„შეშინებული ვიყავი, გვესროდნენ. მანქანა დაიწვა" - როგორ დახოცეს უკრაინელები სევეროდონეცკში
როგორ დახოცეს უკრაინელები სევეროდონეცკში
ისტორიას „ჰრომადსკე გვიყვება
2022 წლის 1-ელ მარტს ჭურვი მოხვდა მანქანას, რომლითაც პოპოვიჩენკოების ოჯახი გარბოდა ომით განადგურებული სევეროდონეცკიდან. ჭურვის ერთი ნამსხვრევი ანა პოპოვიჩენკოს ფეხში მოხვდა, მეორე ნამსხვრევით კი თეძოს არეში დაიჭრა მისი მეგობარი, 34 წლის მარინა, რომელიც ასევე ქალიშვილთან ერთად ქალაქს ტოვებდა. ანას მამა, რომელიც მანქანას მართავდა, სასიკვდილოდ დაიჭრა თავის არეში.
მანქანა აალდა. ბავშვებთან ერთად ქალები ცდილობდნენ, მანქანას მოშორებოდნენ, რომელიც ნებისმიერ მომენტში შეიძლებოდა აფეთქებულიყო. ანა დათოვლილ მინდორზე იწვა და ფიქრობდა თავის წითელ ქურთუკზე, რომელიც შესაძლოა სამიზნედ ქცეულიყო. თუმცა, სწორედ ამ წითელმა ქურთუკმა გადაარჩინა იგი.
ამბავი მათზე, ვინც გადარჩა და მათზე, ვინც ეს ვერ შეძლო.
ბალახის ტანკი
კიევი. 2022 წლის ივნისი. მეტროსადგურ “პოლიტექნიკური ინსტიტუტიდან” არც ისე შორს, კომუნალურმა სამსახურებმა ტრაქტორი, რომლითაც რუსულ ტანკებს მიათრევდნენ, ყვავილებით მორთეს, ხოლო ტანკი მწვანე ბალახით.
39 წლის ანა პოპოვიჩენკო ქალიშვილთან, ორი წლის მარიშკასთან ერთად ინსტალაციას ესწრება. გოგონა კომენტარს აკეთებს ყველაფერზე, რასაც ხედავს, და როცა ტრაქტორი გაჩერდა, ბავშვმა კი მასთან ერთად გაჩერებული ტანკი დაინახა, შეშინებულმა შესძახა: “ახლა უნდა გვესროლოს?”
ანა ცდილობს აუხსნას შვილს, რომ ეს არ არის საშიში, რადგან უბრალოდ ბალახებია და ეს ყველაფერი სინამდვილეში არ ხდება.
”ჩვენ უშენოდ წავედით. ბოდიში”
ომის გამო ანა პოპოვიჩენკომ 2014 წელს დატოვა მშობლიური ლუგანსკი. მას დღემდე ენატრება ქალაქი, სადაც მისი მშობლები და ბებია-ბაბუა ცხოვრობდნენ და მუშაობდნენ. ჯერ ხარკოვში გადავიდა, 2019 წელს კი გააჩინა მარიშკა და დაბრუნდა ლუგანსკის რეგიონში, სევეროდონეცკში, სადაც მისი მშობლები ცხოვრობდნენ. მისი ქალიშვილი საბავშვო ბაღში წავიდა. ანა გეგმავდა პედაგოგიური კარიერის განახლებას, მაგრამ უკრაინაში რუსული არმია შეიჭრა.
„24 თებერვალს სევეროდონეცკში ჯერ კიდევ სიმშვიდე იყო, შუადღისას კი სადარბაზოში ყუმბარა ააფეთქეს“, – იხსენებს ქალი.
ზოგიერთმა მეზობელმა და მეგობარმა მაშინვე დატოვა ქალაქი. ანას მამას, სერგეი პოპოვიჩენკოს, რომელიც ონკოლოგიური დისპანსერის ანესთეზიის განყოფილებას ხელმძღვანელობდა, არ სურდა ქალაქის დატოვება. ფიქრობდა: რა დაემართებოდათ პაციენტებს, თუ ქალაქს ყველა ექიმი დატოვებდა.
ამასობაში სევეროდონეცკი ფრონტის ქალაქად იქცა – გახშირდა დაბომბვა, დაიწყო შენობების ნგრევა, გაითიშა გათბობა, ელექტროენერგია და გაზი. ასეთ პირობებში ბავშვთან ერთად გადარჩენა შეუძლებელი იყო. ვისაც გაქცევა სურდა, მაგრამ საკუთარი ტრანსპორტი არ გააჩნდა, უნდა მოეძებნა ვინმე ცარიელი ადგილით მანქანაში – მათ შორის იყო ანას მეგობარი, მარინა ვოროპაი, ორი წლის ალექსანდრას დედა.
მარინა ცხოვრობდა უბანში, რომელსაც ყველაზე მეტი ბომბი მოხვდა. მეგობრები დაჰპირდნენ, რომ ქალიშვილთან ერთად წაიყვანდნენ. მარინამ ნივთები ჩაალაგა, ბავშვთან ერთად ეზოში ჩავიდა და მთელი დღე იქ ელოდა. მანქანა არ მოვიდა. მოგვიანებით მეგობრისგან ტექსტური შეტყობინება მიიღო: „საშინელებაა სახლის დატოვება. შენ გარეშე წავედით. ვწუხვარ.”
ანამ მეგობარი და ქალიშვილი საკუთარ ბინაში ვერ წაიყვანა – დაბომბვის დროს ოჯახი პატარა დერეფანში იყო გადაჭედილი. მაგრამ მან იპოვა ადგილი ბომბსაფარში, ქალაქის შედარებით უსაფრთხო ადგილას.
ფანჯრებზე სიტყვა „ბავშვები“ იყო გაკრული
10 მარტს ანას ოჯახმა წასვლა გადაწყვიტა. მარინას შეტყობინება გაუგზავნეს: „ხვალ მივდივართ, ჩვენთან ხარ?” პასუხი მყისიერად მოვიდა: „დიახ. უბრალოდ გთხოვ, არ დამტოვო!”
მეორე დილით სერგეი პოპოვიჩენკოს შკოდა დაიძრა: მანქანას თავად მართავდა, მის გვერდით მისი მეუღლე ნატალია იჯდა, უკან კი ანა და მარინა ქალიშვილებით.
„არ ვიცოდით, რამდენი ხნით მივდიოდით. შევაგროვეთ დოკუმენტები, ფული, დედის სამკაულები, მედიკამენტები, ქალიშვილის ნივთები. ფანჯრებზე თეთრი ფურცლები გავაკარით წარწერებით – „ბავშვები“ და დავიძარით”, – იხსენებს ანა.
მარშრუტის არჩევისას ცდილობდნენ გაერკვიათ იყო თუ არა ევაკუაციისთვის „მწვანე დერეფნები“. რეგიონის ხელისუფლებამ მოუწოდა ქალაქის მცხოვრებლებს, ნებისმიერი საშუალებით დაეტოვებინათ ქალაქი. სერგეის კოლეგამ, რომელიც სევეროდონეცკიდან რამდენიმე საათით ადრე გამოვიდა, ტელეფონით დაურეკა მას და ურჩია რუბიჟნეზე, კრემენნაიაში და შემდგომ ლიმანში გადასვლა.
რუბიჟნედან გასასვლელში საგუშაგო გამოჩნდა უკრაინის დროშით. პოპოვიჩენკოს მანქანა საგუშაგოს უახლოვდებოდა, როდესაც ტყიდან გასროლის ხმა გაისმა: ჭურვი ზუსტად საგუშაგოს მოხვდა. მოგვიანებით, რუკის დათვალიერებისას ანა მიხვდა, რომ ჭურვები სოფელ ვარვაროვკადან მოფრინავდა, რომელიც რუსებმა წინა დღეს დაიპყრეს. ანას მამამ მანქანა სევეროდონეცკის მიმართულებით შეატრიალა, რომელიც უცებ ყველაზე უსაფრთხო ადგილად მოეჩვენა, მაგრამ ამ დროს მანქანა მტრის სამიზნე გახდა.
“მამაჩემი ჩემ თვალწინ გარდაიცვალა”
”ჩვენს მანქანას რაღაც მოხვდა და აფეთქდა – იხსენებს ანა – მე ფეხში დავიჭერი. მარინა – ბარძაყში. მამაჩემს თავში ფრაგმენტი მოხვდა. ის ჩემ თვალწინ მოკვდა.”
როდესაც ანა გონს მოვიდა, მის ქურთუკს ცეცხლი ეკიდა. ქაოტურ ფიქრებს შორის ერთი ფაქტი გაახსენდა: ცეცხლმოკიდებული მანქანა 4 წუთში იწვის. გაახსენდა ისიც, რომ მანქანის ავზი გაზით იყო სავსე. ანა ყვიროდა და ყველას მოუწოდებდა, გაქცეულიყვნენ. მარინასთან და ბავშვებთან ერთად თოვლში გადახტა და იქაურობას მოშორდნენ.
ანას დედა ვერ მიხვდა, რომ მისი ქმარი გარდაიცვალა: „სერიოჟა, რატომ ზიხარ? გადმოხტი!” სერგეის სხეულს ცეცხლი ეკიდა. ანა ცდილობდა დედა დაეყოლიებინა მანქანიდან გადმოსულიყო, მაგრამ ის ყვიროდა, რომ ქმარს ცოცხლად დაწვის უფლებას არ მისცემდა, ღვედი შეიხსნა და ქმრის ცხედარი გადმოათრია. ქალმა დამწვრობა სახისა და ხელების არეში მიიღო.
ქალები ბავშვებთან ერთად უსაფრთხო დისტანციაზე მიცოცავდნენ. მანქანა აფეთქდა.
მარინა ძალაგამოცლილი თოვლში იწვა
ვარვაროვკას მხრიდან მტრის ტექნიკა უტევდა.
სამი ქალი, რომლებიც ბავშვებს მალავდნენ, თოვლში იწვნენ და უყურებდნენ, როგორ გადაადგილდებოდნენ უზარმაზარი ტანკები. უცნაური ხმა გაიგეს – ფოთლის შრიალივით იყო. ეს უკრაინული ჯაველინები იყო, რომლებმაც გაანადგურეს მტრის ტექნიკა. შავმა კვამლმა დაფარა ცა.
ბრძოლა დაახლოებით ორ საათს გაგრძელდა. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ქალები თავიანთ ქალიშვილებზე იყვნენ გადაფარებული. ანა იხსენებს, რომ მარიშკა და სანდრა არ ტიროდნენ: “სუნთქავ?” ჰკითხა მან ბავშვს. – “დიახ”, – უპასუხა გოგონამ. “გეშინია?” – “ძალიან საშიშია”. “გცივა?” – “კი”.
შემდეგ ქალებმა ვიღაცის ყვირილი გაიგონეს: “ცოცხლები არიან?”
გზაზე სამოქალაქო მანქანა მიდიოდა, რომელიც უცებ გაჩერდა. როგორც ჩანს, დაინახა დამწვარი მანქანა და თოვლში მყოფი ადამიანები. მძღოლმა გადაწყვიტა, რომ არავინ იყო ცოცხალი და ის იყო გზის გაგრძელებას აპირებდა, როცა შენიშნა, რომ ქალი წითელ ქურთუკში მოძრაობდა.
მარიშკა მანქანისკენ გაიქცა, ტკივილს ვერ გრძნობდა. ის და დედამისი უკანა სავარძელზე შეხტნენ, მაგრამ დაინახეს, რომ მარინა თოვლში იწვა და არ ინძრეოდა. ანას დედა მათკენ გაიქცა, პატარა ქალიშვილი მანქანამდე მიიყვანა. შემდეგ მძღოლთან ერთად მარინასკენ დაბრუნდა, მაგრამ ამ დროს დაბომბვა დაიწყო.
ჭურვი ზუსტად მანქანის გვერდით, მიწაში გაიჭედა – ის სასწაულებრივად არ აფეთქდა. მძღოლმა ანას დედა მანქანაშდე მიათრია და რუბიჟნესკენ დაიძრა. ანა იხსენებს, როგორ ეფერებოდა სანდრას გზაში.
წყალი არ გვქონდა, მედდას მდნარი თოვლი მოჰქონდა
რუბიჟნეს საავადმყოფოს ტერიტორია აუფეთქებელი ჭურვებით იყო მოფენილი. მძღოლმა ქალები სკოლაში მიიყვანა, სადაც სარდაფში ბომბსაფარი იყო.
ანამ იგრძნო, რომ მარჯვენა ფეხი სველი ჰქონდა, ფეხსაცმელი კი სისხლით იყო სავსე. ჭრილობები დაუმუშავეს, შეუხვიეს და ტკივილგამაყუჩებლები მისცეს. იქ იყვნენ საგანგებო სიტუაციების სახელმწიფო სამსახურის თანამშრომლები, რომლებსაც ანამ მომხდარის შესახებ უამბო.
ქალები და ბავშვები საავადმყოფოში გადაიყვანეს. ანას ფეხიდან ყველაზე დიდი ფრაგმენტები ამოუღეს. ის ღამე მან დერეფანში, ინვალიდის ეტლში გაატარა. პალატები სავსე იყო დაჭრილებით. ანამ მედდას წყალი სთხოვა, მაგრამ მან უთხრა, რომ წყალმომარაგება არ მუშაობდა – წყლის ნაცვლად მდნარი თოვლი მოუტანა.
ანა სულ მარინაზე ფიქრობდა. როდესაც სასწრაფო დახმარების მანქანებმა დაჭრილები მიიყვანეს, მან საავადმყოფოს მუშაკებს დაჭრილების აღწერა სთხოვა იმ იმედით, რომ გაიგებდა მეგობრის შესახებ.
შემდეგ იყო ავტობუსი პოპასნამდე, დიზელის მატარებელი ლიმანში, მატარებელი ლვოვში.
„დაახლოებით 40 ვაგონი სავსე იყო. საუკეთესო შემთხვევაში, ცოტა ხნით დაჯდომა შეიძლებოდა. მუდმივად ისმოდა აფეთქებების ხმა. ჩვენ ჯოჯოხეთიდან გამოვედით.” – იხსენებს ანა.
გზად ანა სანდრას ნათლიას დაუკავშირდა. ვინიცის რაიონში, კაზატინში, მატარებლის სადგურზე, პოლიციისა და სოციალური მუშაკების თანდასწრებით, გოგონა ნათლიას გადასცეს, რომელმაც შემდგომში მეურვეობაც მიიღო.
ანამ, დედამ და პატარა მარიშკამ ლვოვამდე მიაღწიეს, რამდენიმე თვის შემდეგ კი კიევში გადავიდნენ ნათესავებთან.
იპოვეს მძღოლის ტელეფონი, რომელმაც ისინი გადაარჩინა
ანას არც მანქანის მარკა ახსოვდა და არც მძღოლის სახელი, რომელმაც ისინი ცეცხლიდან ამოიყვანა. მაგრამ მას ყოფილი სტუდენტი დაეხმარა. მძღოლი აღმოჩნდა ვალენტინი რუბიჟნედან, რომელიც მსახურობს ანტიტერორისტულ თავდაცვის ძალებში ხარკოვის მახლობლად. ტელეფონზე მან ანას უთხრა, რომ იმ დღეს თითქმის ყოველდღე იხსენებს და ფიქრობს, შეიძლებოდა თუ არა მარინას გადარჩენაც.
გარდაცვლილი 62 წლის სერგეი პოპოვიჩენკო, ლუგანსკის კლინიკური ონკოლოგიური ცენტრის რეანიმატოლოგი, უკრაინის პრეზიდენტმა სიკვდილის შემდეგ დააჯილდოვა მედლით „გადარჩენილი სიცოცხლისთვის“.
ანა პოპოვიჩენკო მუშაობს უნივერსიტეტში, რომელმაც ნაწილობრივ განაახლა მუშაობა დედაქალაქში.
მასალა შეიქმნა პროექტის Life of War-ის ფარგლებში Public Interest Journalism Lab-ისა და IWM-ის მხარდაჭერით.
