"არჩევნები შემაშფოთებელ ფონზე მიმდინარეობდა" - ეუთო/ოდირმა საბოლოო ანგარიში გამოაქვეყნა
ეუთო/ოდირის ანგარიში
ეუთო/ოდირმა საქართველოს 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნებზე საბოლოო დასკვნა გამოაქვეყნა, რომელშიც ვკითხულობთ, რომ არჩევნები შემაშფოთებელ ფონზე მიმდინარეობდა.
რაც შეეხება არჩევნების ლეგიტიმურობის ცნობასა და შედეგების აღიარებას, ეუთოს განცხადებით, ეს მათი მანდატი არ არის.
● დასკვნაში საუბარია ხმის ფარულობის დარღვევისა და ამომრჩეველზე ზეწოლაზე. მათივე ცნობით, არჩევნები OSCE/ODIHR-ის მიერ გაცემული რეკომენდაციებით და სტანდარტებით არ ჩატარებულა.
● ანგარიშში ხაზგასმულია, რომ ბოლო პერიოდში მიღებულმა საკანონმდებლო ცვლილებებმა ნეგატიური გავლენა მოახდინა ძირითად თავისუფლებებსა და სამოქალაქო საზოგადოებაზე, შეამცირა საარჩევნო პროცესში ჩართული ინსტიტუტების დამოუკიდებლობა და გაზარდა ამომრჩეველზე ზეწოლა.
● მათი განმარტებით, ეს საკითხები, არჩევნების დღეს დაფიქსირებულ დარღვევებთან ერთად, გავლენას ახდენდა ამომრჩეველთა ნაწილზე, რომელთაც შეეშინდათ, რომ ხმის მიცემისას რეპრესიების მსხვერპლი გახდებოდნენ.
● ODIHR-მა ასევე აღნიშნა, რომ არჩევნების შემდეგ საჩივრები არასაკმარისად განიხილებოდა, რაც სამართლებრივი საშუალებების შეზღუდვას იწვევს, და ისიც, რომ საპროტესტო აქციების ძალადობრივი დაშლა და მასობრივი დაკავებები სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების საერთაშორისო ვალდებულებების დაცვის თვალსაზრისით.
● ეუთო ხაზს უსვამს, რომ საქართველოს ხელისუფლებისთვის აუცილებელია ამ პრობლემების გადაჭრა დემოკრატიული პრინციპების დასაცავად.
„მრავალრიცხოვანმა პრობლემებმა, რომლებიც ჩვენს საბოლოო ანგარიშშია აღნიშნული, ნეგატიური ზეგავლენა მოახდინეს ამ არჩევნების სამართლიანობაზე და პროცესისადმი საზოგადოების ნდობა წაშალეს. დემოკრატიული პრინციპების დასაცავად, რომლებიც ახლა სასწორზეა საქართველოში, სასწრაფოდ მნიშვნელოვანია, რომ ოფიციალურმა პირებმა პასუხი გასცენ ყველა წუხილს,” – განაცხადა ოუენ მერფიმ, რომელიც საქართველოში 2024 წლის არჩევნების სადამკვირვებლო მისიას ხელმძღვანელობდა.
რა წერია ეუთო/ოდირის მიერ საპარლამენტო არჩევნების შეფასებაში
არჩევნებამდე
მაღალი თანამდებობის პირები, მათ შორის მერები, აქტიურად აწარმოებდნენ კამპანიას მმართველი პარტიის სასარგებლოდ, რითაც იშლებოდა განსხვავება მმართველ პარტიასა და სახელმწიფოს შორის. გარკვეული ჯგუფების ფინანსურმა წახალისებამ და სახელმწიფო რესურსების გამოყენებამ მმართველ პარტიას არასათანადო უპირატესობა მისცა.
სამართლებრივი ჩარჩო
საკანონმდებლო ბაზა ზოგადად მხარს უჭერს დემოკრატიულ არჩევნებს, მაგრამ აქვს არათანმიმდევრული და ხარვეზიანი ნორმები.
ბოლო საკანონმდებლო ცვლილებები გახდა კრიტიკის ობიექტი ფართო პოლიტიკური კონსენსუსის არარსებობისა და მმართველი პარტიის მიერ პოტენციური უპირატესობის მიღების გამო. მაგალითად, გენდერული კვოტების გაუქმება და ცენტრალური საარჩევნო კომისიის (ცესკო) შემადგენლობის მოწყობაზე ცვლილებები აღინიშნა, როგორც უკან გადადგმული ნაბიჯი.
არჩევნების დღე
არჩევნების დღე პროცედურულად კარგად იყო ორგანიზებული, მაგრამ ჩატარდა დაძაბულ ატმოსფეროში, დაშინებისა და ხმის საიდუმლოების დარღვევასთან დაკავშირებული ცნობების ფონზე
დაფიქსირდა პროცედურული შეცდომები, როგორიცაა გამოუყენებელი ბიულეტენების არასათანადო დამუშავება და არათანმიმდევრული შეჯამება. ასევე გამოითქვა შეშფოთება ელექტრონული ხმის მიცემის ახალი ტექნოლოგიების გამჭვირვალობის შესახებ.
ელექტრონული ხმის მიცემის ტექნოლოგიების დანერგვის მიუხედავად, იყო შეშფოთება იმის გამო, რომ დაინტერესებულ მხარეებს შეზღუდული წვდომა ჰქონდათ შედეგებსა და მოწყობილობების ტექნიკურ დოკუმენტაციაზე არჩევნების დღემდე.
იყო ფართოდ გავრცელებული ცნობები არჩევნების დღეს ამომრჩეველთა დაშინების შესახებ, მათ შორის მმართველ პარტიასთან დაკავშირებული პირების მიერ ამომრჩევლებზე თვალყურის დევნება და კენჭისყრის საიდუმლოებასთან არასათანადო მოპყრობა. საარჩევნო უბნებზე გადატვირთულობამ და ხილულმა ნიშანმა ბიულეტენებზე კიდევ უფრო დააზარალა ხმის საიდუმლოება.
მედიაგარემო
მედიაგარემო იყო პოლარიზებული, სერიოზულად მიკერძოებული, ხოლო ამბების მიუკერძოებელი გაშუქება შეზღუდული დოზით იყო.
საარჩევნო კამპანიის რიტორიკა იყო გამყოფი. იყო ცნობები ამომრჩევლების დაშინებისა და იძულების შესახებ, განსაკუთრებით საჯარო სექტორში და ეკონომიკურად დაუცველ ჯგუფებს შორის
სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებადი მედია არაპროპორციულად აშუქებდა მმართველ პარტიას, რაც ძირს უთხრის ამომრჩევლების უნარს, გააკეთონ ინფორმირებული არჩევანი.
არჩევნები
„არჩევნებზე ამომრჩეველს შესთავაზეს ფართო არჩევანი — 18 ვარიანტი. თუმცა, პროცესს ახასიათებდა პოლარიზაცია და შეშფოთება ფუნდამენტურ თავისუფლებებზე.
იყო ფართოდ გავრცელებული ცნობები ამომრჩევლებზე ზეწოლის შესახებ, განსაკუთრებით საჯარო სექტორის თანამშრომლებზე, და ამომრჩევლებზე ფართო თვალთვალის შესახებ, რამაც გამოიწვია შეშფოთება, რამდენად შეიძლებოდა ხმის მიცემა თავისუფლად, შურისძიების შიშის გარეშე
არჩევნების შემდეგ
ამომრჩეველთა დაშინების, ხმების მოსყიდვისა და დარღვევების შესახებ ბრალდებებმა გამოიწვია ოპოზიციური პარტიების მიერ შედეგების უარყოფა.
1200-ზე მეტი საჩივარი იყო შეტანილი, მაგრამ ისინი ძირითადად უარყოფილ იქნა, რამაც, სასამართლოს შეზღუდულ ანგარიშვალდებულებასთან ერთად, შეარყია საზოგადოების ნდობა პროცესის მიმართ
არჩევნების დღის შემდეგ 1200-ზე მეტი საჩივარი იქნა შეტანილი, მათ შორის ისეთი დარღვევებზე, როგორიცაა ამომრჩევლის დაშინება და ხმების მოსყიდვა. საჩივრების უმეტესობა უარყოფილ იქნა საფუძვლიანი გამოძიების გარეშე, რაც ძირს უთხრის ნდობას პროცესის მიმართ.
ოპოზიცია ამტკიცებდა, რომ ადგილი ჰქონდა ამომრჩეველთა მოსყიდვას, ამომრჩეველთა მონაცემების არასწორ გამოყენებას და დარღვევებს, მაგრამ შეექმნა ბარიერები ამომრჩეველთა დეტალურ სიებზე წვდომაზე, ამ განცხადებების დასასაბუთებლად.
“ჩვენი მანდატი არ გულისხმობს არჩევნების აღიარებას ან ცნობას, ამის ნაცვლად ODIHR უზრუნველყოფს ყოვლისმომცველ და მიუკერძოებელ შეფასებას საარჩევნო პროცესის შესახებ უნივერსალურ პრინციპებზე, საერთაშორისო ვალდებულებებსა და დემოკრატიული არჩევნების ჩატარების ვალდებულებებზე დაყრდნობით, რომლებიც ყველა ეუთოს სახელმწიფომ აიღო. ეს საშუალებას აძლევს ამომრჩევლებს, თავად შეაფასონ არჩევნების ხარისხი. ოფისი ასევე მზად არის მხარი დაუჭიროს საარჩევნო პროცესის მონაწილეებს ამ საკითხების მოგვარებაში არჩევნების შემდგომი დიალოგისა და კონკრეტული ქმედებების გზით.
დღევანდელი ანგარიში შეიცავს რამდენიმე რეკომენდაციას არჩევნების ჩატარების გაუმჯობესების მიზნით. ეს მოითხოვს ცვლილებებს როგორც კანონმდებლობაში, ასევე პრაქტიკაში, რათა გაიზარდოს საზოგადოებრივი ნდობა და ამომრჩევლებს ჰქონდეთ შიშის გარეშე ხმის მიცემის შესაძლებლობა, ასევე საქართველოს საარჩევნო პროცესის გამჭვირვალობისა და მთლიანობის გასაზრდელად ყველა მოქალაქის სასარგებლოდ.” – ვკითხულობთ ანგარიშში.
