რატომ ვერ ხდება მემორანდუმის გაფორმება აზერბაიჯანსა და სომხეთთან შორის? მოსაზრება ბაქოდან
აზერბაიჯანი-სომხეთი, სამშვიდობო ხელშეკრულების პრობლემა
აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებები კვლავ ვერ იძლევა შედეგებს. 2020 წლის მეორე მთიან-ყარაბაღის ომის შემდეგ მხარეები რამდენჯერმე ძალიან ახლოს აღმოჩნდნენ შეთანხმებასთან, 13 მარტს კი გამოაცხადეს, რომ სამშვიდობო შეთანხმების ტექსტი სრულად შეთანხმებული იყო. თუმცა, ამ შეთანხმების საბოლოო დოკუმენტი დღემდე არ გაუფორმებულა.
ერევნის მიხედვით, ამ პროცესში ძირითადი ბარიერი ბაქოს მიერ წამოყენებული მოთხოვნებია. მათი ორი მთავარი პუნქტი კი ასეთია:
- სომხეთის კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანა, რომელიც აზერბაიჯანთან მიმართებაში ტერიტორიული პრეტენზიების არსებობას მოიცავს.
- მინსკის ჯგუფის დაშლა, რომელიც 30 წელზე მეტია, აშშ-ის, საფრანგეთისა და რუსეთის თანათავმჯდომარეობით, ყარაბახის კონფლიქტის დარეგულირებას ცდილობდა.
აზერბაიჯანის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი, ელმარ მამედიაროვი, აღნიშნავს, რომ მსგავსი მიდგომა ცალმხრივია და ამ პროცესის შეჩერება დაკავშირებულია სამართლებრივ, პოლიტიკურ და საერთაშორისო ფაქტორებთან.
კონსტიტუციური დავა: შიდა საქმეებში ჩარევა თუ სამართლებრივი საჭიროება?
სომეხი პოლიტოლოგის, არეგა კოჩინიანის, სტატია, რომელიც გამოქვეყნდა JAMnews-ზე, აღნიშნავს, რომ აზერბაიჯანის მოთხოვნა სომხეთის კონსტიტუციის ცვლილებაზე წარმოადგენს პირდაპირი ჩარევას შიდა საქმეებში.
აზერბაიჯანის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი, ელმარი მამედიაროვი, JAMnews-სთან ინტერვიუში აღნიშნავს: “ეს საერთოდ არ არის სწორი.
სომხეთის კონსტიტუციაში წარმოდგენილია აშკარა პრეტენზიები აზერბაიჯანის ტერიტორიულ მთლიანობაზე, რაც მომავალში შეიძლება შეაშფოთების საგანი გახდეს.
არეგა კოჩინიანის მოსაზრება, რომ “აზერბაიჯანი ჩარევას ახდენს სომხეთის შიდა საქმეებში“, არასერიოზულოა. სამართლებრივად, აზერბაიჯანს აქვს უფლება მოითხოვოს სომხეთისგან თავისი კონსტიტუციიდან ამოიღოს ტერიტორიული პრეტენზიების შესახებ ჩანაწერები.
დღეს ფაშინიანი ხელისუფლებაშია, მაგრამ ხვალ ის შესაძლოა აღარ იყოს. მომდევნო ხელისუფლება, როდესაც მოვა სომხეთში, შესაძლოა სცადოს შეთანხმების გაუქმება, მიიჩნიოს, რომ ის წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციასთან.
მინსკის ჯგუფი — სიმბოლური მემკვიდრეობა თუ პოლიტიკური ინსტრუმენტი?
ყოფილი მინისტრი ყურადღებას ამახვილებს მინსკის ჯგუფის საქმიანობასთან დაკავშირებულ საინტერესო ნიუანსებზე. ის აღნიშნავს, რომ სომხეთი არ ჩქარობს მისი საქმიანობის ოფიციალურად შეწყვეტას.
მამედიაროვის აზრით, აშშ და საფრანგეთი ცდილობენ მინსკის ჯგუფის შენარჩუნებას, როგორც გავლენის ინსტრუმენტს სამხრეთ კავკასიის რეგიონში:
„მიუხედავად იმისა, რომ მინსკის ჯგუფის დაშლაზე შაბლონური გადაწყვეტილება შესაძლოა არ იყოს მიღებული, თუ სომხეთი და აზერბაიჯანი ერთად მიმართავენ ОБСЕ-ს მინსკის ჯგუფის დაშლაზე, ეს შეიძლება შეეხოს აშშ-ისა და საფრანგეთის ინტერესებს. მათ შეიძლება პროცესის გადახედვის მიზნით გამოიყენონ ჰუმანიტარული დახმარების აუცილებლობა, რათა ეს პროცესი გაჭიანურდეს.
როგორც ჩანს, სომხეთი დაინტერესებულია ამ ნაბიჯით მხოლოდ სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერის შემდეგ“.
შეიძლება თუ არა მშვიდობა შუამავლების გარეშე?
პოლიტოლოგი არეგა კოჩინიანი თავის სტატიაში მიიჩნევს, რომ აზერბაიჯანის მოთხოვნა „მოლაპარაკებების გამართვა შუამავლების გარეშე“ არის დომინირების მცდელობა, ელმარ მამედიაროვი კი ამბობს, რომ შუამავლების ყოფნა, სინამდვილეში, არის პრობლემის ნაწილი:
„მშვიდობის მოლაპარაკებების საერთაშორისო შეხვედრებში, რომელშიც მე შევდიოდი, ვხედავდი, რომ შუამავლები არ არიან ნეიტრალური. თითოეული ქვეყანა ცდილობს გავლენა მოახდინოს პროცესზე თავისი ქვეყნის ინტერესების შესაბამისად.
ამიტომ, პირდაპირი მოლაპარაკებები არის უფრო საიმედო მოდელი. ძალიან კარგია, რომ ორივე მხარე თანახმაა, გაატარონ პირდაპირი მოლაპარაკებები სამშვიდობო შეთანხმების შესახებ“.
რამდენად მნიშვნელოვანია მშვიდობა აზერბაიჯანული საზოგადოებისთვის?
მამედიაროვი მიიჩნევს, რომ აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში არის ფართო მხარდაჭერა სომხეთთან მშვიდობის მისაღწევად.
“ადრე თუ გვიან კეთილმეზობლობის პოლიტიკას მოაქვს შედეგი. ბოლო ხუთი წლის განმავლობაში პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა გადადგა ყველა საჭირო ნაბიჯი სამშვიდობო შეთანხმების დასადებად. სომხეთმაც უნდა უპასუხოს ამ ნაბიჯებს და შეიტანოს ცვლილებები კონსტიტუციაში.”
დასკვნა: მშვიდობისკენ მიმავალი გზა სამართლებრივ გარანტიებზე გადის
ელმარ მამედიაროვის თქმით, მოლაპარაკებების ამჟამინდელ ეტაპზე მხარეებს შეუძლიათ დოკუმენტის პარაფირება. და მისი ხელმოწერა უნდა მოხდეს მხოლოდ მას შემდეგ, რაც იურიდიული გარანტიები იქნება უზრუნველყოფილი, დაჩქარების გარეშე:
„აზერბაიჯანის მოლოდინი არის, რომ მომავალში ეს შეთანხმება არ გაუქმდეს.”
