პანდემიის დროს აზერბაიჯანში ვერ დაბრუნდნენ - უბედურება თუ გამართლება?

ბაშირ კიტაჩაევი

ბაქო

კორონავირუსის პანდემიამ ბევრ აზერბაიჯანელს საზღვარგარეთ მოუსწრო. ვიღაც უცხოეთში მუშაობდა, ვიღაც სწავლობდა. დაბრუნება ყველამ ვერ მოასწრო, საზღვრები საკმაოდ სწრაფად ჩაკეტეს.

აზერბაიჯანში, მკაცრი კარანტინის პირველი ეტაპის შემდეგ, საზღვრების გახსნაზე დაიწყეს საუბარი – მაგრამ კორონავირუსთან დაკავშირებული ვითარება გაუარესდა, რის გამოც ქვეყნის ხელახლა „ჩაკეტვა“ გახდა საჭირო.

როგორ ცხოვრობენ ისინი, ვინც პანდემიის დროს ქვეყნის ფარგლებს გარეთ დარჩნენ და რას ფიქრობენ დაბრუნებაზე?

ქამილი. კარანტინი რუსეთში

ქამილი ბაქოში ცხოვრობს, სასწავლებლად კი რუსეთში გაემგზავრა. მან ასტრახანის უნივერსიტეტში, ისტორიის ფაკულტეტი დაამთავრა – დიპლომი ცოტა ხნის წინ დაიცვა. აზერბაიჯანში ვერ დაბრუნდა – წინასწარი თავდაცვის, წინასადიპლომო პრაქტიკისა და თავად დიპლომის დაცვის გამო – და იმის გამო, რომ მაგისტრატურაში ჩაბარებას მოსკოვში აპირებს.

„თავიდან, დღეში ორ საათს გვაძლევდნენ, რომ პროდუქტები შეგვეძინა. საერთო საცხოვრებლიდან გასვლამდე სპეციალურ ჟურნალში ვწერდით სახელს, გვარს, ოთახის ნომერს, გასვლისა და დაბრუნების დროს. შემდეგ, დრო ერთ საათამდე შეგვიმცირეს. სადმე გასვლის დიდი სურვილი არც გვქონდა, გვესმის, რომ ვითარება უსაფრთხო არ არის. შემდეგ, მაღაზიაში გაშვებაც შეწყვიტეს“.

როდესაც პანდემია დაიწყო, ადგილობრივი სტუდენტები საერთო საცხოვრებლიდან სახლებში წავიდნენ, რადგან სწავლა მაინც შეწყდა და დისტანციურ რეჟიმზე გადავიდა. დარჩნენ ძირითადად უცხოელები – სტუდენტები თურქმენეთიდან, ყაზახეთიდან და რამდენიმე ადამიანი აზერბაიჯანიდან.

2020 წლის ივლისის ბოლოს, რუსეთი მსოფლიოში მეოთხე ადგილზეა COVID-19-ით ინფიცირებულთა რაოდენობით. კარანტინი აქ თავიდანვე მკაცრი იყო. ასტრახანში, სპეციალური საბუთის გარეშე გასვლა მხოლოდ მაღაზიასა და აფთიაქში შეიძლებოდა, დამრღვევებს აჯარიმებდნენ.

ივნისის ბოლოს, კარანტინის პირობები შეამსუბუქეს, მაგრამ ქამალის თქმით, სტუდენტურ საერთო საცხოვრებელში, იზოლაციის წესებით ცხოვრებას აგრძელებდნენ: სტუდენტებს გარეთ გასვლა მხოლოდ აქტივისტ-მოხალისე გამცილებლებთან ერთად და ისიც მხოლოდ სასიცოცხლოდ აუცილებელ საქმეზე შეეძლოთ.

„ვისაც თავისი სამეგობრო ჰყავდა, ისინი კარგად იყვნენ, ერთად ატარებდნენ დროს. მე ისინი არ მყავს, ამიტომ, ყოველი დღე გადის მომდევნო დღის მოლოდინში. ორი მეზობელი მყავდა, ერთი უკან, აზერბაიჯანში დაბრუნდა, მეორე, იემენის მოქალაქე აქ დარჩა. რამდენადაც ჩემთვის არის ცნობილი, იემენის ხელისუფლება თავის სტუდენტებს სტიპენდიას უგზავნის, ჩვენი საზომით, არც თუ ისე პატარა თანხას – 600 დოლარს. მე კი ფულს მშობლები მიგზავნიან.

ძირითადად, ვცდილობდი მეყურებინა ფილმებისთვის და დიპლომი დამეწერა. რთული აღმოჩნდა ცხოვრების ასეთი წესი, მაგრამ არჩევანი არ მქონდა.

კარანტინის დროს, ტუჩის ჰარმონიკა ვიყიდე. ძალიან მოსაწყენი დრო იყო და მინდოდა, რაიმე მუსიკალურ ინსტრუმენტზე დამეკრა. მეჩვენებოდა, რომ ჰარმონიკაზე დაკვრის სწავლა ადვილი იყო, თანაც ჯაზი მიყვარს. მხოლოდ იმას ვწუხვარ, რომ შემდეგ ცოტათი გავაფუჭე“.

ქამილმა დიპლომზე მუშაობა დაასრულა, წარმატებით დაიცვა და მაგისტრატურაში ჩაბარებას გეგმავს. ცხოვრებით ჯერჯერობით იმავე საერთო საცხოვრებელში რჩება.

„რა თქმა უნდა, მეშინია პლაცკარტით ასტრახანიდან მოსკოვში გამგზავრება – უფრო უსაფრთხო იქნებოდა ცხენშებმული ურიკით წასვლა. მეშინია ბაბუა არ დავაინფიცირო, რომელიც იქ ცხოვრობს და რომელთან შეხვედრაც მომიწევს“.

ქამილს ბაქო ენატრება, მაგრამ იქ არსებული სიტუაცია უფრო უსაფრთხო არ ჰგონია, ვიდრე რუსეთში.

„ხანდახან ბაქოს სიცხე და თბილი, ნოტიო სიო მენატრება. ასტრახანში ქარი – იშვიათი მოვლენაა.
ძალიან ვწუხვარ, პანდემიასთან ბრძოლის აზერბაიჯანული მეთოდებისა და ჩემი თანამემამულეების უპასუხისმგებლობის გამო. გასაგებია, რომ ადამიანებს ყელში ამოუვიდათ უაზრო ზომები და ისე ცდილობენ თავიდან არიდებას, როგორც შეუძლიათ, მაგრამ, როდესაც საქმე მიდის თავად ვირუსის არსებობის არ დაჯერებასა და „ხელისუფლების თამაშის“ ვერსიებზე, ეს ძალიან მაწუხებს.
აქაც კი, ჩვენ საერთო საცხოვრებელშიც არიან ჩემი თანამემამულეები, რომლებიც შეთქმულების თეორიებს ემხრობიან. აღარ მაქვს ახსნისა და განმარტების ძალა, ეს იგივეა, რომ კედელს ცერცვი შეაყარო“.

როგორ დავბრუნდეთ აზერბაიჯანში?

აზერბაიჯანში ახლა მკაცრი საკარანტინო რეჟიმია – სახლიდან გამოსვლა დღეში მხოლოდ ორი საათით, SMS-ნებართვის მიღების შემდეგ შეიძლება. საზღვრები ოფიციალურად 31 აგვისტომდეა ჩაკეტილი, როგორც საჰაერო, ისე სახმელეთო, მაგრამ არის რამდენიმე „სპეციალური რეისი“ – სტამბოლში, ბერლინსა და ლონდონში. მათ აზერბაიჯანის ეროვნული გადამზიდი – ავიაკომპანია „აზალი“ ახორციელებს (არის კიდევ „ბელავიას“ რეისი – ბაქო-მინსკი-ბაქო).

ანუ, საზღვარგარეთ „ჩარჩენილ“ აზერბაიჯანელებს დაბრუნება შეუძლიათ, მაგრამ, მაგალითად, „აზალის“ რეისზე, მათ მხოლოდ კორონავირუსზე ჩატარებული ახალი ტესტის პასუხებით შეუშვებენ – თუკი შედეგი ნეგატიურია. შემდეგ, იწერენ მისამართს, სადაც უნდა დარჩეს პიროვნება ორი კვირის განმავლობაში – ანუ მათ სახლიდან ორი საათით გამოსვლის SMS-ნებართვის მიღებაც არ შეუძლიათ.

ინფიცირებულებს აზერბაიჯანი უკან არ იღებს.

საკარანტინო რეჟიმის პირველ ეტაპზე, ჯერ კიდევ გაზაფხულზე, საზღვარგარეთიდან დაბრუნებულ მოქალაქეებს საავადმყოფოებსა და სასტუმროებში ათავსებდნენ კარანტინში და იქვე უტარებდნენ ტესტებს.

ნარგიზი. კარანტინი საფრანგეთში

ნარგიზი საფრანგეთში, Paris Nanterre University-ში, ორგანიზაციული ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის პირველ კურსზე სწავლობს.

„არ დავბრუნდი სახლში, რადგან მეშინოდა, რომ შემდეგ საფრანგეთში მომიწევდა საქმეებზე ჩამოსვლა, მაგრამ ჩაკეტილი საზღვრების გამო ვეღარ შევძლებდი. მე აქ ჯერ კიდევ უნდა გავიარო სტაჟირება და ვიზის გასაგრძელებლად შევიტანო საბუთები, ასე რომ, ჯერჯერობით აქ ვარ“.

საფრანგეთში, კარანტინი 17 მარტს დაიწყო და 11 მაისამდე გაგრძელდა. მუშაობდა მხოლოდ აფთიაქები, მარკეტები და ბანკები. მაგრამ ივლისის ბოლოს, საფრანგეთმა მოახერხა ინფიცირების დღიური რაოდენობის ზრდის შეჩერება და COVID-19-ით ინფიცირებული აქტიური შემთხვევების რიცხვის, დაახლოებით, 70 ათასი ადამიანის დონეზე დასტაბილურება.

„სახლიდან გამოსვლა შეგვეძლო «attestation de déplacement»-ით, სადაც ვუთითებდით სახლიდან გამოსვლის მიზეზს (შემოთავაზებული ვარიანტებიდან: მარკეტებში პირველადი საჭიროების ნივთების შესაძენად, საოჯახო საქმეებზე, ფიზიკური აქტივობისთვის სახლიდან 1 კილომეტრის რადიუსში), სახლიდან გამოსვლის დროსა და მისამართს.

ყოველდღიურად, საღამოს 8 საათზე, ადამიანები ფანჯრებიდან იყურებოდნენ, აივნებზე გამოდიოდნენ და ტაშს უკრავდნენ მედიკოსებს მადლობის ნიშნად“.

ნარგიზი ბედნიერია, რომ მარტო არ არის. ის დაქალებთან ერთად ცხოვრობს. მან „ყველა წესის დაცვით“ საკუთარი დაბადების დღის აღნიშვნაც მოახერხა.

„შუაღამისას, ტრადიციისამებრ, ოჯახმა დამირეკა და მომილოცა, საღამოს კი ჩვენ გამოვეწყვეთ, სუფრა გავშალეთ და მუსიკა ჩავრთეთ. გოგოებმა ტორტი, შამპანიური და ნორმანდიული ტკბილეული მაჩუქეს. მე მათ აზერბაიჯანული და რუსული სადღეგრძელოები ვასწავლე. მიუხედავად იმისა, რომ ყველაფერმა იზოლაციის პირობებში ჩაიარა, ძალიან სახალისო იყო, გვერდით ხომ ახლობელი ადამიანები იყვნენ.

კარანტინის დროს, ბევრი სპორტით დაკავდა, უფრო ზუსტად სირბილით, მათ შორის, ჩემი მეზობლებიც. ვსწავლობდით და ვმუშაობდით დისტანციურად. მე სემესტრის დარჩენილი ნაწილი ონლაინ გავიარე და ასევე ჩავაბარე გამოცდები.

11 მაისიდან კი ეტაპობრივად შეზღუდვების მოხსნა დაიწყეს.

ძალიან დიდი იმედი მაქვს, რომ აზერბაიჯანში სიტუაცია იმ მასშტაბებს არ მიაღწევს, როგორიც, მაგალითად, საფრანგეთში იყო. სოციალურ ქსელებში მუდმივად ვხედავ ადამიანებს, რომლებიც კარანტინის მიუხედავად, იკრიბებიან, სეირნობენ.
ვნერვიულობ ოჯახისა და ახლობელი ადამიანების გამო, რომლებიც აზერბაიჯანში ცხოვრობენ, მაგრამ ვფიქრობ, გამიმართლა, რომ იქ არ ვარ.
მეორე მხრივ, ჯერ კიდევ ვიმედოვნებ, რომ აგვისტოში, ბაქოში, რამდენიმე კვირით ჩასვლას მაინც მოვახერხებ, იმ შემთხვევაშიც კი, თუკი იზოლაცია მომიწევს, იმიტომ რომ, ძალიან მინდა ოჯახის ნახვა“.

როგორ მიმდინარეობს ოპერაცია დაბრუნება?

აზერბაიჯანის ყველა საზღვარგარეთ დარჩენილი მოქალაქისთვის შექმნილია სპეციალური პორტალი «Еvə gedirəm» (სახლში მივდივარ), სადაც დარეგისტრირება და დახმარების დალოდება შეიძლება – მაგრამ ეს ჯერჯერობით მხოლოდ მათთვის, ვინც დარჩა რუსეთში, სადაც რეგულარული რეისები არ არის და საიდანაც ადამიანები ეტაპობრივად ჩამოჰყავთ ჩარტერული რეისებით.

ვებგვერდზე გამოქვეყნებული სტატისტიკის თანახმად, მისი დახმარებით, სამშობლოში დაბრუნდა 500 ადამიანი, კიდევ 500 საკუთარ რიგს ელოდება.

ჩარტერული რეისებით ჯერ კიდევ აპრილში, „პირველი კარანტინის“ დროს, სხვადასხვა ქვეყნიდან ათობით ათასი ადამიანი დააბრუნეს.

თუმცა, იმ ქვეყნებიდან, სადაც აზერბაიჯანის მოქალაქეები იმდენი არ იყვნენ, რამდენიც თურქეთსა და რუსეთში, ბევრს დაბრუნება დამოუკიდებლად მოუწია, ყოველგვარი დახმარების გარეშე. ხშირად, ეს გულისხმობდა ძვირადღირებული ბილეთების ყიდვას და ყოველთვის რისკს, რომ რეისი მოულოდნელად გაუქმდებოდა. მაგრამ ისინი, ვინც სამშობლოში დაბრუნება გადაწყვიტეს და არა სადმე მოცდა, აბსოლუტურ უმრავლესობაში იყვნენ.