ხუთი ქართველი მეცნიერი ქალი ჰყვება საკუთარ კარიერაზე, მიღწევებზე და გენდერულ სტერეოტიპებზე
ქართველი მეცნიერი ქალები
საქართველოში ალბათ ვერ იპოვით ადამიანს, რომელსაც ერთხელ მაინც არ მოუსმენია შედარებები ქალისა და კაცის ტვინზე, მათ შესაძლებლობებზე, როლებზე.
საქართველოში, ისევე, როგორც მთელ მსოფლიოში, ბევრი ქალი ჯერ კიდევ ხვდება წინაღობას კარიერულ გზაზე, განსაკუთრებით, მათ შორის, მეცნიერებაში და მით უფრო, “ტექნიკურ საგნებში”, რადგან ეს “კაცის სფეროდ” მიიჩნევა. მიუხედავად არაერთი სირთულისა, ქალები ახერხებენ მიაღწიონ წარმატებებს თავიანთ საყვარელ საქმეში და ცდილობენ შეცვალონ გარემო უკეთესობისკენ ყველასთვის.
JAMnews ესაუბრა ქალ მეცნიერებს მათ გამოცდილებაზე, კვლევებზე, მიღწევებსა და გენდერულ სტერეოტიპებზე.
მზექალა შანიძე — ენათმეცნიერი, ფილოლოგი, 97 წლის
ჩემი ინტერესი მეცნიერებისადმი ალბათ განაპირობა ჩემმა შინაურმა პირობებმა. ჩვენს სახლში იმდენი წიგნი იყო და იმდენი მეცნიერი იკრიბებოდა, რომ სრულიად ბუნებრივი იყო ჩემი დაინტერესება წიგნით. რადგან ბავშვობაში წიგნის კითხვა ძალიან მიყვარდა, ავირჩიე ისეთი სპეციალობა, რომელიც ახლოს იყო წიგნთან. ფილოლოგიის ფაკულტეტზე შევედი 1943 წელს და მერე, რადგან ძალიან მომწონდა და მაინტერესებდა აღმოსავლური ენები, გადავედი აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტზე და დავიწყე არაბულისა და სხვა სემიტური ენების შესწავლა.
ჩემი პირველი კვლევებიც სემიტური ენების ზოგიერთ ფონეტიკურ მოვლენას ეხებოდა. რადგანაც ამისთვის საჭირო იყო ძველ ქართულ ტექსტებში ჩახედვა, დავიწყე შესწავლა სემიტურ ენებთან დაკავშირებული ზოგიერთი მოვლენისა ძველ ქართულ ტექსტებში და ასე გადმოვედი ქართული ენის შესწავლისკენ. რამდენად წარმატებულად გავაკეთე, ეს უკვე სხვამ განსაჯოს.
ენათმეცნიერება ძალიან საინტერესო დარგია, რომელიც ხშირ შემთხვევაში კვლევის დროს გვიჩვენებს არამარტო წმინდა ენობრივ მოვლენებს, არამედ ისტორიას. აი, მაგალითად, როგორი იყო ქართველურ ენებზე მოლაპარაკეთა პირველსაცხოვრისი, ან როგორი იყო ის არეალი, რომელზედაც წარმოიშვა ინდო-ევროპული ენები.
მე ახლა ვმუშაობ ერთი ძველი, ძალიან მნიშვნელოვანი ხელნაწერის ტექსტის გამოქვეყნებაზე. დღეს ეს ამბავი ტექნიკურად უფრო ადვილია. დღევანდელი ტექნოლოგია ძალიან ბევრ დახმარებას იძლევა. ხელნაწერი, რომელიც აქ არ არის, მე შემიძლია მქონდეს უკვე კომპიუტერში, მისი წაკითხვა ბევრად მარტივია.
ჩვენში ქალის მდგომარეობა, როდესაც ის სამეცნიერო მუშაობაშია ჩართული, არ არის მთლად ისე ადვილი, როგორც ერთი შეხედვით მოგეჩვენებათ.
უძველესი დროიდან მოდის ასეთი შეხედულება, რომ ქალს რა ეკითხება. ხომ ვიცით ქართული ანდაზა, “თმა გრძელი და ჭკუა მოკლეო”. მართალია, დღეს ქალებს გრძელი თმა აღარ აქვთ, მაგრამ ამ გამოთქმის ის ნაწილი, რომ ჭკუა მოკლეა, მაინც ზოგიერთი მამაკაცის ფსიქოლოგიაში დღესაც არის დარჩენილი, განსაკუთრებით ჩვენში, საქართველოში.
მე არ მყოლია ისეთი ხალხი გარშემო, რომლებიც ხელს შემიშლიდნენ. არც მქონია ისეთი შემთხვევა, რომ ოჯახური გარემო რამეში ხელისშემშლელი ყოფილიყო. პირიქით, სულ იმას მეჩიჩინებოდა მამაჩემი, რატომ მეტს არ მუშაობო. მაგრამ მე ხომ არ ვარ მარტო. მე ვიცი ბევრი ქალი, ვისაც ძალიან უჭირს დღესაც.
ბევრი თვალსაზრისით არის რთული. ზოგჯერ არ არსებობს ტექნიკური პირობები, რომ შინაური შრომა შეუმსუბუქოს ადამიანს. მოგეხსენებათ, ძალიან ბევრი რამე არის ამისთვის საჭირო.
სამწუხაროდ, ბევრ მეცნიერ ქალს სამეცნიერო სამუშაო დღის შემდეგ, საღამოს, მეორე სამუშაო დღე უნდა დაეწყო ოჯახში. ასე იყო ბევრი ჩემი თაობის ქალი.
ქალი, რომელიც მუშაობს, ძალად კი არ უნდა იბრძოდეს იმისათვის, რომ დრო ჰქონდეს სამუშაოდ, არამედ მის გარემოცვას, ახლობლებს უნდა ესმოდეთ, რომ ეს არის მნიშვნელოვანი საქმე.
ძალიან გული მტკივა, რომ დღესაც ზოგიერთ შემთხვევაში ქალი იძულებულია ან ნაკლები დრო დაუთმოს სამეცნიერო მუშაობას, ან სრულად დაანებოს თავი. ახლა იმდენი კარგი მეცნიერი ქალი გვყავს, პოლიტიკური მოღვაწეებიც არიან, პრეზიდენტებიც არიან და ეს უსათუოდ არის საზოგადოებრივი წინსვლის ნიშანი.
ანო ჩხაიძე — კოგნიტური მეცნიერების დოქტორანტი
მეცნიერებამდე ფილოსოფიის ინტერესმა მიმიყვანა. ყოველთვის მომწონდა ფილოსოფიის ტექსტები და “დიდ” კითხვებზე ფიქრი. მაგრამ გონების ფილოსოფიის კითხვა რომ დავიწყე, მივხვდი, რომ მხოლოდ სხვების მსჯელობის კითხვა აღარ მაკმაყოფილებდა და მინდოდა ამ დისკურსისთვის ერთი-ორი სიტყვა მეც შემემატებინა. პარალელურად ბიოლოგიას ვსწავლობდი, რომელიც ფილოსოფიასთან შედარებით, თითქოს უფრო “ობიექტურ” ხელსაწყოებს გვთავაზობს კითხვებზე პასუხის გასაცემად. ჩემს გონებაში ეს ორი სფერო კარგ მთლიანობად შეირწყა — ჩემი ცნობისმოყვარეობის დასაბამი ფილოსოფიაში იყო, ბიოლოგია კიდევ ხელსაწყო ამ ცნობისმოყვარეობის დასაკმაყოფილებლად.
ჩემს დარგს კოგნიტური მეცნიერება ჰქვია, რომელიც ხშირად ნეირომეცნიერების სინონიმად გამოიყენება ხოლმე, მაგრამ ამ დარგების ფილოსოფია და მიდგომები განსხვავდება.
ნეირომეცნიერების მთავარი საკვლევი ობიექტი ტვინია. კოგნიტური მეცნიერებისთვის კი ტვინი აუცილებელი, მაგრამ არასაკმარისია ადამიანის ქცევისა და გონების ასახსნელად და ამიტომ ნეირომეცნიერებასთან ერთად, ხუთ სხვა დარგს: ხელოვნურ ინტელექტს, ლინგვისტიკას, ფსიქოლოგიას, ფილოსოფიასა და ანთროპოლოგიას აერთიანებს. ზუსტად ეს მრავალფეროვნებაა, რის გამოც ეს სფერო მიყვარს.
კოგნიტური მეცნიერები სწავლობენ მეხსიერებას, გადაწყვეტილების მიღებას, ენას, ემოციებს, მენტალურ აშლილობებს, ამოცანების გადაჭრის პროცესს და ყველა სხვა კოგნიტურ აქტს, რომელიც გონებაში მოგივათ. ამ პროცესების კვლევა გვასწავლის, როგორ შევქმნათ ადამიანებზე მორგებული განათლების სისტემა და ზოგადად გარემო — იქნება ეს არქიტექტურა, სკამი, კომპიუტერი თუ ნებისმიერი საგანი, რომელთან ინტერაქციაც გვაქვს; როგორ გავიუმჯობესოთ მეხსიერება და ვუმკურნალოთ ფსიქიატრიულ თუ ნერვულ აშლილობებს; როგორ შევქმნათ ხელოვნური ინტელექტი, რომელიც საქმეს გაგვიმარტივებს და ა.შ.
ახლა ნეირომეცნიერების დოქტორანტი ვარ კალიფორნიის უნივერსიტეტში, სან დიეგოში. ვიკვლევ კავშირს ადამიანების ფიქრის ფენომენოლოგიას, კოგნიტურ ქცევასა და ამ ქცევასთან დაკავშირებულ ტვინის აქტივობას შორის.
ძალიან ხშირად უთქვამთ, რომ “ბიჭის ტვინი” მაქვს, ურჩევიათ, რომ მეცნიერებას შევეშვა, რადგან ქალის “მთავარი პასუხისმგებლობისა და მისიის”, ოჯახის ყოლის შესრულებაში შემიშლის ხელს.
პოსტ ფაქტუმ ეს თითქოს სასაცილოა, მაგრამ იმისთვის, რომ ამაზე გაიცინო, თავდაჯერება გჭირდება, რომელიც გარემოს გავლენას გადაწონის. თავდაჯერებულები კიდევ არ ვიბადებით, გარემოს დიდი როლი აქვს მის ჩამოყალიბებაში. ერთგვარი მანკიერი წრე იკვრება. ეს “უწყინარი” სტერეოტიპები სინამდვილეში ბევრ გოგოს აჯერებს, რომ ზოგი პროფესია და ქცევა არ გამოუვა ან შეეფერება.
რა თქმა უნდა, ეს სტერეოტიპები დაბრკოლებებს უქმნის ქალებს, შინაგანსაც და გარეგანსაც. ერთი მხრივ, ჩვენს თავებზე მითებს გვაჯერებს. ეს მითები გვიფარგლავს არსებობის არეალს, რომლის გარეთაც ჩვენი ექსპერტიზა თითქოს სრულდება. ამ მითების დანგრევა რთულია და ამიტომ მაშინაც კი, როცა ქალები ვბედავთ და გარემოს დაწესებულ საზღვრებს ვცდებით, ეს პროცესი საკუთარი თავისა და შესაძლებლობების მუდმივად ეჭვქვეშ დაყენებით მიმდინარეობს. ეს ბუნებრივია, აფერხებს წინსვლას.
მეორე მხრივ, არსებობს ფსიქოლოგიური ფენომენი — არაცნობიერი ცრურწმენა, რომლის მიხედვით, ადამიანების გარკვეული ჯგუფების წარმომადგენლებს (გენდერული, რასობრივი, ეკონომიკური და ა.შ.) სოციალური სტერეოტიპების მიხედვით ვაფასებთ. ეს შეფასება ჩვენს ცნობიერებას უსხლტება, ჩვენდაუნებურად ხდება.
ასეთ ცრურწმენებში ალბათ ყველას გამოგვიჭერია საკუთარი თავი, მიუხედავად განათლებისა, მიმღებლობისა, გენდერისა და ა.შ. არც სამეცნიერო წრეებია ამ ცრურწმენებისგან დაცლილი. აქაც ხდება ისე, რომ იდენტობა ქალი ზოგჯერ უტოლდება სამსახურში აყვანისა და დაწინაურების შანსების კლებას, ჩვენი საქმიანობის ნაკლებ სერიოზულად აღქმას და ა.შ.
მიუხედავად იმისა, რომ გამიმართლა და ყველაზე ახლობელ გარემოს, ოჯახს, მეგობრებს, კოლეგებს სტერეოტიპები თავს არ მოუხვევია, მაინც გამომყვა სისუსტე ამ მიმართულებით. მაგალითად, კონფერენციებსა და სამეცნიერო წრეებში ჯერაც სტერეოტიპულად მასკულინურ ტანსაცმელს ვაფარებ ხოლმე თავს, ანუ თითქოს ვჩქმალავ ჩემს გენდერულ იდენტობას იმის შიშით, რომ ნაკლებად სერიოზულად აღმიქვამენ.
ჩემს სისუსტედ კი მოვიხსენიე, მაგრამ სინამდვილეში გარემოს “სისუსტე” და ნაკლოვანებაა, რომელმაც ასეთი შიშები ჩამოგვიყალიბა. გარემოს პრობლემატურობისთვის ხაზის გასმა უფრო პროდუქტიული და სამართლიანი მგონია, ვიდრე პრობლემის ისევ ჩვენში, ქალებში ძიება.
თუმცა, ვისაც გულწრფელად გვჯერა თანასწორობის და ყოველგვარი დისკრიმინაცია ზიზღს იწვევს ჩვენში, კრიტიკულები უნდა ვიყოთ საკუთარი თავების მიმართაც, რომ გარემოსგან ნაანდერძები და არაცნობიერ დონეზე გასიგრძეგანებული სტერეოტიპებით არ ვიხელმძღვანელოთ.
გვანცა ვაჩაძე — არქეოლოგიის დოქტორი, 32 წლის
მეცნიერებისადმი ჩემი ინტერესი ცნობისმოყვარეობამ და მუდმივი განახლების სურვილმა განაპირობა. მეცნიერება ჩემთვის უწყვეტ დინამიკურ პროცესთან და შედეგად, გამორკვევასთან და განვითარებასთან ასოცირდება.
ეს სფერო ადრეული ასაკიდან მხიბლავდა. არქეოლოგიური ექსპედიცია ყველაზე საინტერესო და მისტიკურ პროცესად მიმაჩნდა. მისი განსაკუთრებულობა მოვლენების გაცოცხლების შესაძლებლობაში და აღმოჩენების სიუხვეშია. არქეოლოგიას არ აქვს საზღვრები. ის აერთიანებს კულტურების წარმოქმნას და დროთა განმავლობაში ამ წარმონაქმნების ტრანსფორმაციის პროცესებს, სოციალური და პოლიტიკური სისტემების მრავალფეროვნებას, წესებს, რელიგიებს, ომებს, მეცნიერების საფუძვლებს და ა.შ.
პირველი ეტაპია კონკრეტული ინოვაციის, მაგალითად ღვინის, ლითონის, მინის, ასტრონომიის წარმოშობის კერების ლოკალიზება, შემდეგ ხდება ამ აღმოჩენების კულტურათშორისი გავრცელების დაკვირვება და სხვადასხვა ტიპის უძველესი გაცვლითი სისტემების რეკონსტრუქცია.
2007 წლიდან მოყოლებული, ჩემი აკადემიური სწავლების ყველა ეტაპი დაკავშირებულია ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან. აუდიტორიული მუშაობის პარალელურად, არქეოლოგიური საველე პრაქტიკის შესწავლა თსუ-ს მუდმივმოქმედ ექსპედიციაში, გრაკლიან გორაზე დავიწყე, რის შემდეგაც წლების განმავლობაში მონაწილეობას ვიღებდი ადგილობრივ და საერთაშორისო პროექტებში.
ჩემთვის არქეოლოგია ნიშნავს ერთადერთ წყაროს, რომელიც ყველაზე სრულად აჩვენებს კაცობრიობის ისტორიას — დასაბამიდან დღემდე. არქეოლოგიას დიდი მნიშვნელობა აქვს ცნობიერების ამაღლებაში არა მხოლოდ კონკრეტული ხალხების ისტორიის კვლევის კუთხით, არამედ, გლობალური თვალსაზრისითაც. ისეთი არქეოლოგიური აღმოჩენები, რომლებიც აერთიანებს პირველ არქიტექტურულ, სამეურნეო, ტექნოლოგიურ, თუ სამეცნიერო მიღწევებს, სცდება მხოლოდ ამა თუ იმ ქვეყნის თანამედროვე საზღვრებს და ჩვენი პლანეტის განვითარების ისტორიის უმნიშვნელოვანეს მონაკვეთებს ქმნის.
არქეოლოგია განსაკუთრებით ღირებულია პრეისტორიული პერიოდის კვლევისას, ვინაიდან, ის ფაქტებზე დაფუძნებულ მონაცემებს გვაწვდის და მითებისგან განსხვავებით, სანდო კონტენტის წარმოქმნას განაპირობებს.
სამეცნიერო კვლევების ინტერდისციპლინარულმა ხასიათმა შესაძლებელი გახადა არქეოლოგიური ექსპედიციის შედეგად მოპოვებული მასალის ინფორმაციული პოტენციალის გაზრდა. ჩვენს ქვეყანაში, ერთ-ერთი ყველაზე დიდი სირთულე და გამოწვევა სათანადო ტექნიკური და ლაბორატორიული აღჭურვილობების და ასევე შესაბამისი სპეციალისტების არარსებობაა, რაც ძალიან აფერხებს კვლევის ტემპს და ართულებს შესაბამისი შედეგების მიღებას. მეორე მხრივ, გამომდინარე დარგის სპეციფიკურობიდან, სფეროში გამოყოფილი სამუშაო ადგილები, ისევე როგორც ფინანსები, არასაკმარისია. სასურველია სამომავლოდ სახელმწიფო სტრუქტურების მიერ მეტი ყურადღება მიექცეს ამ პრობლემებს.
მიუხედავად იმისა, რომ თანასწორობის იდეალური ვერსიისაგან საზოგადოება ჯერ კიდევ შორს არის, გასულ წლებთან შედარებით გენდერული ნიშნით დაყოფის შემთხვევები კლებულობს, რაც ვთვლი, რომ სწორედ სტერეოტიპების ნგრევის შედეგია. ზოგადად, მიმაჩნია, რომ წარმატების კოეფიციენტი ქალისა და კაცის შემთხვევაში თანაბარია და ეს თანდათან კიდევ უფრო კარგად გამოიკვეთება.
მზაღო ლობჟანიძე — ენტომოლოგი, ბიოლოგი, 82 წლის
ასპირანტურა რომ დავამთავრე, გავაგრძელე მუშაობა თემაზე, რომელიც იმ პერიოდისთვის იყო ძალიან მნიშვნელოვანი — მეაბრეშუმეობა საქართველოში. შემდეგ ჩემმა ხელმძღვანელებმა ცოტა გააფართოვეს თავიანთი მოთხოვნები და ვმუშაობდი სხვადასხვა დარგში. ასე გადავედი ფიტოსანიტარიაში, რაც გულისხმობს მცენარეთა დაცვას მავნებლებისა და დაავადებებისგან.
სხვათა შორის, მწერები ისეთი მგრძნობიარეები არიან, ხანდახან მეც კი მაკვირვებს მათი ქცევები. მე ვიცი, რომ არსებობს ორი სახის აზროვნება, კონკრეტული და აბსტრაქტული და მგონია, რომ მწერებს ნამდვილად გააჩნიათ აბსტრაქტული აზროვნება, ანუ მათ უნარი აქვთ წარმოიდგინონ, წინასწარ განსაზღვრონ, სად არის მათთვის ხელსაყრელი პირობები, კარგი ჰაბიტატი მათთვის. ეს მეც უნდა ვიცოდე, რომ იქ სათანადო ღონისძიებები გავატარო.
გასულ შემოდგომაზე სამი მეცნიერი ქალი წავედით გოდერძის უღელტეხილზე, სადაც არსებულ მცენარეებს ჩვენ პირველად შევეხეთ, როგორც ფიტოსანიტრები. პარკის შესასვლელში არის უზარმაზარი გამხმარი ხე, რომელიც დააზიანეს სწორედ იმ მავნებლებმა, რომლებზეც ჩვენ ვმუშაობთ. მხოლოდ ის ფაქტი, რომ იქ აზიური ფაროსანა დავაფიქსირეთ, იყო მნიშვნელოვანი სიახლე. მანამდე 4-5 წლის განმავლობაში საქართველო მოვლილი გვაქვს ფეხდაფეხ და ვიცით ჰაბიტატებში რა მდგომარეობაა, ამიტომ არ მოველოდით, რომ აზიური ფაროსანა იმ ალპურ მხარეში გადაინაცვლებდა.
ძალიან საინტერესო, რა ცვლილებები მოხდა გამოზამთრების შემდეგ. როგორც კი გამოზაფხულდება, ამ პოპულაციების ანალიზს გავაკეთებ და შევადარებ ერთმანეთს დაბლობის და მაღლობის პოპულაციების მდგომარეობას, მათ ბიოლოგიურ თავისებურებებს, რამდენმა შეძლო გამოზამთრება და რა შეიძლება დავახვედროთ, რაც მის რიცხოვნობას და შესაბამისად, მავნებლობას შეამცირებს.
ზოგადად, ქიმიის ჩართვას ჩვენ ვერიდებით, რომ გარემო არ დავაბინძუროთ, ადამიანისთვის საშიში ნივთიერებები არ დაგროვდეს ჰაერში, საჭმელში თუ სხვა. მაგრამ როდესაც ისე მასობრივად მრავლდება ესა თუ ის მავნე ორგანიზმები, რომ არანაირი ბიოლოგიური საშუალება აღარ შველის, იძულებული ვხდებით. ამას ჰქვია ინტეგრირებული ბრძოლა.
ძირითადი აუცილებლად იქნება აგროტექნიკური ღონისძიებების ჩართვა, რომლებიც ნაკლებად საშიშია. ასევე, ბუნებრივია, ბიოაგენტების გამოყენება. იცით რამდენი ბიოაგენტია საქართველოს ფლორასა და ფაუნაში? — უამრავი და ეს აუცილებლად უნდა მივიღოთ მხედველობაში, რადგან როცა ქიმიას ვიყენებთ, ერთი ცალი მავნებელი კი მოკვდება, მაგრამ ათი სასარგებლოც. ვცდილობთ, ნაკლებად დაიღუპოს სასარგებლო ფაუნა, ეს ჩვენი სიმდიდრეა.
ჩვენ არანაირი უფლება არა გვაქვს, თუნდაც ერთი სახეობა გავაქროთ. ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნება, მცენარეების და შესაბამისად, ადამიანების ჯანმრთელობის დაცვაც ფიტოსანიტრების ამოცანაა. ადრე ფიტოსანიტარიაში იყო ტერმინი “ბრძოლა” მავნებელი დაავადებების წინააღმდეგ და ახლა ეს ამოგდებულია, რადგან ბრძოლა კი არა, დარეგულირება სჭირდება რიცხოვნობას.
43-ე წელია სტუდენტებთან ვმუშაობ და მიყვარს ამ საკითხებზე ყურადღების გამახვილება. სტუდენტს შევხედავ თვალებში: კარგად გაიგო? თუ ვერ გაიგო, მეორედ ვეუბნები. გაბრწყინებულ სახეებს რომ ვხედავ, როცა ისინი გაიგებენ ყველაფერს, მაშინ ვარ ბედნიერი. ფიტოსანიტარიაში ქვეყნის მომავალი უკვე მომზადებული მყავს.
კმაყოფილი ვარ ჩემი ცხოვრებით, სტუდენტებით, კოლეგებით. არასდროს მიგრძნია, რომ რადგან ქალი ვარ, არ მანდობენ რამეს. ერთხელ ორი აკადემიის გაერთიანებული სხდომა იყო და მესმის ხმა დარბაზში: “როგორ გეკადრებათ, საქართველოს მზაღო ლობჟანიძე ჰყავდეს და საზღვარგარეთიდან მოგყავდეთ ენტომოლოგიო?!”. სხვა კი არაფერი მაქვს მე, ეს არის ჩემთვის ყველაფერი. კიდევ კარგი, რომ დაფასებაც აქვთ ქალებს, ახლა განსაკუთრებით.
ელენე ლორთქიფანიძე — სამედიცინო ფიზიკოსი, 24 წლის
სკოლის ასაკიდან მივიჩნევდი, რომ ტექნიკური საგნები არ გამეგებოდა და შესაბამისად, ვერასდროს წარმოვიდგენდი, თუ პროფესიას ფიზიკას დავუკავშირებდი. ეს ყველაფერი მაშინ შეიცვალა, როცა სკოლის გამოცდების ჩასაბარებლად ფიზიკაში კერძო მასწავლებელთან, ლია გამზარდიასთან დავიწყე მომზადება.
ლია იყო არამხოლოდ ჩემი მასწავლებელი, არამედ მენტორი ბევრ საკითხში, მასთან ერთად მუშაობა ყოველთვის უდიდესი სიამოვნება იყო. მან მოახერხა და როგორც ფიზიკა, ასევე, ზოგადად მეცნიერება სულ სხვა თვალით დამანახა.
ერთწლიანი მზადების შემდეგ, მივედი იმ გადაწყვეტილებამდე, რომ ფიზიკა, კერძოდ კი სამედიცინო ფიზიკა პროფესიად ამერჩია. ამ არჩევანის დროს, ჩემთვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო, რომ როგორც მეცნიერსა და ფიზიკოსს, მექნებოდა საშუალება, ყოველდღიურ რეჟიმში უამრავი ადამიანისთვის გამეწია დახმარება დიაგნოსტიკური თუ სამკურნალო/თერაპიული კუთხით და ამავდროულად, ეს არის ის, რაც მომწონს.
სამედიცინო ფიზიკა თანამედროვე მედიცინასა და მეცნიერებაში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და სწრაფად განვითარებადი სფეროა. მარტივად რომ ავხსნათ, ეს სფერო ემსახურება დაავადებების პრევენციას, დიაგნოსტიკას და მკურნალობას ფიზიკის კანონების დახმარებით.
ჩემი პროფესიული განხრა და კლინიკური გამოცდილება ამ სფეროს სამკურნალო/თერაპიულ მიმართულებას წარმოადგენს, რასაც რადიოთერაპიას ვუწოდებთ, საზოგადოებისთვის კი უფრო მეტად სხივური თერაპიის სახელით არის ცნობილი. რადიოთერაპიის საშუალებით ხდება ონკოლოგიური დაავადებების მკურნალობა, უფრო ზუსტად კი, იონიზებული რადიაციის მეშვეობით ხდება სიმსივნური წარმონაქმნების დასხივება. ეს კონკრეტული თერაპია საკმაოდ ეფექტურია, რადგან რადიაციულ სხივებს აქვს შესაძლებლობა, დააზიანოს სიმსივნური უჯრედების დნმ, შესაბამისად, გამოიწვიოს სიმსივნური უჯრედების კვდომა. აღნიშნული მკურნალობის პროცესი მიმდინარეობს სიმსივნური წარმონაქმნის გარშემო არსებული ჯანმრთელი ქსოვილების უმაღლესი სიზუსტით დაცვით, რაც გამორიცხავს მათ დაზიანებას.
ჩემი პირველი, ასე ვთქვათ, სერიოზული ნაბიჯი ამ სფეროში იყო ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს მიერ შექმნილი, მარია სკლადოვსკა-კიურის სახელობის პროგრამაში გამარჯვება. ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო არის ორგანიზაცია, რომელიც უზრუნველყოფს ატომური ენერგიის მშვიდობიან გამოყენებას მეცნიერების სხვადასხვა სფეროში და ადგენს რეგულაციებს ბირთვული და რადიოაქტიური უსაფრთხოების შესახებ.
ამ ორგანიზაციამ 2020 წელს მსოფლიოს მასშტაბით გამოაცხადა პროექტი ახალგაზრდა, ქალი მეცნიერების წახალისებისა და ხელშეწყობისთვის. საბუთების გაგზავნისკენ ლექტორმა მიბიძგა. დაახლოებით ერთ თვეში მივიღე დადებითი პასუხი და მოვხვდი იმ ახალგაზრდა, ქალ მეცნიერებს შორის მთელი მსოფლიოდან, რომლებმაც მიიღეს ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს მთავარ ოფისში სწავლის დაფინანსება. ახლა სწორედ ამ ერთწლიანი სტაჟირებისთვის ვემზადები, რომელიც ავსტრიაში იქნება და რაც გულისხმობს სწავლების და ახალი გამოცდილებებით სავსე ერთ წელს რადიაციული სამედიცინო ფიზიკის და დოზიმეტრიის დეპარტამენტში მსოფლიოს გამოცდილ და წამყვან სამედიცინო ფიზიკოსებთან ერთად.
ვფიქრობ, გენდერული თანასწორობის კუთხით როგორც მსოფლიოში, ასევე, საქართველოში სიტუაცია დღითიდღე უმჯობესდება. გოგოები უკვე თამამად ირჩევენ ტექნიკურ მიმართულებებს და ის სტიგმა, რომ თითქოს მეცნიერება მხოლოდ კაცების სფეროა, თანდათან ქრება. რა თქმა უნდა, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ პროფესიული განვითარების გზაზე ისეთ ადამიანებს არ შეხვდებით, ვისაც ჯერ კიდევ გენდერული სტერეოტიპების სჯერა, მაგრამ ასეთ სიტუაციებში უფრო მნიშვნელოვანია, როგორი მომზადებულები დახვდებით ამ მოცემულობას. უნდა გჯეროდეთ თქვენი შესაძლებლობების, იყოთ მიზანდასახულები და არავის პირადმა აზრმა არ უნდა შეგაფერხოთ თვითრეალიზაციის გზაზე.
