"ჩვენც ადამიანები ვართ!" - ლიეტუვა ბელარუსი მიგრანტების ნაკადს ვერ უმკლავდება

ბელარუსიდან ლიეტუვაში არალეგალი მიგრანტები შედიან

ყოველდღიურად ასობით ადამიანი ბელარუსი-ლიეტუვის საზღვარს უკანონოდ კვეთს. ესენი ახლო აღმოსავლეთიდან მიგრანტები არიან, რომლებმაც ლიეტუვაში მეზობელი ქვეყნიდან მასობრივად შემოსვლა  მას შემდეგ დაიწყეს, რაც ბელარუსის დიქტატორმა ლუკაშენკომ პროტესტი ძალით ჩაახშო და ევროპასთან ურთიერთობა საბოლოოდ გაიფუჭა. ლიეტუვაში  არ იციან, შემოჭრას როგორ გაუმკლავდნენ და 40 ათასამდე ადამიანის მისაღებად ემზადებიან. გამოცემა “ნოვაია გაზეტა-ბალტიას” რეპორტაჟი.

ლიეტუვაში ექსტრემალური მდგომარეობაა გამოცხადებული – ქვეყანა მიგრანტთა ნაკადს ვერ  უმკლავდება.

არალეგალი მიგრანტების რიცხვი, რომლებმაც  ბელარუსიდან საზღვარი გადმოკვეთეს, ახალ რეკორდებს აღწევს. ახლა მათი რიცხვი თითქმის 4 ათასია და ის სულ უფრო იზრდება. მხოლოდ გასულ კვირადღეს საზღვრის  თითქმის 300 უკანონო გადაკვეთა მოხდა, თითქმის ამდენივე – მეორე დღეს. მიგრანტთა უმეტესობა ერაყის, ახლო აღმოსავლეთისა და დასავლეთ აფრიკის ქვეყნების მოქალაქეა. ბევრი საბუთების გარეშე ჩამოდის.

• “მეკობრეობა” ცაში და ევროპის პასუხი – ბელარუსთან ავიამიმოსვლა შეჩერდება

• დედა-შვილობა სკაიპით. ათასობით ემიგრანტი ქალი ვერ ხედავს, როგორ იზრდებიან მათი შვილები
• სამსახური პოლონეთში – ახალგაჭრილი გზა ევროპაში საქართველოს მოქალაქეებისთვის

ოფიციალური ვილნიუსი არალეგალური მიგრაციის მზარდ ნაკადებს ჰიბრიდულ თავდასხმას უწოდებს ლუკაშენკოს რეჟიმის მხრიდან, რომელიც ევროკავშირის სანქციებით უკმაყოფილოა. არსებობს საკმარისი მტკიცებულება იმისა, რომ არალეგალი მიგრანტების ნაკადი ორგანიზებულია ბელარუსის ხელისუფლების მიერ, მაგრამ ოფიციალური მინსკი ლიეტუვის შეკითხვებს არ პასუხობს.

პროტესტი ორივე მხრიდან

მიგრანტებს პატიმრებივით იცავენ, მათ განსახლების ადგილიდან არ უშვებენ და თუ გადიან, მაგალითად, უახლოეს სოფლის მაღაზიაში, მხოლოდ დაცვის თანხლებით. ადგილობრივ მოსახლეობას მათი ეშინია, თუმცა ყოველთვის ვერ ხსნიან, რატომ. ადგილობრივები მიგრანტების დასახლების ადგილებში საპროტესტო აქციებს აწყობენ და მთავრობის ქმედებებს აკრიტიკებენ.

მათი მთავარი მოთხოვნაა  – განათავსეთ მიგრანტები სადაც გნებავთ, ოღიონდ ჩვენი  სახლებიდან მოშორებით. უნკვე მოხდა შეტაკებები მომიტინგეებსა და პოლიციას შორის და ხელისუფლებას უწევს პროტესტის აღკვეთა თავად მიგრანტთა ბანაკებშიც.

მთავრობის წარმომადგენლები ამბობენ, რომ მომიტინგეებს არ ჰყოფნით სამოქალაქო შეგნება და სიტუაციას ვერ აცნობიერებენ.

მაგალითად, მთავრობის ქმედებების საწინააღმდეგო პროტესტს “ოჯახთა კავშირი” შეუერთდა, რომელიც მანამდე სტამბოლის კონვენციის (ოჯახში ძალადობის წინააღმდეგ) რატიფიცირების წინააღმდეგ გამოდიოდა და “ოჯახების მარშს” აწყობდა.

კავშირმა მოაწყო კამპანია “დაიცავი ლიეტუვის საზღვარი” და მიგრანტების შემოდინებაში საგარეო საქმეთა სამინისტრო დაადანაშაულა მისი საგარეო პოლიტიკის გამო: ლიეტუვას მხარი რომ არ დაეჭირა დემოკრატიული ძალებისთვის ბელარუსში და ლუკაშენკოს რეჟიმის მიერ ადამიანის უფლებების დარღვევას წინ არ აღდგომოდა, მაშინ არც არალეგალ მიგრანტებთან დაკავშირებული პრობლემა გაჩნდებოდა. “კავშირი” ლიეტუვის საგარეო საქმეთა მინისტრის გაბრიელიუს ლანდსბერგისის გადადგომას მოითხოვს.

მაგრამ პროტესტს არა მხოლოდ ადგილობრივი მოსახლეობა გამოთქვამს. ორშაბათს, ხანგრძლივი წვიმების შემდეგ, რუდნინკაის ბანაკში კარვებში  წყალი ჩავიდა, რამაც ბანაკის ბინადრების პროტესტი გამოიწვია. პოლიციამ ცრემლსადენი გაზი გამოიყენა. ჟურნალისტები მიგრანტებთან არ შეუშვეს. თუმცა ისინი, ვინც ღობეებთან იდგნენ, მედიის წარმომადგენლების დანახვისას ყვიროდნენ: „ჩვენც ადამიანები ვართ! ეს უფლებადამცველებმა უნდა ნახონ! ”

გარდა ამისა, მიგრანტები ყვიროდნენ, რომ სასწრაფო დახმარების მანქანა ავადმყოფებთან დიდხანს არ მიდის, კარვებში არ იყო შესაფერისი პირობები პატარა ბავშვებისთვის და შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებისთვის. ზოგიერთმა შიმშილობის დაწყების შესახებ განაცხადა. მაგრამ ადგილი, სადაც ამ ხალხს გადაასახლებდნენ,  უბრალოდ არსადაა.

” უნდა გვესმოდეს, რომ ჩვენ არ გვაქვს შესაძლებლობა მივაწოდოთ მიგრანტებს უმაღლესი ხარისხის კარვები – რაღაც მივიღეთ სხვა ქვეყნების დახმარების წყალობით, ავიღეთ რაღაც რეზერვებიდან. რაც არის, ეს არის, ვწუხვართ ასეთი ამინდის გამო,”- განაცხადა შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპიკერმა ლინა ლაურინაიტე-გრიგენემ.

რა უყონ მიგრანტებს

მიგრანტებთან დაკავშირებით, ლიეტუვა მკაცრად კანონის ფარგლებში მოქმედებს. შემოსული პირების ბელარუსში დაბრუნება შეუძლებელია იმის გამო, რომ ალექსანდრ ლუკაშენკომ გააუქმა ევროკავშირთან რეადმისიის ხელშეკრულება. დეპორტაცია შესაძლებელია მხოლოდ მიგრანტების მშობლიურ ქვეყნებში. მაგრამ ვილნიუსიდან ბაღდადის, თეირანის ან ქაბულის მიმართულებით პირდაპირი რეისები არ არის.

იგივე სიტუაციაა დასავლეთ აფრიკის ქვეყნების მოქალაქეებთან – კამერუნთან, გვინეასთან, კონგოსთან ლიეტუვას პირდაპირი ფრენები არ აქვს. არის ფრენები სტამბოლში, მაგრამ მესამე ქვეყნების გავლით პროცედურას დიდი დრო სჭირდება, ის რთული და შრომატევადია.

კანონის თანახმად, მიგრანტების გზაზე ევროკავშირის პირველივე ქვეყანა ვალდებულია უზუნველყოს, რომ ისინი ევროკავშირის შიგნით თავისუფლად ვერ გადაადგილდებოდნენ, სანამ მათი სტატუსი არ გაირკვევა. თუ მათ ევროკავშირის სხვა ქვეყანაში დააკავებენ, საერთაშორისო ხელშეკრულებების თანახმად, ისევ ლიეტუვაში დააბრუნებენ, იქ კი საქმე ან თავშესაფრის მინიჭებით, ან დეპორტაციით უნდა დასრულდეს.

მაგრამ ახლა ლიეტუვამ უკიდურესი ზომების მიღება გადაწყვიტა.

შინაგან საქმეთა მინისტრმა აგნე ბილოტაიტემ ორშაბათს ნება დართო მესაზღვრეებს უკანონო მიგრანტები უკან გაებრუნებინათ და ისინი სასაზღვრო გამშვებ პუნქტებში ან დიპლომატიურ მისიებში გადაემისამართებინათ, რათა პოლიტიკური თავშესაფარი იქ მოთხოვათ.

აგნე ბილოტაიტემ განაცხადა, რომ საერთაშორისო სამართლით ამის უფლება აქვთ, თუ ეს გადაწყვეტილება დროებითია და თუ მიგრანტებს თავშესაფრის თხოვნის ალტერნატიულ შესაძლებლობას შესთავაზებენ. თუმცა, როგორ განხორციელდება ეს, ჯერჯერობით უცნობია.

შემოსევა

რასაკვირველია, ლიუეტვას არალეგალი მიგრანტების მიღება აქმდეც უწევდა. ყოველწლიურად საზღვრის უკანონო გადაკვეთის დაახლოებით 100 შემთხვევა, რაც ადრე ფიქსირდებოდა, რაიმე განსაკუთრებულ პრობლემას არ ქმნიდა და ბევრმა მიგრანტმა ლტოლვილის სტატუსიც მიიღო.

14-დღიანი კარანტინის შემდეგ, ამ ადამიანებს გარეთ გასვლა თავისუფლად შეეძლოთ, მათ არავინ ყარაულობდა. ზოგიერთმა მათგანმა სტატუსის შესახებ გადაწყვეტილების მოლოდინის პროცესში ლიეტუვა დატოვა. როგორც მაშინ, ისე ახლა, თითქმის ყველა არალეგალი მიგრანტის სამიზნე არა ლიეტუვა, არამედ გერმანია, ნიდერლანდები და სკანდინავიის ქვეყნებია.

ყველა ასეთ შემთხვევაში საუბარია რამდენიმე ოჯახზე, 5-10 კაციან მცირე ჯგუფებზე. ახლა კი საქმე  ასობით და ათასობით ადამიანს ეხება.

ახლა, როდესაც საზღვარს კვეთს 100 ან მეტი ადამიანი არა ერთ წელიწადში, არამედ ყოველდღე და ყველა ითხოვს პოლიტიკურ თავშესაფარს, სიტუაცია სულ სხვაა. ლიეტუვას არ ჰყავს საკმარისი სპეციალისტები, რადგან ყველა შემთხვევა უნდა შემოწმდეს და ეს ხანგრძლივ სამართლებრივი პროცედურებს ითვალისწინებს, რომლებიც თვეები გრძელდება.

სანამ თითოეული განაცხადი განიხილება, ამ ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ საცხოვრებელი და საკვები, მათ აქვთ უფლება მიიღონ შემწეობა და სამედიცინო დახმარება. გარდა ამისა, თუ პასუხი უარყოფითია, მათ მისი გასაჩივრება და კიდევ დალოდება შეუძლიათ. ზოგადად, ექსპერტების აზრით, ყველა ამ პროცედურას შეიძლება დაახლოებით ერთი წელი დასჭირდეს.

საზღვრის უკანონო გადაკვეთის რაოდენობის ზრდის დინამიკის გათვალისწინებით, ლიეტუვის მთავრობა უკვე გეგმავს, რომ საცხოვრებელი მინიმუმ 40 ათასი ადამიანისთვის დასჭირდება.

“ლუკაშენკომ ისინი უკან დაიბრუნოს“

ადგილების არარსებობის გამო, არალეგალ მიგრანტებს სასაზღვრო პუნქტებშ, ხოგჯერ კაბინეტრებშიც ათავსებენ. პრობლემა რუდნინკაის კარვების ბანაკმა უნდა გადაჭრას.

იქ დაახლოებით 1500 მიგრანტის განთავსება იგეგმება, რამდენიმე ასეული უკვე იქ ცხოვრობს, რაც ადგილობრივი მოსახლეობის პროტესტს იწვევს.

ლიეტუვის ზოგიერთი მაცხოვრებელი ამას აქტიურად აპროტესტებს, ზოგი არ აპირებს რაიმე საპროტესტო მიტინგზე წასვლას, მაგრამ შფოთვას და უკმაყოფილებას განიცდიან ახალი სამთავრობო ხარჯების გამო.

ბელარუსის საზღვრიდან 20 კილომეტრში მდებარე ვილნიუსის ოლქის პატარა სოფლის ერთ -ერთი მკვიდრი ამბობს, რომ დედამისმა, რომელიც საზღვარგარეთ ცხოვრობს, დაურეკა თხოვნით, ტყეში არ წასულიყო:

“ჯანდაბას ეს კენკრა, ნუ წახვალ, რა იცი რა ხდება, საშინელებაა თქვენთან!”

მას თავად არ ეშინია, მაგრამ აღშფოთებულია იმით, რომ ბელარუსის ხელისუფლება ათობით ათას არალეგალ მიგრანტს ლიეტუვაში აგზავნის: ”ლუკაშენკომ წაიყვანოს ისინი უკან, ჩვენ რა შუაში ვართ?!”

სხვათა შორის, მიგრანტების მხრიდან ადგილობრივ მოსახლეობაზე თავდასხმა არ ყოფილა.

ვარენის რაიონის მკვიდრიპენსიონერი თავის უკმაყოფილებას გვიზიარებს: ”რა თქმა უნდა, საწყებია, ჩვენი პენსიების მომატებაზე ფული არ არის, მაგრამ კედლის ასაშენებლად მილიონი უნდა დახარჯონ!”

 საზღვარზე დაკავებული მიგრანტები მიგრანტთა ცენტრში პაბრადაში, ლიეტუვა, 2021 წლის 6 ივლისიREUTERS/Janis Laizans

სოფელ დევიანიშკესი ბელარუსის საზღვრით  სამი მხრიდანაა გარშემორტყმული. იქ ათასი ადამიანიც არ ცხოვრობს. ივლისში მათ 24-საათიანი საპროტესტო აქციები მოაწყეს, რათა ხელისუფლებისთვის ხელი შეეშალათ მათთან რამდენიმე ასეული არალეგალი მიგრანტის განთავსებაში. მიგრანტთა ცენტრი სკოლის მახლობლად იქნება. ხელისუფლება ხალხს ჰპირდება, რომ მიგრანტები მაღალი ღობის მიღმა, დაცვის ქვეშ იცხოვრებენ და ცენტრს არ დატოვებენ. თუმცა, ზოგი მშობელი ამბობს, რომ შვილებს სკოლაში არ გაუშვებენ.

გიმნაზიის დირექტორი ლოლიტა მიკალაუსკენე ფიქრობს, რომ ბავშვების შენობიდან გაშვება საშიში იქნება შესაძლო გაუგებრობებისა და პროვოკაციების გამო. მან შინაგან საქმეთა სამინისტროს და განათლების სამინისტროს უკვე მიმართა.

იყო ლუკაშენკოზე უკეთესი

ამ საკითხზე კანონპროექტების ახალ პაკეტს რიგგარეშე სხდომაზე ლიეტუვის სეიმი მომავალ კვირაში განიხილავს. კანონმდებლობაში ნაწილობრივი ცვლილებები უკვე შევიდა. გამარტივდა პოლიტიკური და ჰუმანიტარული თავშესაფრის მინიჭების (და უარის თქმის) პროცედურები და ასევე შეიზღუდა მიგრანტთა გადაადგილების თავისუფლება, რომლებიც სტატუსზე გადაწყვეტილებას ელოდებიან.

ზოგიერთი პოლიტიკოსი და უფლებადამცველი ამ ცვლილებებს, როგორც ადამიანის უფლებების დარღვევას,აკრიტიკებს.

ლუკაშენკო ცდილობს შური იძიოს ლიეტუვაზე ადამიანის უფლებების დაცვის მხარდამჭერი პოზიციის გამო ბელარუსში, სადაც ეს უფლებები გამუდმებით ირღვევა. ახლა კი ლიეტუვა თავად დგას ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებული პრობლემების წინაშე: არალეგალ მიგრანტებს შორის არიან ბავშვები და ზრდასრულებიც, რომლებსაც ნამდვილად სჭირდებათ ჰუმანიტარული დახმარება.

”მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ყველა იმ პირს შორის, ვინც უკანონოდ გადალახა ლიეტუვის რესპუბლიკის საზღვარი, დაახლოებით 40 პროცენტი მოწყვლადია – მათ შორის ორსული ქალები, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირები, წამების, გაუპატიურების ან ფიზიკური და სექსუალური ძალადობის მსხვერპლნი, ასევე როგორც არასრულწლოვნები და სხვა დაუცველი ჯგუფები, – ამბობს ლიეტუვის ადამიანის უფლებების დაცვის საპარლამენტო კომიტეტის თავმჯდომარე ტომას ვიტაუტას რასკავიჩუსი, – ”იმის მიუხედავად, მიიღებენ თუ არა მიგრანტები თავშესაფარს ლიეტუვის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე, აუცილებელია სახელმწიფომ უზრუნველყოს მათი ძირითადი ჰუმანიტარული საჭიროებები და შეასრულოს სხვა საერთაშორისო ვალდებულებები მიგრანტების მიმართ მათი განცხადებების განხილვის პერიოდში.”