"ქვეყანა ხდება პუტინის პირადი სალარო, ეს იცით რას ნიშნავს?" - ექსპერტები ოფშორების კანონზე და ოცნების ტაქტიკაზე
ექსპერტები რუსულ კანონზე
უკვე მეორე კვირაა, თბილისი საპროტესტო აქციებმა მოიცვა. ათიაათასობით ადამიანი გამოდის ქუჩაში, რომ გააპროტესტოს
არასამთავრობო ორგანიზაციების “ფინანსების გამჭვირვალობაზე” მმართველი პარტიის მიერ ინიციიირებული კანონი რომელსაც პირველი მოსმენით უკვე უყარეს კენჭი უმრავლესობის დეპუტატებმა.
პარალელურად, საქართველოს პარლამენტმა დაჩქარებული წესით მიიღო “ოფშორების შესახებ კანონი”, რომლის მიხედვით, ოფშორიდან კომპანიების/აქტივების გადმოტანაზე გადასახადი უქმდება.
ექსპერტები მიიჩნევენ, რომ ეს ორი კანონი ერთმანეთთან კავშირშია და ერთი დიდი ფაზლის ნაწილებია.
___________________________________________________________________________________
კორნელი კაკაჩია, პოლიტიკის მეცნიერებათა დოქტორი, „საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტის“ დირექტორი
ბოლომდე მაინც გაურკვეველია, რა მიზანი ამოძრავებს „ქართულ ოცნებას“, რადგან ლოგიკაში არ ჯდება ის, რაც მოხდა. თუმცა, რამდენიმე ვარიანტი არსებობს, თუ რატომ აკეთებენ ამ ყველაფერს.
პირველი – დაკავშირებულია მომავალ არჩევნებთან. სავარაუდოდ, „ოცნება“ დარწმუნებულია, რომ ვერ იღებს საკონსტიტუციო უმრავლესობას. ამიტომ ჩათვალეს, რომ ამ არჩევნების წინ აუცილებელია თავისუფალი მედიის, არასამთავრობო სექტორის მარგინალიზება. როგორც პოლიტიკურ ოპოზიციას, მათაც უნდა მიაწებონ რადიკალების და ექსტრემისტების იარლიყი. „ოცნებისთვის“ ახლა ყველაფერზე მნიშვნელოვანია მოიპოვოს კონსტიტუციური უმრავლესობა, კვლავ ერთპარტიულად მართოს ქვეყანა და შეიტანონ საკონსტიტუციო ცვლილებები, მათ შორის ქვეყნის საგარეო კურსთან დაკავშირებით.
კოალიციას „ქართულ ოცნებასთან“ არც ერთი ოპოზიციური პარტია არ გააკეთებს. ოპოზიციამ პირობითად 50 პროცენტი თუ მოაგროვა, ეს რეჟიმს დიდ ბზარს გაუჩენს. ამიტომ, „ქართული ოცნებისთვის“ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია გარანტირებული საკონსტიტუციო უმრავლესობა.
მეორე მიზეზი, რომელიც ბოლო პერიოდში გამოჩნდა ამ კანონთან მიმართებაში, არის ის, რომ ისინი, შესაძლოა, ვაჭრობენ დასავლეთთან. იმ სიტუაციაში, რაც დღეს არის, არჩევნები ვერ იქნება თავისუფალი. „ოცნება“ დასავლეთზე ცდილობს ზეგავლენის მოხდენას – თუ თქვენ თვალს დახუჭავთ რაღაცეებზე, შეიძლება ეს კანონი არ მივიღოთ. ეს ვაჭრობის და შანტაჟის თემა შეიძლება იყოს, თუ რამდენად წამოვა დასავლეთი ამაზე.
[ასევე ვაჭრობის თემა შეიძლება იყოს] კანონი, ოფშორებთან დაკავშირებით რაც მიიღეს. დასავლეთმა თვალი რომ დახუჭოს იმაზე, რომ საქართველო ხდება ოფშორული ზონა.რაც მთავარია, ყველაფერი, რაც ხდება, მორგებულია ივანიშვილის ინტერესებს და ამას მმართველი ძალა ასაღებს და ყიდის, როგორც საქართველოს ეროვნულ ინტერესებს.
„ოფშორების შესახებ კანონი“:
ეს კანონიც პირველ რიგში ივანიშვილის ინტერესებისთვის მიიღეს და აქ ზოგადად გეოპოლიტიკური ვითარებაც გასათვალისწინებელია.
ივანიშვილი ფიქრობს, რომ რუსეთი უკრაინაში ომს იგებს და აქედან გამომდინარე, ცდილობს თავისი თავი ჩააჯინოს ამ ახალ გეოპოლიტიკურ კონტექსტში. ცდილობს თავისი მნიშვნელობა გაზარდოს. ოფშორების კანონით ის რუსულ ინტერესებს პასუხობს. ცდილობს, პუტინის წინაშე თავისი როლი წარმოაჩინოს და ანახოს, რომ მისთვის დიდი სარგებლის მოტანა შეუძლია.
დასავლეთის რეაქცია:
„ქართული ოცნების“ ერთ-ერთი გათვლა სწორედ იმაზე იყო, რომ ეს წელი არის არჩევნების წელი ბევრ ქვეყანაში, მათ შორის არის ევროპარლამენტის არჩევნები, არჩევნები აშშ-ში, რამაც უზარმაზარი ცვლილებები შეიძლება გამოიწვიოს მთელ მსოფლიოში. „ოცნების“ ლიდერები ფიქრობენ, რომ დასავლეთს არ ეცლება საქართველოსთვის ამ მომენტში.
მაგრამ თუ იმის მიხედვით ვიმსჯელებთ, რა განცხადებებიც გაკეთდება დასავლეთიდან და რა რეაქციაც მოყვა, ჯერჯერობით „ქართული ოცნების“ ეს გათვლა არ მართლდება.
ივანიშვლის და „ქართულინ ოცნების“ მიმართ სანქციებიც არ არის ეს გამორიცხული სცენარი. გააჩნია, როგორ განვითარდება ურთიერთობა დასავლეთსა და ხელისუფლებას შორის. თუ „ოცნება“ წავიდა ვა-ბანკზე, და ახლა რასაც აკეთებენ ზუსტად ამას ნიშნავს, შესაძლოა, ევროკავშირმაც გადახედოს ურთიერთობას საქართველოსთან. მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს სტატუსის უკან გაწვევის მექანიზმი, შესაძლოა, ეს ურთიერთობა არსებითად შეფერხდეს.
ასევე ბუნებრივია, რომ დაიძაბება ურთიერთობა აშშ-თან და აქაც სანქციების საკითხი არ არის გამორიცხული. ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ სადამდე წავა რადიკალიზმში ხელისუფლება, რამდენად შევა ანტაგონისტურ ურთიერთობაში დასავლეთთან. რაც უფრო ავტორიტარული გახდება ხელისუფლება, მით უფრო ხისტი იქნება დასავლეთის პასუხები. მათ შორის იმ გუნდის მიმართ, ვინც ივანიშვილის ამ გადაწყვეტილებებს ახმოვანებს და ასრულებს.
თუმცა, ყველაზე მნიშვნელოვანი როლი ამ პროცესში ქართველ ამომრჩეველს აქვს. მოსახლეობის 80 პროცენტი მხარს უჭერს საქართველოს ევროკავშირში გაერთიანებას. აუცილებელია, რომ ამ ხალხმა იგრძნოს საფრთხე, რომლის წინაშეც რეალურად დგას დღეს ქვეყანა. არჩევნებში უნდა აისახოს ამომარჩევლის პროტესტი. დასავლეთი და საერთაშორისო თანამეგობრობა შეიძლება კი დაეხმაროს ქვეყანას, მაგრამ საბოლოოდ ყველაფერი ქართველი ამომრჩეველის გადასაწყვეტია.
▇ ოცნება“ დარწმუნებულია, რომ ვერ იღებს საკონსტიტუციო უმრავლესობას. ამიტომ ჩათვალეს, რომ ამ არჩევნების წინ აუცილებელია თავისუფალი მედიის, არასამთავრობო სექტორის მარგინალიზება
ოპოზიციის როლი:
ოპოზიციის როლი, ალბათ, ის არის, რომ მიადევნოს თვალი საზოგადოების აზრს და განწყობებს.
შესაძლოა, ეს არარეალურად ჩანს, მაგრამ მე ვემხრობი სალომე ზურაბიშვილის იდეას, რომ პროდასავლური ოპოზიცია, თუნდაც დროებით, ამ არჩევნებში გავიდეს ერთიანი სიით, რათა არჩევანი იყოს მკაფიო – ევროპულ მომავალსა და „ქართულ ოცნებას“ შორის და არ დაიკარგოს ხმები. ნათელი უნდა იყოს ამომრჩევლისთვის, ვის აძლევს ხმას და საით უნდა ქვეყნის განვითარება.
ვიცი, რომ ეს ძალიან რთული საკითხია, მაგრამ უნდა გავიგოთ, რა რეალობაში ვართ. რეფერენდუმივით უნდა ჩატარდეს. არ არის აუცილებელი, პარტიებმა პირველ ოცეულში თავიანთი ლიდერები ჩასვან. პირიქით, ყველაზე ცნობადი სახეები საზოგადოებიდან ვინც არიან, ისინი იყვნენ ამ ოცეულში. შემდეგ ეს არჩევნები თუ დამთავრდა მოგებით, ერთ წელიწადში ჩატარდეს სამართლიანი არჩევნები, სადაც უკვე ყველა პარტია ინდივიდუალურად მიიღებს მონაწილეობას. ცხადია, ეს მოითხოვს იმას, რომ ახლა პარტიებმა თავის ვიწრო პარტიულ ინტერესებზე უარი თქვან. რამდენად გამოვა, ეს კიდევ ცალკე საკითხია.
პროგნოზი:
ჯერ ადრეა საუბარი, რა შედეგთ დასრულდება ეს ყველაფერი. ეს მხოლოდ დასაწყისია. დიდი მარათონია, რომელიც ალბათ რამდენიმე კვირა მაინც გაგრძელდება. გააჩნია, ამ კანონის მიღებასთან დაკავშირებით პერიპეტიები როგორ გაგრძელდება.
ფაქტია, რომ საზოგადოება საკმაოდ მობილიზებულია. ახლა ყველაფერი დამოკიდებულია ლიდერებზე, თუ რამდენად მოახერხებენ ამ მუხტის შენარჩუნებას და რამდენად გააგებინებენ განსაკუთრებით დანარჩენ საქართველოს, რეგიონებს, რომლებიც სახელისუფლებო პროპაგანდის ქვეშ არიან, თუ რა დგას სასწორზე. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი.
___________________________________________________________________________________
გია ხუხაშვილი, პოლიტიკის ანალიტიკოსი:
„ქართული ოცნების“ მიზანი:
ჩემი აზრით, ბიძინა ივანიშვილის მთავარი ამოცანა იყო ამ ოფშორების კანონის გატანა და იმისთვის, რომ ეს უპრობლემოდ გაეტანა, მას სჭირდება შესაბამისი ფონის შექმნა, ანუ ყურადღების გადატანა სხვა საკითხებზე.
მან ეს გააცურა დაჩქარებული წესით მაშინ, როდესაც აგენტების კანონით შექმნა ფონი, ატეხილი იყო ხმაური და მთელი ყურადღება აქეთკენ იყო გადატანილი.
ვფიქრობ, რომ ამ ოფშორების კანონით ზარალის მასშტაბი ბევრად უფრო აღემატება იმ ზარალს, რასაც ვიღებთ ამ რუსული კანონით. ივანიშვილი ახლა საქართველოში აკეთებს ე.წ. ოფშორს და ეპატიჟება უცხოურ აქტივებს. ცივილიზებულ ბიზნესს არანაირი მოტივაცია არა აქვს, რომ ერთი ოფშორი გამოცვალოს მეორე ოფშორით, თუ იქ არანაირი პრობლემა არა აქვს და ყველაფერი დალაგებული აქვს. ვინ შეიძლება ამით დაინტერესდეს? ცხადია, დაინტერესდებიან ისინი, ვისაც ტრადიციულ ოფშორებში ექმნებათ გარკვეული პრობლემები. ეს კი არის რუსული შავი სალარო, რომელსაც შესაბამისი საერთაშორისო ინსტიტუტები ყველგან ეძებენ და პრობლემებს უქმნიან.
გარდა ამისა, შეიძლება დაინტერესდნენ ისინი, ვისაც მოპარული ან სადავო აქტივები აქვთ და მოსალოდნელია სასამართლო დავები. მათ ივანიშვილი ეუბნება, რომ თქვენ აქ გადმოიტანეთ თქვენი ფული და სასამართლოში მე დაგილაგებთ ყველაფერს, რადგან ეს სასამართლო ჯიბეში მყავს, აქ მურუსიძე მყავს და რასაც მინდა, იმას ვიზამ.
ანუ, საბოლოო ჯამში, ჩვენ ამ ქვეყნისგან ფაქტობრივად შეიძლება მივიღოთ საშინელება, რომელიც საშუალოვადიან პერიოდში აუცილებლად აღმოჩნდება დასავლეთის მხრიდან გარკვეული სანქციების ქვეშ, რასაც ქვეყნის იზოლაცია მოჰყვება.
გასაგებია, რომ ხვალ არ მოხდება, მაგრამ საშუალოვადიან პერსპექტივაში ქვეყანას სწორედ ეს ემუქრება. როგორც ჩანს, ამ სქემაზე ივანიშვილი დიდი ხანია ფიქრობს და ამ კრიმინალური კონტინგენტის მოლარეობაზე აქვს პრეტენზია.
როდესაც რუსული კაპიტალი წამოვა აქ, რუსული სპეცსამსახურების კაპიტალი, პუტინის პირადი სალარო, ეს იცით რას ნიშნავს? ეს იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანა გაყიდულია ამის შემდეგ. ეს შავი კაპიტალი რომ დააწვება ჩვენ პატარა ეკონომიკას, პირდაპირ შეგვჭამენ, ჩვენი აღარაფერი იქნება და ამით ყველაფერს დაამთავრებენ. ამით ქვეყანას ყიდულობენ და ბიძინამ ამ კანონით მწვანე აუნთო ამ ყველაფერს.
დასავლეთის რეაქცია:
მე ვფიქრობ, რომ ეს იქნება უმძიმესი. უბრალოდ, დასავლური სისტემები ძალიან ნელა მოქმედებენ და ეტყობა, ბიძინას სწორედ ამის იმედი აქვს. მინდა, რომ დასავლეთს მოვუწოდო, რაც შეიძლება სწრაფად მიიღონ გადაწყვეტილება. რადგან თუ სწრაფად არ იმოქმედეს ამ ყველაფერთან დაკავშირებით, შესაძლოა, ეს სიმსივნე მთელ ქვეყანას მოედოს მეტასტაზებივით და მერე ამის უკან შემობრუნება შეუძლებელი გახდება.
ხელისუფლებას უკვე აწყვეტილი აქვთ და არ ვიცი მათ რა შეაჩერებს. ხელისუფლებაც ცოტა გადაჭარბებული ნათქვამია, რეალურად ხომ ერთი კაცი წყვეტს ყველაფერს და დანარჩენები sms-ებით იმართებიან.
▇ როდესაც რუსული კაპიტალი წამოვა აქ, რუსული სპეცსამსახურების კაპიტალი, პუტინის პირადი სალარო, ეს იცით რას ნიშნავს? ეს იმას ნიშნავს, რომ ქვეყანა გაყიდულია
საზოგადოების პროტესტზე:
მე ვფიქრობ, რომ დღეს საზოგადოებრივი განწყობა ძალიან სწორი და ჯანსაღია და პირველ რიგში ახალგაზრდობას ვგულისხმობ. ეს ქვეყანა უკვე მათია და მათი პოზიცია არის უკომპრომისო და ცხადი. მორალური სიცხადე შემოვიდა ამ პროტესტში. მაგრამ დიდი გლობალური პროცესები მიდის, რასაც დრამატიზმი ახლავს.
ძალიან დიდი აგრესია და ბოროტებაა. ყველაფერი ბეწვზე ჰკიდია და ამიტომ რა იქნება, ძნელი სათქმელია. თუმცა, გასაგებია, რომ დღეს მორალური უპირატესობა არის ივანიშვილის, „ოცნების“ მოწინააღმდეგეთა მხარეზე.
ოპოზიცია:
ოპოზიცია რაღაცას ცდილობს. ჯერჯერობით სისტემურად ბევრი არაფერი გამოსდით, მხოლოდ ეპიზოდებში გაიელვებენ ხოლმე, მაგრამ იმედია, რომ დალაგდებიან.
პროგნოზი:
ძალიან მძიმე პროცესია. ფაქტია, რომ ფსონები ძალიან მაღალია და მე მხოლოდ შიდა პოლიტიკას არ ვგულისხმობ. ეს ყველაფერი ერთმანეთზეა გადაჯაჭვული და შესაბამისად, იმდენი ფაქტორი მუშაობს, რომ დღეს რაიმე პროგნოზების გაკეთება ძნელია. ბევრია დამოკიდებული იმაზე, თუ როგორ განვითარდება მოვლენები უკრაინაში. ასევე, ისრაელის ირგვლივ რა ხდება. ანუ, ბევრი ფაქტორი მუშაობს.
___________________________________________________________________________________
გია ნოდია, პოლიტიკის მეცნიერებათა დოქტორი, ილიაუნის პროფესორი:
„ქართული ოცნების“ მიზანი:
ისინი [ხელისუფლება] საკმაოდ გულგრილად უყურებენ ევროპელების, დასავლეთის რეაქციას. მათ თავიდანვე იცოდნენ, რომ დასავლეთს ექნებოდა მწვავე რეაქცია, მაგრამ ამას ყურადღება არ მიაქციეს. მათთვის ახლა მნიშვნელოვანია მხოლოდ ქუჩის რეაქცია, ხალხის რეაქცია. როგორც ჩანს, იმედი აქვთ, რომ ეს რეაქცია მაინც არ იქნება ისეთი ძლიერი, რომ მას ვერ გადალახავენ.
რაც შეეხება მოტივებს – მოტივები არ ვიცით ზუსტად. ძნელი სათქმელია, ბიძინა ივანიშვილის თავში რა და როგორ იხარშება.
ზოგადი მოტივი ცხადია და იგივეა, რაც შარშან იყო: ისინი თვლიან, რომ მათი მოწინააღმდეგეების (მედიის და არასამთავრობო ორგანიზაციების) სიძლიერე დამყარებულია დასავლეთის დახმარებაზე და ეს ჯაჭვი თუ გაწყვიტეს და დასავლეთის დახმარება, სულ მცირე, თუ გაართულეს, ამით დაასუსტებენ საკუთარ ოპონენტებს.
ეს არის ზოგადი მოტივი. თუმცა, რაც შეეხება კონკრეტულ მოტივს, თუ რატომ გადაწყვიტეს, რომ სწორედ ახლა გაეკეთებინათ ეს: როგორც ჩანს, ივანიშვილს ძალიან უნდოდა, ეს არჩევნებამდე მოესწრო. რა იცი, რა ხდება არჩევნების დროს. ის მიიჩნევს, რომ „ვარდების რევოლუცია“ იმიტომ მოხდა, რომ დასავლეთი ეხმარებოდა ოპოზიციას. შესაბამისად, რაკი მას ეშინია ხალხის უკმაყოფილების, თავიდანვე ცდილობს მიიღოს ზომები და გააუვნებელყოს ეს საფრთხე. ის ცდილობს, დასავლეთს შეუმციროს შანსი, რომ დაეხმაროს ოპოზიციას.
რა თქმა უნდა, ჩვენ შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ რაღაც ზეწოლაც არის რუსეთიდან. თუმცა, მთავარი რუსეთის ჩარევა კი არ არის, არამედ ის, საქართველო უჯერებს თუ არა ამ ჩარევას და რატომ უჯერებს. შესაძლოა, ივანიშვილის აზრით, გარკვეული გეოპოლიტიკური სიტუაციაც ახლა მისთვის მომგებიანია: უკრაინაში ბოლო დროს კარგად არ მიდის საქმე დასავლეთისთვის, თითქოს რუსეთი უფრო შეტევაზეა. ამიტომ, ივანიშვილის აზრით, ისეთი რამე უნდა აკეთო, რაც რუსეთს ესიამოვნება და არა დასავლეთს. ანუ, ესეც შეიძლება იყოს დამატებითი ფაქტორი.
დასავლეთის რეაქცია და სანქციები:
არა ვარ დარწმუნებული. მე მგონი, დასავლეთი დაბნეულია, არ ელოდნენ ამას. ელჩების მეშვეობით ცდილობენ გავლენის მოხდენას, მაგრამ დაინახეს, რომ ამას არანაირი აზრი არა აქვს. კობახიძე ისე უხეშად ელაპარაკება, რომ ჩვენ სუვერენული ქვეყანა ვართ, არაფერი არ გვაინტერესებს და რა კანონსაც გვინდა, იმას მივიღებთ. როგორც ჩანს, ამას ნამდვილად არ ელოდნენ და ახლა რაღაც უნდა მოიფიქრონ და ჯერ არ ჩანს, რომ მოფიქრებული აქვთ.
▇ ოპოზიცია მარგინალიზებულია ამ აქციების კონტექსტში. მათ, ვინც ყველაზე აქტიური ძალაა ამ პროტესტებში, არ უნდათ პოლიტიკურ პარტიებთან ასოცირება.
პროტესტებზე:
ნამდვილად ძალიან დიდი პროტესტია, მაგრამ წინასწარ ვერაფერს ვერ ვიტყვით. შარშანაც ვერ ვიტყოდით წინა საღამოს, რომ ამ კანონს გაიწვევდნენ. თუმცა, გამორიცხული არაფერია, მაგრამ მოცემული მომენტისთვის ნათელია, რომ უკან დახევას არ აპირებენ. ისევ უკან დახევა მათთვის პოლიტიკურად ძალიან დამაკნინებელი იქნება და ძალიან არ უნდათ. ძალიან დიდი საფრთხე უნდა დაინახონ, უკან რომ დაინახონ.
ამ აქციებმა აჩვენა ის, რომ საზოგადოებაში ძალიან აქტიური პროტესტია, რომელსაც სათავეში უდგას სამოქალაქო მოძრაობა.
ოპოზიციის როლი:
ოპოზიცია მარგინალიზებულია ამ აქციების კონტექსტში. მათ, ვინც ყველაზე აქტიური ძალაა ამ პროტესტებში, არ უნდათ პოლიტიკურ პარტიებთან ასოცირება. ჯერჯერობით არ ჩანს, რომ ოპოზიციას რაიმე გავლენა ჰქონდეს ამ აქციებზე და მათ განვითარებაზე.
ვერც იმას ვხედავთ, რომ ოპოზიციური პარტიები თავიანთი აქტივის მობილიზებას ახდენდნენ. ერთიანი საორგანიზაციო ცენტრი და ერთიანი ლიდერი არ არსებობს.
ოპოზიციის რეიტინგზე ამას მაინც პოზიტიური შედეგი შეიძლება ჰქონდეს. ამით „ქართული ოცნების“ დისკრედიტაცია ხდება და, თუკი საბოლოოდ მოხდა ღრმა დისკრედიტაცია, საბოლოო ჯამში, არჩევნებზე ვიღაცას ხომ უნდა მისცე ხმა და ის ხალხი, ვინც ხმას აღარ მისცემს „ქართულ ოცნებას“, მისცემს ოპოზიციას.
პროგნოზი:
რა თქმა უნდა, არსებობს ძალადობრივი ესკალაციის სცენარი, მაგრამ ჯერჯერობით ცდილობენ, სერიოზულ ესკალაციამდე არ მიიყვანონ საქმე. პრინციპში, ესკალაცია, ალბათ, უფრო ხელისუფლებას აწყობს, რათა დისკრედიტაცია გაუკეთოს საპროტესტო მოძრაობას და ეს ესმით ამ აქციების ორგანიზატორებს.
მეორე სცენარია, რასაც ხელისუფლება ელოდება, რომ დაიღალოს ხალხი და პროტესტი ჩაცხრეს. რა თქმა უნდა, ზოგადად ეს შესაძლებელია, მაგრამ ჯერჯერობით ეს არ ხდება. პროტესტის გაფართოება და გამრავალფეროვნება არის ყველაზე სასურველი სცენარი, რომ „ქართულმა ოცნებამ“ უნდა ჩათვალოს, სახიფათოა ჯიუტობა და ამ კანონის გატანა. მნიშვნელოვანია, რომ თავად „ქართული ოცნების“ მომხრეთა შორის გაჩნდეს ბზარები.
ჯერჯერობით ამის ნიშნები არ არის, მაგრამ სრულიად შესაძლებელია, რომ გაჩნდეს. ეს ეხება ხალხს, ვინც ზოგადად ევროპული ინტეგრაციის მომხრეა, მაგრამ მხარს უჭერს „ქართულ ოცნებას“. ამ ხალხის განწყობა შეიძლება შეიცვალოს.
