რა ხდება ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტში და როგორ გადაიზარდა შეტაკებები სასტიკ ბრძოლებში

ყველაზე მძიმე საომარი მოქმედებები ბოლო წლების განმავლობაში ისრაელსა და ღაზას სექტორის პალესტინელ მებრძოლებს შორის, აღმოსავლეთ იერუსალიმში რამდენიმეკვირიანი გააფთრებული  შეტაკებების შემდეგ დაიწყო.

ეს ქალაქი, სადაც იუდაიზმის, ისლამისა და ქრისტიანობისათვის წმინდა ადგილები მდებარეობს, კონფლიქტის ცენტრად რამდენჯერმე იქცა. თუმცა, ეს არ არის ერთადერთი ფაქტორი, რამაც მიმდინარე ესკალაცია გამოიწვია.

კერძოდ, ექსპერტები საუბრობენ მხარეთა პოლიტიკურ ინტერესებზე, რასაც შეიძლება გავლენა მოეხდინა კრიზისის განვითარებაზე.

გავაანალიზოთ მიმდინარე გამწვავების ძირითადი ფაქტორები:

ბოლო ინფორმაცია კონფლიქტის ზონიდან – 2021 წლის 13 მაისის დილა

სულ მცირე 67 ადამიანი დაიღუპა 13 მაისის დილისთვის ღაზას სექტორში.

ისრაელის სამხედროებმა განაცხადეს, რომ 12 მაისს ჰამასის მაღალი რანგის მეთაური მოკლეს და ღაზას სექტორში მდებარე რამდენიმე შენობა ააფეთქეს. მათ შორის მაღლივი შენობები და ერთი ბანკი. ისრაელის მტკიცებით, ყველა ამ შენობას ჰამასი იყენებდა.

აშშ-ის პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი 12 მაისს ტელეფონით ისრაელის პრემიერ-მინისტრ ბენიამინ ნეთანიაჰუს ესაუბრა. ამის შემდეგ ბაიდენმა განაცხადა, რომ სასტიკი საბრძოლო მოქმედებები შეიძლება მალე დასრულდეს, მაგრამ როიტერის ცნობით, არ განმარტა მისი ოპტიმიზმის საფუძველი.

Rocket interception over Tel Aviv a short while ago. pic.twitter.com/jyFAGvPDyX

— Michael Shuval 🏳️‍🌈 (@MichaelShuval) May 12, 2021

რამადანის პერიოდში პალესტინელი ოჯახების გამოსახლება და საპროტესტო გამოსვლები

აპრილის შუა რიცხვებიდან  – მუსლიმებისთვის წმინდა თვის რამადანის დასაწყისიდან – აღმოსავლეთ იერუსალიმში პოლიციასთან შეტაკებები ყოველ ღამე ხდებოდა. მიზეზი იყო ბარიერები, რომლებიც ძველ ქალაქში, დამასკოს კარიბჭესთან განთავსდა შეკრების თავიდან ასაცილებლად.

პოლიცია აცხადებდა წესრიგის დაცვის აუცილებლობის, პალესტინელები – შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის შესახებ.

სიტუაცია მნიშვნელოვნად გამწვავდა ბოლო თვეების განმავლობაში გაწელილი სასამართლო პროცესის გამო, რომელიც რამდენიმე პალესტინური ოჯახის სახლებიდან გასახლების შესაძლებლობას განიხილავდა, რათა იქ ებრაელები ჩასახლებულიყვნენ. ამის შესახებ პირველადი სასამართლოს გადაწყვეტილება უკვე მიღებულია.

ძალადობამ სწრაფად მოიცვა ძველი ქალაქი და, პირველ რიგში, ალ-აქსას მეჩეთის მიდამოები. ის ისლამის მესამე ყველაზე მნიშვნელოვანი სალოცავია და ამავე დროს ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტის ყველაზე მტკივნეული კერა.

პოლიციელებთან შეტაკების დროს მეჩეთსა და იერუსალიმის ძველ ქალაქში ასობით პალესტინელი დაშავდა.

ეთნიკურ ებრაელს, რომელიც მანქანას მართავდა იერუსალიმში, ეთნიკურმა არაბებმა ქვები დაუშინეს. მამაკაცი ბრბოს ანგარიშსწორებისგან შეიარაღებულმა პოლიციელმა იხსნა.

ვიდეო ისრაელის საგარეო საქმეთა სამინისტროს Twitter-იდან

Jerusalem, a short while ago: A Jewish man narrowly escapes lynching after his car is pelted with rocks. A policeman on the scene stops the violent mob. pic.twitter.com/OmkwkfGPQv

— Israel Foreign Ministry (@IsraelMFA) May 10, 2021

“წითელი ხაზი”

ისლამისტური დაჯგუფება ჰამასი, რომელიც ღაზას სექტორში მოქმედებს და სხვა პალესტინურმა შეიარაღებულმა ჯგუფებმა არაერთხელ გააფრთხილეს ისრაელი, რომ იერუსალიმში ბრძოლები “წითელი ხაზია”. მათ პირობა დადეს, რომ დაიწყებენ რაკეტების სროლას ისრაელის ტერიტორიის მიმართულებით, თუ პოლიცია რეიდებს ალ-აქსას კომპლექსზე არ შეაჩერებს.

10 აპრილს ასობით ებრაელმა ტრადიციული მარში ჩაატარა, რომელიც 1967 წლის ომში ისრაელის გამარჯვებას და აღმოსავლეთ იერუსალიმზე კონტროლის მოპოვებას ეძღვნება.

ყოველწლიურად, ეს მარში ორ თემს შორის დაძაბულობის წყარო ხდება. მაგრამ ამჯერად მან განსაკუთრებულად ტრაგიკული აღმოჩნდა – ამის შემდეგ ჰამასმა და “ისლამური ჯიჰადის” ჯგუფებმა იერუსალიმისა და მისი შემოგარენის დაბომბვა დაიწყეს.

”ისრაელმა ცეცხლი დაანთო იერუსალიმში და ალ-აქსაში, ცეცხლი ღაზას მოედო, ამიტომაც ის პასუხისმგებელია შედეგებზე”, – განაცხადა ჰამასის ლიდერმა ისმაილ ჰანიამ.

რამდენიმე საათის შემდეგ, ისრაელის სამხედრო თვითმფრინავებმა ღაზას სექტორში სამიზნეების საპასუხო დაბომბვა დაიწყეს. ამავე დროს, სამხედროებმა განაცხადეს, რომ ამ მჭიდროდ დასახლებულ ტერიტორიაზე “მშვიდობიან მოსახლეობაში მსხვერპლს ვერ გამორიცხავენ”.

მას შემდეგ ინტენსიური ბრძოლები გრძელდება. პალესტინელმა მებრძლებმა უკვე ასობით რაკეტა ისროლეს თელ ავივისა და მიმდებარე ქალაქების მიმართულებით, ხოლო ისრაელმა ღაზას სექტორში ასობით საჰაერო დარტყმა განახორციელა.

მხარეთა პოლიტიკური ინტერესები ამ გამწვავების უკან

ჰამასი პალესტინის პრეზიდენტის, მაჰმუდ აბასის წინააღმდეგ

ჰამასი, შესაძლოა, ამ ესკალაციას განიხილავს როგორც პალესტინის პრეზიდენტის, მაჰმუდ აბასის მარგინალიზაციის შესაძლებლობას, რომელთანაც ეს ჯგუფი იბრძვის გავლენის მოსაპოვებლად. ის ცდილობს თავი წარმოაჩინოს პალესტინელების ერთადერთ მფარველად იერუსალიმში, წერს Reuters.

ამ მასშტაბის გამწვავება ღაზას სექტორში ბოლოს 2014 წელს მოხდა. ისრაელის სამხედრო მეთაურმა 2021 წლის თებერვალში გამართულ ბრიფინგზე განაცხადა, რომ მას შემდეგ ჰამასმა 7000 სახმელეთო ტიპის რაკეტა, 300 ტანკსაწინააღმდეგო და 100 საზენიტო რაკეტა მოაგროვა. კიდევ 6000 რაკეტა შეგროვდა ისლამური ჯიჰადის გასამხედროებული ჯგუფების მიერ.

პალესტინის მხარემ არ უარყო ეს ინფორმაცია, მაგრამ არც დაადასტურა.

ღაზას სექტორის კავშირი გარე სამყაროსთან მრავალი წლის განმავლობაში შეზღუდულია. ბლოკადა ხორციელდება ისრაელის მიერ, ამ ზომებს მხარს უჭერს ეგვიპტეც, მთავარი არგუმენტი ისაა, რომ ჰამასის მოქმედებები საფრთხეს უქმნის რეგიონულ უსაფრთხოებას.

პოლიტიკური კრიზისი ისრაელში

ზოგიერთი ისრაელელი კომენტატორი მიიჩნევს, რომ ჰამასმა შესაძლოა ისრაელზე შეტევისთვის ხელსაყრელი მომენტი შეარჩია, რადგან ქვეყანა პოლიტიკურ კრიზისშია. პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუს ოპონენტები ცდილობენ შექმნან მთავრობა, რომელიც მას დაამხობს.

ნეთანიაჰუ უკვე 12 წელია პრემიერ-მინისტრია და მისმა პარტიამ კიდევ ერთხელ მოიპოვა უპირატესობა საპარლამენტო არჩევნებში 2021 წლის 23 მარტს. თუმცა, ნეთანიაჰუმ ვერ შეძლო მმართველი კოალიციის და მთავრობის შექმნა არჩევნების დასრულების შემდეგ კანონიერ ვადებში – 5 მაისამდე.

შედეგად, ნეთანიაჰუმ მინისტრთა კაბინეტის შექმნის მანდატი პრეზიდენტს გადასცა. პრეზიდენტი ამჟამად მოლაპარაკებებს პოლიტიკურ პარტიებთან მართავს.

კრიზისის დასაძლევად ორი პერსპექტიული ვარიანტი არსებობს:

• ამ დისკუსიების დროს მხარეები შეთანხმდებიან პრემიერ-მინისტრობის ახალ კანდიდატზე და მას 28 დღე ექნება კოალიციური მთავრობის შესაქმნელად.

• მიიღება გადაწყვეტილება კნესეთის (პარლამენტის) დათხოვნისა და ახალი საპარლამენტო არჩევნების დანიშვნის შესახებ.

ანტიკორუფციული პროცესი ნეთანიაჰუს წინააღმდეგ

ზოგიერთი ექსპერტი ისრაელში და მის ფარგლებს გარეთ მიიჩნევს, რომ ნეთანიაჰუს, შესაძლოა, ხელს აძლევდა იერუსალიმის ესკალაცია და შემდეგ საბრძოლო მოქმედებები, რადგან ეს საზოგადოების ყურადღებას გადაიტანდა სასამართლო პროცესიდან, რომელზეც ნეთანიაჰუს წინააღმდეგ კორუფციის ბრალდებები განიხილება.

ბენიამინ ნეთანიაჰუს წინააღმდეგ სასამართლო პროცესი 2020 წლის 24 მაისს, ერთდროულად სამ საქმეზე დაიწყო. ისრაელის მთავრობის ამჟამინდელი მეთაური განსასჯელის სკამზე პირველად აღმოჩნდა.

უფრო მეტი იერუსალიმის, როგორც კონფლიქტის ცენტრის შესახებ

პოლიტიკამ, ისტორიამ და რელიგიამ იერუსალიმი ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტის ცენტრში მოაქცია.

იერუსალიმის ძველი ქალაქის გულში მდებარეობს გორა, რომელიც მთელ მსოფლიოში ებრაელებისთვის ცნობილია, როგორც ტაძრის მთა, იუდაიზმის ყველაზე წმინდა ადგილი. მთელი მსოფლიოს მუსლიმებისთვის კი – როგორც კეთილშობილი სალოცავი.

ძველად აქ პირველი და შემდეგ მეორე ტაძრები იდგა. იუდეველთა რწმენით, სწორედ აქ დაიდგმება მესამე ტაძარიც.

ზუსტად იმავე ადგილას ახლა მუსლიმური რელიგიური ნაგებობებია – ალ-აქსას მეჩეთი და კლდის გუმბათი.

ქრისტიანები ასევე პატივს სცემენ იერუსალიმს, როგორც ადგილს, სადაც იესო ქადაგებდა, ჯვარს აცვეს და მკვდრეთით აღსდგა.

ისრაელი მთელ იერუსალიმს მის მარადიულ და განუყოფელ დედაქალაქად განიხილავს. პალესტინელებს სურთ, რომ ქალაქის აღმოსავლეთი ნაწილი მათი მომავალი სახელმწიფოს დედაქალაქი იყოს. ისრაელის მიერ აღმოსავლეთ იერუსალიმის ანექსია არ არის აღიარებული საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ.