფორმაციით, 2023 წლის პირველი ნახევრის შედეგების მიხედვით, Wildberries სომხეთში უმსხვილესი გადასახადის გადამხდელთა სიაში 28-ეა. მან სახელმწიფო ბიუჯეტში დაახლოებით 4,7 მილიარდი დრამი [დაახლოებით 11 750 000 აშშ დოლარი] გადაიხადა.
2022 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, კომპანიის მიერ გადახდილი გადასახადების ოდენობა 16-ჯერ გაიზარდა და გასული წლის პირველი ნახევრის შედეგებით უმსხვილესი გადასახადის გადამხდელთა სიაში 403-ე ადგილი დაიკავა.
სომხეთში კომპანიას ჰყავს ათასზე მეტი თანამშრომელი, რომლებიც იღებენ ფიქსირებულ ხელფასს და დანამატებს.
“Wildberries-ში შოპინგი უფრო მომგებიანია”
არპინე 34 წლისაა. მისი ყოველთვიური შესყიდვების ნახევარზე მეტი არის Wildberries ონლაინ მაღაზიიდან შეკვეთილი პროდუქტები. ყიდულობს ძირითადად ტანსაცმელს, საყოფაცხოვრებო ტექნიკას, საწმენდ საშუალებებს და კოსმეტიკას. ის საკუთარ თავს “კომპანიის ტყვეს უწოდებს”, რადგან თვეში 200-300 დოლარს ხარჯავს Wildberries-ში შესყიდვებზე და ამას აკეთებს მაშინ, როდესაც მისი ხელფასი მხოლოდ 450 დოლარია.
„ალბათ ორიოდე წლის წინ იყო: მჭირდებოდა ტანსაცმლის ყიდვა ჩემი შვილისთვის, რათა გამოსულიყო ზეიმზე. ერთ-ერთმა მეგობარმა მირჩია ველდბერისში ჩამეხედა. ვიპოვე რამდენიმე ვარიანტი, გადავხედე სხვა მყიდველების მიმოხილვებს და შევიძინე ტანსაცმელი, რომელიც მჭირდებოდა მხოლოდ 4300 დრამად [დაახლოებით $10,7], მკერავმა კი შემომთავაზა მისი შეკერვა 12 ათას დრამად [დაახლოებით $30]. ანუ სამჯერ იაფად შევძელი საჭირო ნივთის ყიდვა“, – ამბობს არპინე.
მისი თქმით, ამ ქსელში შოპინგი იმდენად მომგებიანია, რომ შეგიძლიათ შეუკვეთოთ ბევრი საქონელი ერთად და შემდეგ თავად გაყიდოთ უფრო ძვირად:
„როდესაც პირველად დავიწყე საიტის გამოყენება და სომხეთიდან ბევრი მყიდველი არ იყო, სხვადასხვა პროდუქტების დიდი პარტია ვიყიდე, შემდეგ კი სახლიდან გავყიდე“.
არპინე პრობლემას მხოლოდ იმაში ხედავს, რომ მას „დამოკიდებულება“ განუვითარდა. ამბობს, რომ ხშირად ყიდულობს ისეთ ნივთებს, რაც ნამდვილად არ სჭირდება.
„სამ შვილთან ერთად ფიზიკურად არ მაქვს დრო საყიდლებზე წასასვლელად, ამას დიდი დრო სჭირდება. მირჩევნია საღამოობით შევუკვეთო ყველაფერი რაც მჭირდება, როცა ბავშვებს სძინავთ. ნაყიდი ნივთები სახლთან ყველაზე ახლოს მდებარე მიწოდების ადგილიდან მომაქვს – ხუთი წუთის სავალზე,” – განმარტავს ის.
Wildberries, როგორც ბიზნესის დაწყების შესაძლებლობა
რამდენიმე თვის წინ გაიანე ალეკიანმა და კარინე კარაპეტიანმა ერევანში Wildberries-ის მაღაზია გახსნეს. მანამდე მათ დაასრულეს კომპანიის მიერ ორგანიზებული ერთთვიანი კურსი, რათა დაუფლებოდნენ ბიზნესის ნიუანსებს, რის შემდეგაც მათ შეიტანეს განაცხადი საკუთარი მაღაზიის გახსნაზე.
„კომპანიის პირველი მნიშვნელოვანი მოთხოვნა არის 50 ან მეტი კვადრატული მეტრი ფართობის ხელმისაწვდომობა ფართო დისპლეით. ასევე საჭიროა ავეჯი და ბრენდინგი მიღებული სტანდარტების შესაბამისად. ეს ჩვენი ხარჯებით ხდება“, – განმარტავს გაიანე ალეკიანი.
მისი თქმით, საცალო ვაჭრობის შემოსავალი დამოკიდებულია შეკვეთების რაოდენობაზე – რაც მეტია შეკვეთა, მით მეტია შემოსავალი. კომპანია ამ პროცენტს ყოველკვირეულად უხდის იმ მაღაზიებს, რომლებიც გასცემენ შეკვეთებს. ცალკე თანხაა გათვალისწინებული მაღალი რეიტინგებისთვისაც – როგორც ცალკეული საცალო ობიექტებისთვის, ასევე მათი თანამშრომლებისთვის.
„კომპანიამ იპოვა თანამშრომლების მოტივაციის გზები. მიუხედავად იმისა, რომ მათი რაოდენობა ბევრი არაა. ჩვენ ახლა დავიწყეთ მუშაობა, ჯერ არ გვაქვს ბევრი შემოსავალი, მაგრამ ჩვენი მოლოდინი პოზიტიურია“, – ამბობს კარინე კარაპეტიანი.
გამოწვევებიდან, მისი ყველაზე დიდი საზრუნავია როდესაც ნივთები იკარგება, განსაკუთრებით დაბრუნების დროს. ამ დროს იწყება ვრცელი მიმოწერა, რომელშიც თქვენ უნდა შეძლოთ დაამტკიცოთ, რომ საქონელი ნამდვილად დაბრუნდა.
კარინეს უჭირს სხვა ბიზნეს მოდელებთან შედარება, მაგრამ დარწმუნებულია, რომ ჩადებული ფული, დრო და რისკი გამართლებულია.
ბიზნესები დაზარალდნენ Wildberries-ის გაზრდილი პოპულარობით
არმენ გასპარიანს მაღაზიის დახურვა 2023 წლის სექტემბერში მოუწია. 10 წელზე მეტია ის ტანსაცმლის იმპორტს და რეალიზაციას ეწევა თურქეთიდან და ჩინეთიდან. ამ ხნის განმავლობაში მან შეძლო რეგულარული მომხმარებლების მოზიდვა და ბიზნესის გაფართოება, შესაბამისად, კიდევ ერთი მაღაზიის გახსნა.
„ბოლო ერთი წლის განმავლობაში ჩემი მომხმარებლების რაოდენობა თანდათან შემცირდა. ჩემს მაღაზიებთან Wildberries-ის ფილიალები გაიხსნა. შევნიშნე, რომ ჩემმა კლიენტებმაც დაიწყეს ტანსაცმლის შეკვეთა ამ ქსელიდან. ვერავის დავაბრალებ, ეს მათ უფრო ნაკლები უჯდებათ“, – ამბობს მეწარმე.
ის მიიჩნევს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ გაყიდვების ბაზარი თავისუფალი და დაურეგულირებელია, სახელმწიფომ მცირე და საოჯახო ბიზნესს უნდა დაუჭიროს მხარი, წინააღმდეგ შემთხვევაში ის Wildberries-ს ვერ გაუწევს კონკურენციას. მხარდაჭერაზე საუბრისას, არმენ გასპარიანი გულისხმობს საბანკო სესხებზე პროცენტების გაყინვას ან სახელმწიფოს მიერ მათ დაფინანსებას, განბაჟების პროცედურების გამარტივებას და გარკვეულ საგადასახადო შეღავათებს:
„ვფიქრობ, კონკურენციას უძლებენ ის მაღაზიები, რომლებსაც არ აქვთ სესხი, რომლებიც მუშაობენ საკუთარ ტერიტორიაზე; ვისაც არ ჰყავს თანამშრომლების დიდი შტატი. შესაძლოა, სპეციალიზებული მაღაზიები, ცნობილი ბრენდების სომხური ფილიალები და მაღაზიები, რომლებიც გვთავაზობენ კონკრეტულად სომხურ ტიპურ პროდუქტებს, არ გახდნენ გაფართოების მსხვერპლნი – მათ ყოველთვის ექნებათ მუშაობა.”
ის და სხვა მოვაჭრეები, რომლებიც დაზარალდნენ Wildebrries-ის გაფართოებით და ონლაინ ჰიპერმარკეტის მზარდი პოპულარობით, შეხვდნენ მთავრობის წარმომადგენლებს. მათ ხელისუფლებას შესთავაზეს გარკვეული ზომების მიღება, მაგრამ უარი მიიღეს:
„შემოგვთავაზეს, რომ იაფი საქონელი სხვა ადგილებიდან ჩამოგვეტანა. ადვილი სათქმელია! რომელ ბაზარს მივმართოთ? ან დაგვეხმარეთ გაყიდვების ორგანიზებაში, მაგალითად, გამოყავით სივრცე კონკრეტული პროდუქციის გასაყიდად ან შექმენით პლატფორმა ონლაინ გაყიდვებისთვის. მაგრამ ეს საკითხი არც ახლა დგას დღის წესრიგში და არც მთავრობას აწუხებს“.
„ონლაინ ვაჭრობას შეუძლია ჯანსაღი გავლენა მოახდინოს ეკონომიკაზე“
ონლაინ ვაჭრობის ზრდას შეიძლება მნიშვნელოვანი ეფექტი ჰქონდეს სომხეთის ეკონომიკაზე, ამბობს ამბერდის კვლევითი ცენტრის ეკონომისტი და ექსპერტი ნარეკ კარაპეტიანი:
„პირველ რიგში, ეს ამცირებს სავაჭრო მარჟას, ანუ განსხვავებას ფასსა და ღირებულებას შორის და აძლევს ჩვენს მოქალაქეებს შესაძლებლობას, შეიძინონ საქონელი უფრო ხელმისაწვდომ ფასად. გარდა ამისა, ამცირებს არასაექსპორტო სექტორისა და იმპორტზე ორიენტირებული კომერციული საწარმოების როლს ეკონომიკაში“.
მისი აზრით, პირველი ეტაპი ზოგიერთი მეწარმესთვის მტკივნეულია, მაგრამ ახლა მთელი მსოფლიო გადის მსგავს პროცესს. ბევრი სამუშაო ადგილი იცვლება ტექნოლოგიური გადაწყვეტილებებით და გლობალური ეკონომიკა „ოპტიმიზებულია“. სწორედ ეს ხსნის ახალ შესაძლებლობებს შემოქმედებითი და მოქნილი ბიზნესებისთვის.
„ვფიქრობ, მოვაჭრეები ასევე ხედავენ რისკს, რომ სამართლიანი პირობები სრულად არ არის უზრუნველყოფილი ევრაზიული კავშირის საბაჟო ტერიტორიაზე. მაგალითად, ონლაინ ვაჭრობის პლატფორმებზე მომუშავე ტრეიდერებს აქვთ შესაძლებლობა, უფრო იაფად შემოიტანონ საქონელი ევრაზიის კავშირის წევრი ქვეყნებიდან. ეს, ბუნებრივია, არღვევს სამართლიანი კონკურენციის პირობებს“, – განმარტავს ეკონომისტი.
მოვაჭრეების მოთხოვნების კომენტირებისას ნარეკ კარაპეტიანი აღნიშნავს, რომ ბიზნესის მხარდაჭერაზე საუბრისას ძალიან ფრთხილად უნდა ვიყოთ, რადგან ეს მთელი საზოგადოების ხარჯზე ხორციელდება.
იგი დასძენს, რომ ვაჭრობით დაკავებულ მცირე ბიზნესს უკვე მიენიჭა უნიკალური საგადასახადო შეღავათები (ბრუნვის გადასახადი მაღალი ზღვრით), ხოლო საბაჟო პოლიტიკა ხორციელდება ევრაზიული კავშირის დონეზე, სადაც მოქმედებს თამაშის საერთო წესები.
„ერთსა და იმავე საგადასახადო რეჟიმში მუშაობის პირობებში მეწარმეთა შემადგენლობის ცვლილებას გადასახადებზე მნიშვნელოვანი გავლენა არ უნდა ჰქონდეს. მაგრამ ვინაიდან ჩვენ გვაქვს სხვადასხვა საგადასახადო რეჟიმები, ონლაინ სავაჭრო პლატფორმები რეალურად „იპარავენ“ მცირე და საშუალო ბიზნესს, რომელიც მოქმედებს ბრუნვის გადასახადის რეჟიმით. მიუხედავად ამ გარემოებისა, მთლიანობაში ონლაინ ვაჭრობამ შეიძლება დადებითი გავლენა იქონიოს საგადასახადო შემოსავლებზე“, – ამბობს კარაპეტიანი.
“ვაჭრობის ლოგიკა იცვლება და გადადის ონლაინ პლატფორმებზე ყველა ქვეყანაში”
ანა მხეიანი ციფრული მარკეტინგის სპეციალობით ბოლო სამი წელია მუშაობს ერთ-ერთი ცნობილი ბრენდის სომხურ ქსელში.
ის სომხეთში Wildberries-ის წარმატებას ლოგიკურად მიიჩნევს, რადგან ვაჭრობის ფორმა და შინაარსი შეიცვალა მთელ მსოფლიოში, განსაკუთრებით კოროვირუსული პანდემიის შემდეგ:
„ახლა დროის დაზოგვა და წარმოდგენილი პროდუქციის ასორტიმენტის დივერსიფიკაცია ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ რუსული ქსელის წარმატება ასევე მდგომარეობს შეთავაზებების მრავალფეროვნებაში, სწრაფ მიწოდებასა და სამუშაოს მოქნილობაში. ხალხს აქვს არჩევანი, შეცდომის დაშვების და შეკვეთის დაბრუნების შესაძლებლობა. სომხეთის სხვა მაღაზიებში მყიდველი ყოველთვის ვერ დააბრუნებს უხარისხო პროდუქტს ან შენაძენს, რომელიც არ მოეწონა, თუმცა კანონის მიხედვით მას ამის უფლება აქვს“.
მარკეტერის თქმით, ეს პრეცედენტია სომხეთში, მაგრამ საზღვარგარეთ ეს საყოველთაოდ მიღებული პრაქტიკაა, და იმისათვის, რომ ადგილობრივმა მოვაჭრეებმა კონკურენცია გაუწიონ, მათ უნდა გააძლიერონ თავიანთი ძალისხმევა ონლაინ მარკეტინგის კუთხით.
„სოციალურ ქსელებში უნდა გქონდეთ მაღაზიის ან ბრენდის გვერდები, კომპეტენტურად მართოთ ისინი და მოიზიდოთ ახალი მომხმარებლები სხვადასხვა სარეკლამო ხრიკებით. ეს არის უმთავრესი ამოცანა, მაგრამ კარგი იქნება უკვე დაარსებულ ონლაინ სავაჭრო პლატფორმებთან თანამშრომლობაც, მაგალითად Wildberries-თან, თუ პროდუქტი მთლიანად ან ნაწილობრივ იწარმოება სომხეთში“, – განმარტავს ციფრული მარკეტინგის სპეციალისტი.
მისი თქმით, მუშაობისადმი მიდგომის შეცვლას ალტერნატივა არ აქვს, ვინაიდან უახლოეს მომავალში ბევრი ბრენდი და მაღაზია გადავა ონლაინ გაყიდვებზე ფულის დაზოგვის მიზნით.
„ონლაინ შოპინგი ასევე დროის დაზოგვის საშუალებაა. თანამედროვე ადამიანი მძაფრად გრძნობს დროის ნაკლებობას – დროის კარგვა მისთვის მიუღებელი ფუფუნებაა.“ – ამბობს ანა.
