"ყარაბაღის რუსეთთან შეერთება სომხების ნებაზე არ არის დამოკიდებული" - მოსაზრება ბაქოდან
როგორ შეუძლია აზერბაიჯანს გადაჭრას ყარაბაღის პრობლემა
ბოლო დროს, ყარაბაღის იმ ნაწილში მცხოვრებ სომეხ მოსახლეობაში, სადაც დროებით რუსეთის ფედერაციის სამშვიდობო კონტინგენტია განლაგებული, ხშირად ისმის მოწოდებები რუსეთთან შეერთების შესახებ. აზერბაიჯანელი პოლიტიკოსი აზერ გასიმლი მიიჩნევს, რომ ეს საკითხი სომხების ნებაზე არ არის დამოკიდებული. ის ტერიტორიული პრობლემის გადაჭრის სამ ვარიანტს ასახელებს.
აზერბაიჯანელი ოპოზიციური პოლიტიკოსი, პოლიტიკური მართვის ინსტიტუტის ხელმძღვანელი აზერ გასიმლი ამბობს, რომ მსოფლიო წესრიგისა და გეოპოლიტიკური განლაგების მომავალი მთელს მსოფლიოში და, კერძოდ, ჩვენს რეგიონში, დიდწილად არის დამოკიდებული უკრაინის ომის შედეგზე.
“მომდევნო ორი კვირის განმავლობაში მოსალოდნელია ინტენსიური ბრძოლა”
„ჩემი პროგნოზი უკრაინის ომთან დაკავშირებით ემყარება იმ ფაქტს, რომ უახლოეს ორ კვირაში ჩვენ ველოდებით ყველაზე სასტიკ და ინტენსიურ ბრძოლას”.
მიზეზი ისაა, რომ 9 მაისს მოსკოვში გამარჯვების აღლუმი გაიმართება და ვლადიმერ პუტინმა უკრაინის ფრონტზე რამე გამარჯვება უნდა აჩვენოს
ამიტომ, ბოლო რამდენიმე კვირასთან შედარებით, მომავალ ნახევარ თვეში ბევრად უფრო ინტენსიურ ბრძოლას ველოდები. ძირითადად, ბრძოლები დონბასსა და უკრაინის სამხრეთში გაიმართება.
ბუნებრივია, მთავარი ბრძოლები მოსალოდნელია დონბასში. 9 მაისს პუტინმა უნდა გამოაცხადოს, რომ მისი მთავარი მიზანი იყო რუსეთის მიერ აღიარებული “დონეცკისა და ლუჰანსკის რესპუბლიკების” ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა” უკრაინის ამ რეგიონების საზღვრებში.
მაგრამ ახლა ძნელი სათქმელია, როგორ დასრულდება რუსული არმიის ეს თავდასხმა“, – განაცხადა პოლიტიკოსმა.
„10 ნოემბრის განცხადებამ პრობლემა არ გადაჭრა, პირიქით, გააღრმავა“
გასიმლი ფიქრობს, რომ 2020 წლის 10 ნოემბრის სამმხრივმა განცხადებამ, რომელმაც ყარაბაღის მეორე ომი დაასრულა, ყარაბაღის პრობლემა ვერ გადაჭრა.
„უფრო პირიქით, ამ განცხადებამ ყარაბაღის პრობლემა გააღრმავა. თუმცა ილჰამ ალიევს ურჩევნია, რომ მის გადაწყვეტაზე საუბრობდეს.
ამ რეგიონში რომ არ იყოს რუსეთი, ის რომ არ უჭერდეს მხარს და არ ეხმარებოდეს სომხეთს, ყარაბაღის საკითხი შესაძლოა არც წამოჭრილიყო. რომც გაჩენილიყო, გამოსავალს იმავე 90-იან წლებში იპოვიდა. სულ მცირე, ეს საკითხი 2020 წლამდე არ გაგრძელდებოდა.
მაგრამ მთელი ამ წლების განმავლობაში, რუსეთი, როგორც ჩანს, გვერდით იყო. ახლა კი სულ სხვა ვითარებაა. რუსეთმა უკვე გაგზავნა თავისი სამხედრო კონტინგენტი ყარაბაღში და ეს გააკეთა აზერბაიჯანული მხარის მიერ ხელმოწერილი დოკუმენტის საფუძველზე. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რუსეთს ყარაბაღის ამ ნაწილის ოკუპაცია არ მოუხდენია, აზერბაიჯანის პრეზიდენტის მიერ ხელმოწერილი განცხადების საფუძველზე შევიდა“.
“აუცილებელია სომხეთთან დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარება”
„ჩვენ მუდმივად გვქონდა დაპირისპირება სომხეთთან. ბუნებრივია, ბიძგის მიმცემი რუსეთი იყო. და სეპარატისტები, რომლებიც ფაქტობრივად, იკვებებიან ამ კონფლიქტით, მოსკოვთან დაკავშირებული ადამიანები იყვნენ. ისინი სომხეთში დიდი ხნის განმავლობაში იყვნენ ხელისუფლებაში.
ახლა სიტუაცია ფუნდამენტურად განსხვავებულია. სომხეთის ხელისუფლებაში ნიკოლ ფაშინიანია, რომელიც არ ასოცირდება „ყარაბაღის კლანთან“, არ იყო „საბჭოთა ელიტის“ ნაწილი.
ბრიუსელში შეხვედრა გაიმართა. სომხეთი იზიარებს იმ ხუთ ფუნდამენტურ პრინციპს, რომლის საფუძველზეც სამშვიდობო მოლაპარაკებები უნდა წარიმართოს. ასეთი ნაბიჯების მხოლოდ მისასალმებელია.
ამ ვითარებაში აზერბაიჯანს სჭირდება სომხეთთან კავშირების აღდგენა, დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარება. რა თქმა უნდა, ამისთვის დროა საჭირო, ამას მომენტალურად ვერ გადაწყვეტ”.
“ყარაბაღი უნდა მოვთხოვოთ არა სომხეთს, არამედ რუსეთს”
„არის ერთი მნიშვნელოვანი დეტალი: 2020 წელს, სამმხრივ განცხადებაზე ხელმოწერის შემდეგ, მთიანი ყარაბაღი სომხეთის კონტროლიდან გამოვიდა. ეს ტერიტორია ამჟამად არ არის არც აზერბაიჯანის და არც სომხეთის კონტროლის ქვეშ. ის რუსეთის დაქვემდებარებაშია. ხანქენდის (სტეფანაკერტის) სეპარატისტული ხელმძღვანელობაც კი რუსეთს ექვემდებარება.
ამ გადმოსახედიდან, აზერბაიჯანის პროსამთავრობო მედიისა და პროსახელისუფლებო პოლიტიკური მიმომხილველების მცდელობა, ის, რაც სომხეთში ხდება ყარაბაღთან დააკავშირონ, აზერბაიჯანის სახელმწიფო ინტერესებს არ შეესაბამება. პირიქით, ეს რუსეთის ინტერესებს ემსახურება, რადგან რეგიონში მოსკოვის ქმედებებიდან ყურადღება გადააქვს.
ჩვენ ყარაბაღი უნდა მოვთხოვოთ არა სომხეთს, არამედ რუსეთს“.
“რუსეთი ყარაბაღს ასე უბრალოდ არ დატოვებს”
„აზერბაიჯანისთვისაც და ყარაბაღის ირგვლივ არსებული ვითარებისთვისაც, ის, რაც უკრაინაში ხდება, ძალიან მნიშვნელოვანია. აზერბაიჯანისთვის მომგებიანია, რომ რუსეთი ამ ომიდან დასუსტებული გამოვიდეს. რამდენადაც უფრო დასუსტდება, იმდენად უფრო ნაკლებად ექნება ძალა ჩაერიოს იმაში, რაც ყარაბაღში ხდება.
აზერბაიჯანის მთავარი ამოცანა ყარაბაღიდან რუსი სამშვიდობოების განდევნაა. მაგრამ ამ საკითხის სამხედრო ძალით გადაწყვეტა არარეალურად მიმაჩნია. ეს შეუძლებელია. კიდევ ერთი გზაა დაველოდოთ და ამ დროში, სომხეთთან ურთიერთობები გავაუმჯობესოთ.
არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ რუსეთი ყარაბაღს ასე უბრალოდ არ დატოვებს. აუცილებელია, ამ ტერიტორიაზე მცხოვრებ სომხებს უსაფრთხოების გარანტიები ჰქონდეთ. ამის გარეშე არ გამოვა”.
“მთიანი ყარაბაღის რუსეთთან შეერთება ყარაბაღელი სომხების ნებაზე არ არის დამოკიდებული”
„ხანქენდისა და მიმდებარე ტერიტორიების (სადაც ამჟამად სომხები ცხოვრობენ) სომხეთთან შეერთება შეუძლებელია. ეს არარეალური სცენარია. ამ რეგიონის სომხეთთან დამაკავშირებელი ერთადერთი გზა ლაჩინის რაიონზე გადის. ამ ტერიტორიას მთიან ყარაბაღთან არავითარი კავშირი არ აქვს და აზერბაიჯანს გზის ჩაკეტვა ნებისმიერ დროს შეუძლია.
რაც შეეხება რუსეთთან შეერთების მოწოდებებს, ეს საკითხი არა ხანქენდის სეპარატისტებზე, არამედ მოსკოვზეა დამოკიდებული. სამი-ოთხი სომეხის განცხადება ყარაბაღში არაფერს წყვეტს. ეს გადაწყვეტილება რუსეთში უნდა იქნას მიღებული. ამ თვალსაზრისით, კრემლის პოზიციის შესუსტება მსოფლიოში ისევ ჩვენთვისაა სასიკეთო“.
პრობლემის გადაჭრის სამი გზა
„როგორ შეუძლია აზერბაიჯანს გადაჭრას ყარაბაღის პრობლემა?
პირველი გზა რუსეთთან ინტეგრაციაზე გადის. ის მოიცავს რუსეთის კონტროლის ქვეშ მყოფ ყველა სტრუქტურაში შესვლას – CSTO, ევრაზიის ეკონომიკური კავშირი. და თუ პუტინი დარჩება ხელისუფლებაში, მომავალში შესაძლებელია რომელიმე სხვა გაერთიანებაშიც. თუ ამ ვარიანტს ავირჩევთ, შეგვიძლია აზერბაიჯანში დიდი ხნით დავივიწყოთ დემოკრატია.
მაგრამ ამ ვარიანტის არჩევის შემთხვევაშიც კი, რუსეთი ყარაბაღს არ დატოვებს. რომც დათანხმდეს, მაშინ მოითხოვს თავისი სამხედრო ბაზის განთავსებას აზერბაიჯანის სხვა რეგიონში. რუსეთთან დადებული „შეთანხმებით“ ამ პრობლემის მოგვარების სხვა გზას ვერ ვხედავ.
მეორე გზა არის ყარაბაღიდან რუსი სამშვიდობოების სამხედრო ძალის გამოყენებით განდევნა. აზერბაიჯანის ხელისუფლება მსგავს რამეს არასოდეს დათანხმდება.
ყველაზე სწორი გზა აზერბაიჯანის დემოკრატიზაციაა. ბაქომ მთელ მსოფლიოს უნდა აჩვენოს თავისი ლოიალობა დემოკრატიული ღირებულებებისადმი, აჩვენოს მზადყოფნა უზრუნველყოს თავისი ეთნიკურად სომეხი მოქალაქეების უსაფრთხოება.
კიდევ ერთი გზაა ყველაფერი ისე დავტოვოთ, როგორც არის, შევინარჩუნოთ სიტუაცია „არც ომი, არც მშვიდობა“. ეს არის ის გზა, რომელიც, მეჩვენება, რომ ახლა ყველაზე ახლოსაა აზერბაიჯანის ხელისუფლებასთან“, – აჯამებს მოსაზრებას აზერ გასიმლი.
