ლოთები, მეძავები და სკოლის მოსწავლეები
‘გამოდის, რომ მომავალ წელს ბიუჯეტის შევსების მთავარი წყარო ლოთები, მეძავები და სკოლის გამცდენი მოსწავლეები იქნებიან,’ – ხუმრობს ბლოგერი ფუადი. მის ნათქვამში ნამდვილად არის სიმართლის მარცვალი, რადგან ბოლო დროს, აზერბაიჯანის ბიუჯეტის შევსების იმედით, ბევრი ახალი კანონი მიიღეს. სულ ახლახან შემოღებული რეგულაციები კი ცხარე დისკუსიის საგნად იქცა.
1. სპირტიანი სასმელები
ყველაზე მეტს მსჯელობენ იმ ახალ კანონზე, რომელიც ალკოჰოლური სასმელების ნაღდი ფულით შეძენას კრძალავს. პირველი იანვრიდან ნაღდი ანგარიშსწორებით სპირტიანი სასმლის მყიდველიც და გამყიდველიც 100 მანათით დაჯარიმდება. იმ შემთხვევაში, თუ შენაძენის ღირებულება 50 მანათს აჭარბებს, გარიგების მონაწილე ორივე მხარეს მკაცრი სასჯელი ელის -ათასმანათიანი ჯარიმით დაწყებული, ერთწლიანი პატიმრობით დასრულებული.
ამ საკითხთან დაკავშირებით სოციალურ ქსელებში აღშფოთებას არ მალავენ. ბევრი მომხმარებელი დარწმუნებულია, რომ ამ შეზღუდვის რეალურად გატარება წარმოუდგენელია. ‘ამ კანონის ამოქმედება შეუძლებელია, რადგან მისი დაცვა ძალიან გაჭირდება, – ამბობს ქიმიკოსი თეიმური, – საყოველთაო კონტროლის დასაწესებლად ყველა კიოსკსა და კაფეს ორ-ორი პოლიციელი უნდა მიუჩინონ. ადამიანური რესურსი არ ეყოფათ.’
ზოგიერთს ჰგონია, რომ თუ კანონი არ იმუშავებს, მას გააუქმებენ. მყიდველები კი გამყიდველებთან ერთად ამ დაბრკოლების გადალახვის გზებს ადვილად მოძებნიან. ‘დამატებითი საფასურის სანაცვლოდ, შემეძლება ბარათით შევუძინო ალკოჰოლი მათ, ვისაც მხოლოდ ნაღდი ფული აქვს, – ამბობს თამილა, – ან თავად მოლარეებს ექნებათ ბარათები, რომლითაც ანგარიშსწორება მოხდება; მყიდველისგან კი ნაღდ ფულს აიღებენ. ერთი სიტყვით, ალკოჰოლი გაძვირდება.
2. პროსტიტუცია
დისკუსიის საგნად იქცა ასევე ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში შესული ცვლილება, რომლის მიხედვითაც, სხვა ყველაფერთან ერთად, პროსტიტუციაზე დაწესებული ჯარიმა – 35-40 მანათი – 100 მანათამდე გაიზარდა. ‘ახალი ცვლილებების მიხედვით, პროსტიტუციაზე დაწესებული ჯარიმა თითქმის სამჯერაა გაზრდილი. ესეც თქვენი ანტიკრიზისული გეგმა,’ – ამბობს ეკონომისტი ნათიკ ჯაფარლი.
3. სკოლა
ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში კიდევ ერთი დამატებაა – თუკი მოსწავლე ერთი თვის განმავლობაში უმიზეზოდ შვიდ დღეზე მეტს გააცდენს, მის მშობელს ასი მანათის ოდენობის ჯარიმის გადახდა მოუწევს. თუმცა, ამ ცვლილების მიმართ საზოგადოებაში არაერთგვაროვანი დამოკიდებულებაა. ‘თუკი ჩემი შვილი ავად გახდა და გაციებული წევს სახლში, მე ყველა შემთხვევაში ფული უნდა გადავიხადო – ან ექიმს უნდა მივცე თანხა ცნობის გამოწერაში, ან კი უბრალოდ ჯარიმა გადავიხადო,’ – ჩივის თახმინა.
‘მათემატიკას ვასწავლი თოვუზის რაიონის ერთ-ერთ სოფელში, სადაც მშობლებს უფროსკლასელი გოგონები სკოლიდან გამოჰყავთ, – ამბობს ვალეხი, – ამდენად, გოგონები თორმეტი წლის ასაკში წყვეტენ სწავლას. მივესალმები ამ ახალ კანონს, იმ შემთხვევაში, თუკი იმუშავებს.’
გარდა ამისა, შემოდგომასა და დეკემბერში ისეთი კანონებიც მიიღეს, რომლებიც სხვადასხვა სახის პასუხისმგებლობის გამკაცრებისკენაა მიმართული. მაგალითად, გაზრდილია ჯარიმები და პატიმრობის ვადები იმ ჟურნალისტებისთვის, რომლებიც ‘ჟურნალისტის უფლებებს ბოროტად გამოიყენებენ’. მოიმატა ჯარიმის თანხამ მათთვის, ვინც გადასახადებისგან თავის არიდებას ცდილობს. ამავე დროს გაიზარდა ვაჭრობისა და მომსახურების სფეროში დასაქმებული ბიზნესსუბიექტებისთვის მოსაკრებელიც. ახლახან ბინის გაყიდვის ზოგიერთი შემთხვევაც დაბეგვრას დაექვემდებარა. ხელისუფლების მხარდამჭერი პრესა აქტიურად მოუწოდებს მოქალაქეებს, გადაიხადონ გადასახადები.
როგრც ცნობილია, აზერბაიჯანის შემოსავლები დიდწილადაა დამოკიდებული ნავთობის ფასებზე. წელს, როდესაც ნავთობის ფასი მკვეთრი შემცირება ქვეყნის ეკონმიკაზეც აისახა, ეროვნული ვალუტა 34%-ით გაიაფდა. გაიზარდა უმუშევრობის დონე (მხოლოდ საბანკო სფეროში, სულ ცოტა, ყოველმა მეათე ადამიანმა დაკარგა სამსახური), ავტომობილების ბაზარზე მკვეთრად შემცირდა ყიდვა-გაყიდვის მაჩვენებლები. იგივე შეიძლება ითქვას უძრავი ქონების ბაზარზეც. შემცირდა იმპორტიც, სახელმწიფო ბიუჯეტის დაგეგმილი შემოსავლები კი მანათის ეკვივალენტითაც კი ოთხჯერაა შემცირებული, წინა წელთან შედარებით. ამ ფონზე, ქვეყნის ძირითად ფინანსურ დოკუმენტში ერთი ბარელი ნავთობის სამომავლო ფასად 50 დოლარია განსაზღვრული, რაც არარეალურად ბევრია და დღევანდელ მონაცემებსაც კი არ შეესაბამება.
ამის მიუხედავად, ეკონომისტების უმრავლესობას მიაჩნია, რომ სადამსჯელო ზომები შექმნილ სიტუაციაზე არსებით გავლენას ვერ იქონიებს.
