რა სჭირდება შშმ პირთა თემში ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლას. მიგნებები კვლევიდან და დისკუსია

ძალადობა შშმ პირთა თემში

შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ქალები (შემდგომში შშმ) ხშირად ხდებიან სექსუალური ძალადობისა და შევიწროების მსხვერპლები. ამავდროულად, მათ ყველაზე მეტად უჭირთ ძალადობაზე საუბარი; შშმ ქალებს ხშირად “არ აღიქვამენ ქალებად” და სასამართლოც კი, განქორწინებისას, მეტწილად, შვილს მამას აკუთვნებს, – ეს არის მცირე ნაწილი იმ მიგნებებისა, რომელიც გამოიკვეთა კვლევისას – რამდენად ხშირია ძალადობა შშმ პირთა თემში. კვლევა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ხუთ ქვეყანაში ჩატარდა. მათ შორის, საქართველოშიც.

მკვლევრები სწავლობდნენ ზოგადად, რამდენად ხშირია  და როგორ გამოიხატება ძალადობა შშმ პირთა თემში, რამდენად ხშირია ძალადობა გენდერული ნიშნით, რატომ არიან შშმ ქალები განსაკუთრებით მოწყვლადები. 

ანგარიშში, რომელიც ამ კვლევის მიგნებებს ასახავს, ცალკე თავი ეთმობა გამოსავლის ძიებასა და რეკომენდაციებს პასუხისმგებელი უწყებებისათვის. 

რა აჩვენა კვლევამ?

კვლევა აჩვენებს, რომ შშმ თემში ძალადობა, მისი სხვადასხვაგვარი ფორმით, ხშირია როგორც ქალების, ასევე, კაცებისა და ბავშვების წინააღმდეგ. ყველაზე გავრცელებული ოჯახში ძალადობაა. აქ მოიაზრება, როგორც ფიზიკური, ასევე ფსიქოლოგიური და ეკონომიკური ძალადობა.

“როცა „ყოველდღიურად გესმის, რომ შენი ოჯახის წევრებმა შენს გამო ყველაფერი დათმეს და სიცოცხლე შემოგწირეს”, ეს შშმ პირებს აიძულებს, დათრგუნონ საკუთარი ნება და გაითვალისწინონ ოჯახის წევრების აზრი. რაც ხშირად საკუთარი პენსიის დათმობასაც გულისხმობს”, – ნათქვამია კვლევაში.

დოკუმენტის თანახმად, შშმ ქალების მიმართ ხშირია სექსუალური შევიწროება და სექსუალური ძალადობა. თუმცა, შშმ ქალებს ყველაზე მეტად უჭირთ ძალადობაზე საუბარი და ამას ბევრი მიზეზი აქვს. მათ შორის, მოძალადეზე ფინანსური დამოკიდებულება, ადეკვატური მხარდაჭერის სერვისების არარსებობა, დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის უნარ-ჩვევებისა და შესაბამისი მატერიალური რესურსების არქონა და ა.შ. 

უხილავები. როგორ ცხოვრობენ საქართველოში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალები

ვიკა ბუკიას დოკუმენტური ფილმი „უხილავები“ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ქალთა მიმართ ძალადობის შესახებ მოგვითხრობს. ფილმი რეალურ ამბებს ეფუძნება.

საზოგადოების მხრიდან შშმ ქალთა აღქმებზე საუბრისას, ფოკუსჯგუფის რამდენიმე მონაწილემ აღნიშნა, რომ პირველ რიგში, შშმ ქალები ‘არ აღიქმებიან ქალებად’ არც თავად ქალთა უფლებადამცველი ორგანიზაციების ან სხვადასხვა სახელმწიფო უწყებების მიერ და ასე ხდება მათი გარიყვა ქალთა უფლებადაცვითი საქმიანობიდან, ქალთა გაძლიერების პროგრამებიდან და ა.შ.

„შშმ ქალს ვერ ხედავენ დედის და დიასახლისის როლში, ესაა ზოგადად  ქალისთვის განკუთვნილი როლი, ამას თუ ვერ ასრულებ, ესე იგი არ ვარგიხარ. იმის გამო, რომ დედაზეა ისედაც პასუხისმგებლობა, ბავშვთან დაკავშირებით თუ რამე ხდება, დედას ბრალდება ყველაფერი ცუდი. ეს წნეხი კი უფრო მეტია შშმ ქალზე”, – ამბობს ფოკუსჯგუფის ერთ-ერთი მონაწილე. 

კიდევ ერთი მონაწილე ამბობს, რომ მოძალადე კაცები შშმ ქალებს ხშირად აშინებენ შვილის წართმევით და ამ თემით მანიპულირებენ:

“სასამართლო, ხშირად, შშმ ქალების არა-შშმ ქმრებს უტოვებს ბავშვებს. აქაც გამოიკვეთა განსხვავება შშმ და არა-შშმ ქალების გამოცდილებებს შორის. მაშინ, როდესაც სასამართლო განქორწინების უმეტეს შემთხვევებში დედას უტოვებს შვილზე მთავარი მეურვეობის უფლებას, შშმ ქალების შემთხვევაში ეს ნაკლებად ხდება და ამას მონაწილეები ხსნიან სტერეოტიპული დამოკიდებულებით”.

კვლევის თანახმად, შშმ ქალთა შორის ფართოდ არის გავრცელებული უმუშევრობა და განათლების ნაკლებობა. ასევე, მნიშვნელოვანი პრობლემაა ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა.  კვლევაში ნათქვამია, რომ შშმ ქალებსა და გოგონებში საგანგაშოდ დაბალია ძალადობის სხვადასხვა ფორმებისა და გამოვლინებების შესახებ ინფორმირებულობის დონე, რაც ხელს უშლის მათ მიმართ განხორციელებული ძალადობის დროულად გამოვლენასა და მასზე ადეკვატურ რეაგირებას.  

ანგარიშში ხაზგასმულია რამდენად მწირია სახელმწიფო სერვისები ძალადობის მსხვერპლი შშმ ქალებისთვის. ასევე, ნათქამია, რომ ძალადობა გამოვლილი ქალებისთვის არსებული სახელმწიფო თავშესაფრები არ არის ადაპტირებული შშმ ქალებისათვის.

რა რეკომენდაციები შემუშავდა პრობლემების მოსაგვარებლად

რეკომენდაციების ჩამონათვალი, რაც კვლევის შედეგად შემუშავდა, ვრცელია. 

ერთ-ერთი რეკომენდაცია არის ქალთა მიმართ ძალადობის სხვადასხვა ფორმის შესახებ, აქტიური რეგულარული საინფორმაციო კამპანიების წარმოება შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ქალების/გოგონების და მათი ოჯახებისთვის, ხელმისაწვდომი ფორმატით (მათ შორის ადვილად წასაკითხი, ვიზუალური პრეზენტაცია, ასევე საინფორმაციო მასალა სომხურ და აზერბაიჯანულ ენებზე)

მშობლების დრო მოვიდა. როგორ ვებრძოლოთ დისკრიმინაციას

 მათ ჯერ ეცოდები, მერე შეგარცხვენენ, მერე გებრძვიან და ბოლოს იმარჯვებ

გარდა ამისა, რეკომენდაციებში ვკითხულობთ, რომ სახელმწიფომ უნდა გაზარდოს შშმ ქალთა და გოგონათა ინფორმირება და მისაწვდომობა სქესობრივი და რეპროდუქციული ჯანმრთელობის მომსახურებებზე;

ასევე, გადადგას ქმედითი ნაბიჯები შშმ ქალთა ეკონომიკურ გაძლიერების მიზნით, რაც გაზრდის შშმ ქალთა დამოუკიდებლობის ხარისხს. 

ცალკეა გამოყოფილი თავშესაფრების თემა. აქ მთავარი რეკომენდაციაა ძალადობის მსხვერპლი ქალებისთვის განკუთვნილი თავშესაფრები და შესაბამისი სერვისები შშმ ქალთა საჭიროებებს მოერგოს. 

მნიშვნელოვანია პოლიციელთა გადამზადება იმისათვის, რომ გაიზარდოს მათი მგრძნობელობა ამ თემისადმი. 

რას შეცვლის ეს კვლევა? – კონფერენცია თბილისში

ამ კვლევის მიგნებები განიხილეს 9 ივნისს თბილისში, კონფერენციაზე, რომელსაც არასამთავრობო სექტორისა და საქართველოს მთავრობის წარმომადგენლები ესწრებოდნენ. 

შეხვედრაზე იმსჯელეს რა გამოიკვეთა პროექტის ფარგლებში ჩატარებული ფოკუს ჯგუფების შედეგად. დიდი დრო დაეთმო იმ რეკომენდაციების განხილვას, რაც პროექტის ფარგლებში შემუშავდა. 

“ამ რეკომენდაციების შესრულება იქნება ის აუცილებელი, მინიმალური ნაბიჯები, რაც სახელმწიფომ უახლოეს მომავალში უნდა გადადგას შშმ ქალთა და გოგონათა მიმართ ძალადობის პრევენციისა და აღმოფხვრის მიზნით“, – ამბობს პროექტის „შშმ ქალების მიმართ გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ხუთ ქვეყანაში“ მენეჯერი ქეთევან ჭელიძე. 

პროექტის კოორდინატორი, შშმ ქალთა ეროვნული ქსელის ხელმძღვანელი თამარ მაჭარაშვილი, განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს ასევე, შშმ ქალთა თემში ძალადობის შემცირების და პრევენციის საკითხებში ადგილობრივი თვითმმართველობების გენდერული თანასწორობის საბჭოების როლსა და მნიშვნელობაზე:

“მნიშვნელოვანია გაზარდოს მუნიციპალიტეტების დონეზე შექმნილი გენდერული თანასწორობის საბჭოების ეფექტურობა შშმ ქალთა მიმართ ძალადობის პრევენციისა და აღმოფხვრის კუთხით შშმ ქალთა ჩართულობით”, – ამბობს იგი.

საქართველოს პარლამენტის წევრის, გენდერული თანასწორობის მუდმივმოქმედი საპარლამენტო საბჭოს თავმჯდომარის ნინო წილოსანის განცხადებით, რომელიც კონფერენციის ერთ-ერთი მონაწილე იყო, საბჭო შშმ ქალების თემას განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს:

“გამოწვევები დიდია. შშმ ქალები თავის მხრივ, განიცდიან ინფორმაციის ნაკლებობასა და დეფიციტს, სწორედ აქ შემოდის სახელმწიფოს როლი, რომ სათანადოდ დაარეგულიროს კანონმდებლობა და იყოს მგრძნობიარე როგორც ქალების, ასევე შშმ ქალების და განსაკუთრებით მოწყვლადი ჯგუფების მიმართ და ასევე იზრუნოს ცნობიერების ამაღლებაზე როგორც თემის შიგნით, ასევე თემს მიღმა არსებული ადამიანებისთვის“ – განაცხადა ნინო წილოსანმა.

ვინ მუშაობდა თემაზე?

შეხვედრა, რომელზეც პროექტის შედეგები განიხილეს,  გაიმართა საინფორმაციო სამედიცინო-ფსიქოლოგიური ცენტრის “თანადგომისა” და “შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ქალთა ეროვნული ქსელის” ორგანიზებით, პროექტის  „შშმ ქალების მიმართ გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ხუთ ქვეყანაში“ ფარგლებში. 

საინფორმაციო სამედიცინო – ფსიქოლოგიური ცენტრი “თანადგომა” არის ქართული არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომლის მისია გააუმჯობესოს საქართველოს მოსახლეობის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობა პრევენციული, საგანმანათლებლო, დიაგნოსტიკური და სარეაბილიტაციო პროგრამების განხორციელებისა და  ამ პროგრამების ადვოკატირების გზით.  

შშმ ქალთა ეროვნული ქსელი არის ქართული არასამთავრობო ორგანიზაცია, რომლის მისიაა შშმ ქალების (გოგონების) სამოქალაქო, პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების რეალიზების ხელშეწყობა. 

ქსელი თავის საქმიანობას ანვითარებს სამი ძირითადი მიმართულებით: 

• შშმ ქალებისა და გოგონების ლიდერობის განვითარება და გაძლიერება როგორც ქალთა გაძლიერების მოძრაობის ფარგლებში, ასევე შეზღუდული შესაძლებლობის მოძრაობის ფარგლებში;
• შშმ ქალთა გენდერული თანასწორობის, ქალთა მიმართ და ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ მიმართული ღონისძიებები;
• შშმ ქალთა სექსუალური და რეპროდუქტიული ჯანმრთელობისა და უფლებების რეალიზაციის ხელშეწყობისაკენ მიმართული ღონისძიებები.

პროექტი მხარდაჭერილია პროგრამის – „ევროკავშირი გენდერული თანასწორობისათვის: ერთად გენდერული სტერეოტიპებისა და გენდერული ძალადობის დასაძლევად“, ფარგლებში, რომელიც ერთობლივად ხორციელდება გაეროს ქალთა ორგანიზაციის და გაეროს მოსახლეობის ფონდის მიერ, ევროკავშირის დაფინანსებით.

პროექტი მიზნად ისახავდა აღმოსავლეთ პარტნიორობის 5 ქვეყანაში: საქართველო, სომხეთი, მოლდოვა, ბელარუსი, აზერბაიჯანი) ადგილობრივი და ცენტრალური გადაწყვეტილებების მიმღებებისა და სამოქალაქო ორგანიზაციების ჩართვას ინოვაციური მიდგომების განხორციელებას, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე (შშმ) ქალთა მიმართ გენდერული ნიშნით ძალადობის აღმოსაფხვრელად.

შეხვედრას, რომელიც თბილისში გაიმართა, ასევე ესწრებოდნენ: საინფორმაციო სამედიცინო – ფსიქოლოგიური ცენტრის „თანადგომა“ აღმასრულებელი დირექტორი ნინო წერეთელი; საქართველოს პარლამენტის წევრი რატი იონათამიშვილი; პრეზიდენტის მრჩეველი შშმ პირთა საკითხებში სიმონ პეტრიდისი; გაეროს ქალთა ორგანიზაციის ევროპისა და ცენტრალური აზიის რეგიონული ოფისის პროგრამის მენეჯერი – ოლგა ოსაულენკო; შშმ ქალთა ეროვნული ქსელის წარმომადგენელი, პროექტის კოორდინატორი თამარ მაჭარაშვილი; პროექტის ექსპერტები მოლდოვიდან – ირინა რევინა, სომხეთიდან – გაიანე გრიგორიანი, ბელარუსიდან – ირინა კუკსიკი, ხოლო აზერბაიჯანიდან ნურლანა ჰამზაევა; შეხევდრას აგრეთვე ესწრებოდნენ იმერეთის მუნიციპალიტეტების გენდერული საბჭოებისა და არასამთავრობო სექტორის წარმომადგენლები და შშმ ქალები.

ძალადობა შშმ პირთა თემში