მიტოვებული ბიბლიოთეკები სამეგრელოში. რატომ ვერ იზიდავს ისინი ახალგაზრდებს?

პანდემიის ერთი წლის შემდეგ, საქართველოში, სამეგრელოს რეგიონში, ზუგდიდის ცენტრალურმა ბიბლიოთეკამ ისევ გაუხსნა კარი მკითხველს. ახალი დირექტორი, ბესიკ არახამია მოვალეობის შესრულებას სწორედ გასულ წელს შეუდგა, როდესაც პანდემია დაიწყო. ახლა ის ვერ ითმენს, რათა ბოლოს და ბოლოს საკუთარი თავი გამოავლინოს. აქამდე, ამის გაკეთების საშუალება არ ჰქონდა – და არა მხოლოდ ლოკდაუნის გამო. ადგილობრივი ბიბლიოთეკები იზოლაციის მსგავსს უკვე ათწლეულებია განიცდიან.

„ჩვენ უფრო მეტი ახალგაზრდა უნდა მოვიზიდოთ, განსაკუთრებით უნივერსიტეტებიდან. ახალგაზრდებმა უნდა იცოდნენ, რომ მათთვის რაღაც გვაქვს შესათავაზებელი“, – ამბობს დირექტორი.

ზუგდიდის ცენტრალური ბიბლიოთეკის საქმე 

ზუგდიდი – ქალაქი დასავლეთ საქართველოში, რომლის მოსახლეობაც 45 ათას ადამიანს შეადგენს და განლაგებულია აფხაზეთის ადმინისტრაციულ საზღვართან.

ზუგდიდის ცენტრალური ბიბლიოთეკა მკითხველს სხვადასხვა ჟანრის წიგნებს სთავაზობს, ასევე – გაზეთებს, არის სამკითხველო დარბაზი და ერთი კომპიუტერიც ვიზიტორებისთვის. მაგრამ გაზეთებსა და კომპიუტერზე ნაკლები მოთხოვნაა, მომხმარებლის უმრავლესობა აქ წიგნებისთვის შემოდის.

„ადრე ბიბლიოთეკაში დავდიოდი, მაგრამ პანდემიის გამო ყველაფერი შეიცვალა. სახლში ან ინტერნეტში კითხვას ვამჯობინებ. ახალ ამბებს ძირითადად სოციალური ქსელებიდან ვიგებ“, – ამბობს ზუგდიდის მცხოვრები ელდარ კეზუა. 

მას მიაჩნია, რომ ბიბლიოთეკაში უფრო მეტი ადამიანი ივლის, თუკი ასორტიმენტი გაფართოვდება და შენობა გარემონტდება.

ბესიკ არახამია ადასტურებს – საჭიროა უფრო მეტი ახალი და თანამედროვე წიგნი. პრობლემა იმაშია, რომ ახალი ლიტერატურის შესაძენად ბიბლიოთეკას მხოლოდ ხუთი ათას ლარს (დაახლოებით 1500 დოლარს) აძლევენ წელიწადში. ამ ბიუჯეტით უნდა შეივსოს ახალი წიგნებით ცენტრალური ბიბლიოთეკა და მისი 26 ფილიალი.

ბოლო წლებში, საქართველოში აღჭურვეს და განაახლეს ათასობით ბიბლიოთეკა, მაგრამ ეს არასაკმარისია. ბიბლიოთეკებს ახალი გამოცემები და ტექნიკა არ ჰყოფნის – ბევრ საქალაქო ბიბლიოთეკაში ვიზიტორებისთვის ამ დრომდე მხოლოდ ერთი კომპიუტერი აქვთ. 

პატარა ბიბლიოთეკები ხშირად აფართოებენ თავიანთ ასორტიმენტს ადგილობრივი მცხოვრებლების შემოწირულებით. „აქ ყველა წიგნი ვიცი. ისინი ჩემთვის ბავშვებივით არიან. ხანდახან მოვდივარ, რომ მათ უბრალოდ ხელი გადავუსვა“, – ამბობს ბიბლიოთეკარი ცისანა თოლორაია სოფელ ხურჩიდან, რომელიც ასევე სთხოვს მკითხველს, გადასცენ თავიანთი წიგნები ბიბლიოთეკას.

თუნდაც მხოლოდ ამისთვის ბიბლიოთეკას თავისი სოციალური ქსელების აქტიური გამოყენება სჭირდება. მაგრამ ხანდახან ეს რთული ამოცანა ხდება, რადგან ბევრი ბიბლიოთეკარი სოციალური ქსელებისგან შორს არის. „უნდა წაახალისო ახალგაზრდები, ბიბლიოთეკაში მოვიდნენ, მაგალითად, მოკლე ვიდეო- და ფოტორგოლებით ახალი წიგნებისა და სივრცის შესახებ, სადაც მათი წაკითხვა შეიძლება“, – მიაჩნია ზუგდიდის მცხოვრებ ელდარ კეზუას.

ბიბლიოთეკების მომავალი – ეს მხოლოდ წიგნები არ არის

დირექტორის თქმით, მრავალი მიზეზი არსებობს, რის გამოც ახალგაზრდები ბიბლიოთეკების იგნორირებას ახდენენ. „2020 წელს, მერიამ 247 ადამიანის გამოკითხვა ჩაატარა ზუგდიდელი ახალგაზრდების მოთხოვნების შესახებ.

ყველაზე მეტჯერ კინოთეატრი და მუსიკალური კლუბი დაასახელეს. ბიბლიოთეკა მხოლოდ მეცხრე ადგილზე იყო. ახალგაზრდებს უბრალოდ აღარ აინტერესებთ წიგნები“, – წუხს არახამია.

თანამედროვე საზოგადოება ციფრულ ტექნოლოგიებზეა გაზრდილი და ბიბლიოთეკები ამ ტენდენციებს არ უნდა ჩამორჩნენ. „თანამედროვე ტექნოლოგიები ინფორმაციის ინტერნეტში მოძიების შესაძლებლობას იძლევა და დაბეჭდილი წიგნების ხელმისაწვდომობა ახალგაზრდებისთვის აღარ არის ისეთი მნიშვნელოვანი. თუკი ბიბლიოთეკები გადარჩებიან ამ ეპოქაში, მათ კარგი სივრცე უნდა შექმნან შეხვედრებისთვის და თავისუფალი წვდომა ჰქონდეთ ინტერნეტსა და ტექნოლოგიებზე“, – ამბობს ბიბლიოთეკების ასოციაციის პრეზიდენტი, რუსუდან ასათიანი.

საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის დირექტორი, გიორგი კეკელიძე დიდ იმედებს მომავლის ბიბლიოთეკებზე ამყარებს. „იმისათვის, რომ ახალგაზრდები ბიბლიოთეკებში მოვიზიდოთ, აუცილებელია მათი მრავალფუნქციურ ცენტრებად გადაქცევა. ასეთ ცენტრებში შეიძლება მოეწყოს გამოფენები, დისკუსიები, იქ უნდა იყოს თანამედროვე სამკითხველო დარბაზები და კარგი ინტერნეტი“, – დარწმუნებულია კეკელიძე.

მისი თქმით, ბიბლიოთეკებს, რა თქმა უნდა, კარდინალური ცვლილებები ესაჭიროება. საერთო ჯამში, მას მიაჩნია, რომ ბეჭდურ გამოცემებს მომავალი აქვს. „ჩვეულებრივი წიგნი – ეს არის ნივთი, რომელიც არის არა მხოლოდ ტექსტი, არამედ ნივთი, რომელიც სხვადასხვა ემოციას გადმოსცემს. სანამ ადამიანს მათი განცდის სურვილი აქვს, ბეჭდური წიგნებიც იარსებებს“.

დასავლური სტანდარტების გზაზე 

ზუგდიდის ცენტრალური ბიბლიოთეკის დირექტორი მის ახალი თაობის მკითხველის მოთხოვნებზე ადაპტირებას ცდილობს.

„ჩვენი მიზანია – შევისწავლოთ, როგორ მუშაობს ბიბლიოთეკები დასავლურ ქვეყნებში და უფრო მეტად დავამსგავსოთ ჩვენი ბიბლიოთეკები ევროპულს“, – აცხადებს დირექტორი. პირველ რიგში, მხედველობაში აქვს თანამედროვე აღჭურვილობა, მყუდრო გარემო კითხვისა და მუშაობისთვის, ასევე, ახალი რაღაცები, რითაც მომხმარებელი დაკავდება. მას მიაჩნია, რომ თუკი თვითონ წიგნები არ აინტერესებთ ახალგაზრდებს, შეიძლება გაკეთდეს კლუბები და ჩატარდეს სემინარები, არაფორმალური განათლება.

ამ დღეებში დაშვებულია ბიბლიოთეკებში ხუთი კაცისგან შემდგარი ჯგუფების მუშაობა ან სწავლა 

ამიტომ, მას ბიბლიოთეკებში ახალგაზრდული პროექტების იმედი აქვს, ასევე, „ამერიკულ კუთხესთან“ თანამშრომლობის, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ გაარემონტეს და მალე გაიხსნება საზოგადოებისთვის.

„ამერიკული კუთხე“ ზუგდიდის მუნიციპალიტეტმა აშშ-ის საელჩოსთან თანამშრომლობით შექმნა. ესაა ადგილი, რომელმაც ხელი უნდა შეუწყოს ურთიერთგაგების ჩამოყალიბებას ამერიკელებსა და ქართველებს შორის, ამერიკული ლიტერატურის მეშვეობით ქართულ და ინგლისურ ენებზე, ასევე არაფორმალურ განათლებას სხვადასხვა სფეროში, როგორიცაა ინგლისურენოვანი სასაუბრო კლუბები და სემინარები სოციალურ ქსელებში. 

„ჩვენ მეგობრულ ატმოსფეროს ვთავაზობთ მათ, ვისაც საკუთარი გამოცდილების სხვებისთვის გაზიარება სურს. ჩემი ამოცანაა – მოვიყვანო „ამერიკულ კუთხეში“ კომპეტენტური ადამიანები, რათა მათ თავიანთი ცოდნა სხვებს გაუზიარონ“, – ამბობს ზუგდიდში „ამერიკული კუთხის“ პროექტის კოორდინატორი, სოფო კვარაცხელია.

ფოტო

ჯერჯერობით „კუთხეში“ ინგლისური ენის ონლაინგაკვეთილები ტარდება. პროექტში ათობით მოხალისე მუშაობს, სოციალური ქსელების მენეჯერების ჩათვლით.

რადგან აქ ახალი, გარემონტებული და კარგად აღჭურვილი შენობაა, კვარაცხელიას გაფართოებისა და უფრო მეტი ადამიანის მიზიდვის იმედი აქვს – „ამერიკულ კუთხეშიც“ და ბიბლიოთეკაშიც. „ამერიკული კუთხე“ – საჩუქარია ახალგაზრდებისთვის. აშშ-ის საელჩომ ნახევარი მილიონი დოლარი გამოყო თანამედროვე ბიბლიოთეკების შექმნისთვის. ახალგაზრდებს შესანიშნავი შესაძლებლობა აქვთ, შეიძინონ ახალი უნარები სოციალური ქსელების მარკეტინგში, გაიუმჯობესონ ინგლისური, გაიცნონ სხვადასხვა კულტურა“, – ამბობს არახამია.

ადრე, ზუგდიდი მნიშვნელოვანი პოლიტიკური და კულტურული ცენტრი იყო არა მხოლოდ სამეგრელოს რეგიონისთვის, არამედ მთელი საქართველოსთვის. ქალაქმა აქტიურად დაიწყო განვითარება მე-19 საუკუნის მეორე ნახევარში, როდესაც აშენდა დადიანების სასახლე და ბოტანიკური ბაღი. ასევე, გადაიწერა და ქალაქ ზუგდიდში ინახებოდა შუა საუკუნეების ცნობილი ეპიკური პოემის, შოთა რუსთაველის „ვეფხისტყაოსნის“ პირველი ეგზემპლარი.

მაგრამ სამოქალაქო ომის გამო, საქართველოში, 1992-1993 წლებში, ბევრი შენობა დაზიანდა ან საერთოდ დაინგრა. და ახლა ბევრი ახალგაზრდა ზუგდიდელი ქალაქიდან მიდის, რათა ისწავლოს ან იმუშაოს დედაქალაქში. ზუგდიდში არის პედაგოგიური უნივერსიტეტი, გიმნაზია და რამდენიმე საჯარო და კერძო სკოლა. ზუგდიდის ცენტრალური ბიბლიოთეკის დირექტორი ბესიკ არახამია მათ სტუდენტებში ხედავს მომავალ ვიზიტორებს თავისი ბიბლიოთეკისა, რომელიც განათლებისა და შეხვედრებისთვის თანამედროვე სივრცედ გადაიქცევა.

ზუგდიდის ცენტრალურ მუნიციპალურ ბიბლიოთეკას ძირძველი ტრადიციები აქვს. მათი ფესვები მეცხრამეტე საუკუნეში მიდის, როდესაც 1899 წელს, დღევანდელ დადიანების პარკში, თეატრალური საზოგადოების პირველი სამკითხველო დარბაზი გაიხსნა. შენობის მშენებლობისთვის თანხის შეკრება თეატრალური წარმოდგენის, „გაყრის“ საშუალებით მოხერხდა. ამ ფულით საზოგადოებამ ორი მაგიდის, ორი სკამისა და გაზეთის რამდენიმე ეგზემპლარის შეძენა მოახერხა. პირველმა ვიზიტორებმა იქ შესვლა დაიწყეს, რათა სამკითხველო დარბაზის სიმყუდროვეში წაეკითხათ გაზეთი.

მეგრელი თავადის, დავით დადიანის წყალობით მოხერხდა ხელნაწერი და დაბეჭდილი წიგნების პირველი მსხვილი კოლექციის შეგროვება. 

ბოლო პერიოდში, ბიბლიოთეკას 4 საქალაქო და 26 ფილიალი აქვს მიმდებარე სოფლებში. 2019 წელს, საერთო ჯამში, ბიბლიოთეკა 18 ათასმა მკითხველმა მოინახულა.

რა თქმა უნდა, მათი რიცხვი საგრძნობლად შემცირდა კორონავირუსის პანდემიის გამო, ბიბლიოთეკა ხომ ფაქტობრივად მთელი გასული წლის განმავლობაში დაკეტილი იყო. „ჩვენ, ამ პერიოდში, გავარემონტეთ „ამერიკული კუთხე“, რომელიც, იმედი გვაქვს, რომ უფრო მეტ ახალგაზრდას მოიყვანს ჩვენს ბიბლიოთეკაში“, – ამბობს ბიბლიოთეკის დირექტორი, ბესიკ არახამია.

ამ დროისთვის, ბიბლიოთეკა ყოველდღიურად ღიაა 9-დან 18 საათამდე და 10-დან 17 საათამდე შაბათობით. მაგრამ შიგნით, სამუშაოდ ან წასაკითხად, ხუთკაციან ჯგუფზე მეტს შესვლა არ შეუძლია.

ადამიანებს ჯერ კიდევ ეშინიათ კორონავირუსის და ვერ რისკავენ შესვლას. მაგრამ ბიბლიოთეკა ღიაა და ყველა მსურველს ელოდება.