რა მიიღეს და რა ვერ მიიღეს სომხეთმა და აზერბაიჯანმა ახალი შეთანხმებით
სამმხრივი შეთანხმება, რომელსაც 11 იანვარს, მოსკოვში, ხელი მოაწერეს აზერბაიჯანის, სომხეთისა და რუსეთის მეთაურებმა, იწყებს სამხრეთ კავკასიაში სატრანსპორტო გზების გახსნას, რომელიც უკვე 30 წელზე მეტია დაკეტილია ყარაბაღის კონფლიქტის გამო. ეს სასარგებლოა სამივე ქვეყნისთვის და ასევე, თურქეთისთვის.
ორი ასპექტის ანალიზი:
- როგორ ჩამოყალიბდა სატრანსპორტო ჩიხები სამხრეთ კავკასიაში და როგორ შეიძლება ისინი გაიხსნას.
- სამხედრო ტყვეების პრობლემა და ფაქტობრივად ყარაბაღში ახალი რუსული სამხედრო ბაზის შექმნის საფრთხე – რა არ არის ახალ შეთანხმებაში, მაგრამ ძალიან მნიშვნელოვანია სომხეთისა და აზერბაიჯანისთვის.
- პუტინი, ალიევი და ფაშინიანი ინფრასტრუქტურული პროექტების განვითარებაზე შეთანხმდნენ
- რუსეთი აზერბაიჯანში სამხედრო ბაზას ქმნის – კომენტარები ბაქოდან
- სომხეთი და აზერბაიჯანი: „ახალი-ძველი საზღვარი“
- მოსკოვი-სოხუმი-თბილისი-ერევანი – ტრანსკავკასიური რკინიგზა: არსაიდან არსაით
როგორ ჩამოყალიბდა სატრანსპორტო ჩიხები სამხრეთ კავკასიაში და როგორ შეიძლება გაიხსნას ისინი
მოსკოვში გამართულ შეხვედრაზე, სამი ქვეყნის ვიცე-პრემიერების ხელმძღვანელობით სამუშაო ჯგუფის შექმნის შესახებ შეთანხმდნენ, რომელიც „დაკავდება ყველა ეკონომიკური და სატრანსპორტო კავშირის გახსნით რეგიონში“.
საუბარია ორ ძირითად მიმართულებაზე.
1.
დერეფანი აზერბაიჯანის ძირითად ნაწილსა და მის ანკლავს – ნახიჩევანს შორის და შემდეგ თურქეთში (ან საქართველოში). გზამ სომხეთის ტერიტორიაზე უნდა გაიაროს – სიუნიქის პროვინციაზე (ქვემოთ რუკაზე წითელი ფერით).
2.
ერევნიდან რკინიგზა იმავე სიუნიქის პროვინციაში, რომელიც აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე – ნახიჩევანზე გაივლის და შემდეგ, რუსეთში ჩავა. ცალკე ხაზი ასევე აკავშირებს სომხეთს ირანთან (ორივე ხაზი ქვემოთ რუკაზე იასამნისფრად).
ორივე მარშრუტი ძალიან აქტიურად გამოიყურებოდა საბჭოთა დროს და როგორც სარკინიგზო, ისე საავტომობილო გზები. თუმცა, ორივე სრულად ჩაიკეტა 1990-იანი წლების დასაწყისიდან, როდესაც ყარაბაღის კონფლიქტი გაჩაღდა.
ამ სატრანსპორტო გზების დაკეტვით დაზარალდა არა მხოლოდ სომხეთი და აზერბაიჯანი, არამედ, ასევე, რუსეთი და თურქეთი.
ყარაბაღის კონფლიქტის დაწყებიდან მალევე გაჩაღდა ქართულ-აფხაზური კონფლიქტი და ჩაიკეტა სამხრეთ კავკასიაში მეორე მნიშვნელოვანი სარკინიგზო/საავტომობილო გზა. სომხეთმა დაკარგა რუსეთთან, თავის მთავარ მოკავშირესთან, მოსახერხებელი წვდომა. რუსეთმა და თურქეთმა დაკარგეს შესაძლებლობა, ესარგებლათ გამჭოლი მოძრაობით, რომელიც მათ რკინიგზებს დააკავშირებდა.
შედეგად, უკანასკნელი 30 წლის განმავლობაში, მატარებლები სომხეთიდან მხოლოდ თბილისამდე მიდის. საქონელი კი რუსეთიდან იქ შეიძლება ჩავიდეს მხოლოდ ვლადიკავკაზიდან საქართველოს სამხედრო გზის გავლით. ეს გზა, იმის გარდა, რომ ვიწრო და უპერსპექტივოა, ასევე იკეტება ხოლმე ზამთარში თოვლის და წლის ნებისმიერ მონაკვეთში მეწყრის გამო.
სომხეთს კარგი სავაჭრო ურთიერთობები აქვს ირანთან. მაგრამ აქაც მათი განვითარება ეჯახება სატრანსპორტო პრობლემას – ორ ქვეყანას ერთმანეთთან მხოლოდ ერთი რთული მთის გზა აკავშირებს.
დასკვნა:
ახალი შეთანხმებები გადაწყვეტს ეკონომიკურ პრობლემებს ოთხივე დაინტერესებული მხარისთვის.
- აზერბაიჯანი მიღებს გზას თავის ავტონომიურ რესპუბლიკა ნახიჩევანსა და თურქეთთან.
- სომხეთისთვის გაიხსნება მოსახერხებელი სარკინიგზო გზა რუსეთსა და ირანთან.
- რუსეთი და თურქეთი გამჭოლ მოძრაობას იღებენ ორივე ქვეყნისთვის მნიშვნელოვან სამხრეთ კავკასიის რეგიონში.
უკვე შეიქმნა ერთობლივი სამუშაო ჯგუფი და სამივე ქვეყნიდან ვიცე-პრემიერები დაინიშნენ, რომლებიც მას უხელმძღვანელებენ. გამოცხადებულია, რომ ინფრასტრუქტურის განვითარებასთან დაკავშირებული კონკრეტული წინადადებები უახლოეს პერიოდში იქნება წარმოდგენილი.
და მაინც, ეს პროექტი ნაკლებად შეიძლება მივიჩნიოთ რეალურად უახლოეს პერიოდში. მისი რეალიზებისთვის საჭიროა პოლიტიკური და საზოგადოებრივი მხარდაჭერა სომხეთსა და აზერბაიჯანშიც, აი, ეს კი ნაკლებად შესაძლებელია უახლოეს მომავალში.
ცალკე პრობლემაა ის, რომ ახალი შეთანხმების ფარგლებს მიღმა დარჩა ერევნისა და ბაქოს პოლიტიკური მოთხოვნები, რომელთა დაკმაყოფილების გარეშეც, რთულად წარმოსადგენია ერთობლივი ეკონომიკური პროექტების განხორციელება.
- „სისხლი, ოფლი და ცრემლები“ – სომხეთის კრიზისიდან გამოსვლის ფორმულა პოლიტოლოგისგან
- 62 სომეხი მოქალაქე აზერბაიჯანში – სამხედრო ტყვეები თუ დივერსანტები?
სამხედრო ტყვეების პრობლემა და ფაქტობრივად ყარაბაღში ახალი რუსული სამხედრო ბაზის შექმნის საფრთხე – რა არ არის ახალ შეთანხმებაში
მოსკოვში გამართულ მოლაპარაკებებამდე, სომხეთსა და აზერბაიჯანში აქტიურად განიხილავდნენ, თუ რა უნდა გამხდარიყო მოლაპარაკებების საგანი.
სომხეთის პრემიერ-მინისტრ ნიკოლ ფაშინიანს სურდა, მიეღწია შეთანხმებისთვის აზერბაიჯანიდან სომეხი სამხედრო ტყვეების დაბრუნებაზე. სავარაუდოდ, საუბარია 62 მებრძოლზე და პრობლემა იმაში მდგომარეობს, რომ ბაქო მათ დივერსანტებად მიიჩნევს, რომლებიც სასამართლოს წინაშე უნდა წარდგნენ. ასევე, სომხეთისთვის მნიშვნელოვანი და მტკივნეულია მთიანი ყარაბაღის სამომავლო სტატუსის საკითხი.
აზერბაიჯანის პრეზიდენტს, ილჰამ ალიევს, სავარაუდოდ, რუს მშვიდობისმყოფელებთან დაკავშირებული პრობლემების გადაწყვეტა სურდა. ექსპერტები და სოციალური ქსელები აქტიურად აკრიტიკებენ მათ ბევრ ქმედებას, რომელიც მათი უფლებამოსილების ფარგლებს სცდება.
თუმცა, როდესაც პუტინი მოლაპარაკებების შედეგებზე საუბრობდა ბრიფინგზე, მან არ ახსენა არც სამხედრო ტყვეების საკითხი და არც მთიანი ყარაბაღის სტატუსის პრობლემა. სამშვიდობოებთან დაკავშირებით კი პუტინი მხოლოდ დადებითი შეფასებებით გამოვიდა – რაშიც, სხვათა შორის, იქვე, ბრიფინგზე, მას მხარი დაუჭირეს ალიევმა და ფაშინიანმა.
რეგიონის ომისშემდგომი განვითარება, ამიტომ, ჯერჯერობით უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ საერთო-ეკონომიკურ სარგებელს სარკინიგზო და საგზაო მოძრაობის აღდგენიდან. და თუკი აზერბაიჯანში ბევრი კრიტიკოსია, საერთო ჯამში, ოპოზიციაც და საზოგადოებაც მხარს უჭერენ პრეზიდენტის ხაზს – სომხეთში კი ფაქტობრივად მთელი პოლიტიკური ისტებლიშმენტი, პრეზიდენტის ჩათვლით, და საზოგადოების არცთუ მცირე ნაწილი, კატეგორიულად არ უჭერს მხარს პრემიერს და მის გადადგომას მოითხოვს.
2021 წელს, სომხეთში, შეიძლება ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნები გაიმართოს, რომლის შედეგადაც, ხელისუფლებაში, შესაძლოა, სხვა ლიდერები მოვიდნენ.
