აზერბაიჯანში „მედიის შესახებ“ კანონი მიიღეს: რას ნიშნავს ეს?
დამოუკიდებელი ჟურნალისტების პროტესტის მიუხედავად, აზერბაიჯანის პარლამენტმა მესამე, ბოლო მოსმენით მიიღო კანონი „მედიის შესახებ“. ეს დოკუმენტი ფაქტობრივად კრძალავს ქვეყანაში დამოუკიდებელი მედიის საქმიანობას. JAMnews-მა მოისმინა დამოუკიდებელი ჟურნალისტების მოსაზრებები იმის შესახებ, თუ როგორ ფიქრობენ საქმიანობის გაგრძელებას „კანონგარეშე“ აღმოჩენილები.
მილი მეჯლისმა (აზერბაიჯანის პარლამენტმა) „მედიის შესახებ“ კანონი მიიღო. დოკუმენტი ძალაში მას შემდეგ შევა, რაც ხელს ქვეყნის პრეზიდენტი მოაწერს.
ეს კანონი ფაქტობრივად კრძალავს ქვეყანაში დამოუკიდებელი მედიის საქმიანობას. ამრიგად, ამ დოკუმენტის მუხლების თანახმად, მისი ძალაში შესვლის შემდეგ, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებად აზერბაიჯანში ჩაითვლება მხოლოდ ის გამოცემები, რომლებმაც რეგისტრაცია გაიარეს სახელმწიფო სააგენტო MEDIA-ში. ეს მედიასაშუალება და მისი ყველა თანამშრომელი „მედიის რეესტრში“ შევა.
- რისთვის დახურეს რუსეთში ავტორიტეტული ორგანიზაცია „მემორიალი“
- პოლიტიკური კრიზისი და პრორუსული განწყობები. როგორ ხედავენ საქართველოს უკრაინელი ჟურნალისტები
ის მედია და მისი თანამშრომლები, რომლებიც ამ რეესტრში არ იქნებიან შესული, ოფიციალურად არ ჩაითვლებიან მედიასუბიექტებად და ჟურნალისტებად. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ისინი „კანონგარეშე“ იქნებიან. უნდა აღინიშნოს, რომ ჟურნალისტობის დამადასტურებელი ბარათებიც ცენტრალიზებულად გაიცემა.
JAMnews-მა მიღებული კანონის შესახებ დამოუკიდებელი ჟურნალისტების მოსაზრებები გაიგო და მათ ერთი შეკითხვით მიმართა: „როგორ აპირებთ საქმიანობის გაგრძელებას ასეთ პირობებში?“.
ჰუსეინ ისმაილბეილი:
„მიღებული კანონი ეწინააღმდეგება სიტყვის თავისუფლებასა და ინფორმაციის მიღებასთან დაკავშირებულ ყველა კონვენციას. იმედი მაქვს, რომ სამართლებრივ ველზე ამ პრობლემის გადაჭრა მოხერხდება. საქმე შეიძლება ქვეყნის ევროსაბჭოდან გარიცხვის საფრთხემდეც კი მივიდეს, ასეთი რამ ჩვენ უკვე გავიარეთ. მაგრამ, რა თქმა უნდა, თუკი ამას თავად ევროპის საბჭო მოისურვებს. ბოლო პერიოდში დემოკრატიის ცნებამ ცოტათი დეფორმაცია განიცადა და ხანდახან დემოკრატიული ინსტიტუტების მოქმედების წინასწარმეტყველება მთლად მომგებიანი საქმეც არ არის.
დღეს პარლამენტის მიერ მიღებული დოკუმენტი, ფაქტობრივად, ხელისუფლების ხელში მედიის მონოპოლიზებას ახდენს. მაგრამ ჩვენს დროში აპრიორი შეუძლებელია ამის პრაქტიკაში განხორციელება. საინფორმაციო ტექნოლოგიების ასეთი განვითარების პირობებში, სასაცილოა მედიის ტოტალური კონტროლის შესაძლებლობაზე საუბარი.
მხოლოდ ერთი ფაქტი რად ღირს: ხელისუფლებამ აზერბაიჯანში ყველაზე ცნობილი დამოუკიდებელი ვებგვერდი დაბლოკა. ამ პორტალზე წვდომა ამ დრომდე შეუძლებელია VPN-ის გამოყენების გარეშე. მაგრამ, ამავდროულად, ხელისუფლება აქტიურად იწვევს მის თანამშრომლებს პრესკონფერენციებზე, გათავისუფლებული ტერიტორიების დასათვალიერებლად. ეს აზერბაიჯანია, აქ არც ისე ადვილია ყველაფრის პროგნოზირება. დაველოდებით და ვნახავთ.
ჩვენს საქმიანობას კი, რა თქმა უნდა, გავაგრძელებთ. ჩვენთვის ასეთი კითხვა არც შეიძლება არსებობდეს“.
აინურ ელგიუნეში:
„ეს წესები ჩვენზე უკვე მოქმედებდა აქამდე არსებული კანონის გვერდის ავლით. აკრედიტაციებს არ გვაძლევდნენ, არ გვიშვებდნენ პრესკონფერენციებზე და ა.შ. როგორც წლების განმავლობაში ვმუშაობდით, ისე გავაგრძელებთ მუშაობას.
ოდესღაც ყურადღებასაც არ გვაქცევდნენ, არ გვპასუხობდნენ მიმართვებზე. ასე თუ გაგრძელდა, იძულებულები გავხდებით გამოვაქვეყნოთ მასალები შენიშვნებით იმის შესახებ, რომ ოფიციალური ორგანოებიდან კითხვებზე არ გვიპასუხეს.
როგორც არ უნდა იყოს, ჩვენ ხელისუფლების სურვილის გამო ჩვენს საქმიანობაში არაფერს შევცვლით“.
შაჰინ რზაევი:
„ვერ ვხვდები, რაში სჭირდებოდა ხელისუფლებას ეს „დრაკონული“ კანონი. ახალი კანონების მიღება ან ძველებში შესწორებების შეტანა აქტუალურია ქვეყნისთვის, სადაც ავტორიტარული რეჟიმის პირობებშიც კი მეტ-ნაკლებად დამოუკიდებელი სასამართლოები არსებობენ (მაგალითად, თურქეთში). აზერბაიჯანში კი არავითარ დამოუკიდებელ სასამართლოზე ლაპარაკი არ შეიძლება იყოს.
თუკი ძველი მედიის შესახებ კანონის პირობებში ადვილად ბლოკავდნენ ვებგვერდებს, იხურებოდა გაზეთები, შეეძლოთ მოგონილი საბაბით ჟურნალისტების დაპატიმრება, რაღა საჭირო იყო კიდევ უფრო მკაცრი კანონის მიღება და ამით მთელი მსოფლიოს ყურადღების მიპყრობა?
განსაკუთრებით გვაწუხებს ის, რომ ეს კანონი მიიღეს ყარაბაღში სომხური ეროვნების აზერბაიჯანის ყველა მოქალაქის უფლებების დაცვის გარანტიის შესახებ განცხადებების პარალელურად. მშობლიურ ენაზე გაზეთის გამოსაცემად მათ ახლა მოუწევთ „თანხმობის მიღება“ ადგილობრივი ხელისუფლებისაგან და ე.წ. ბაქოს „რეესტრში“ მოხვედრა. ვფიქრობ, რომ ყარაბაღელებმა შესანიშნავი კოზირი მიიღეს მომავალი მოლაპარაკებებისთვის და დაბეჯითებით დაიწყებენ მტკიცებას, რომ აზერბაიჯანულ საზოგადოებაში ინტეგრაცია ასეთი კანონების პირობებში შეუძლებელია“.
დამოუკიდებელი ჟურნალისტი, რომელმაც ინკოგნიტოდ დარჩენა ისურვა:
„ძალიან გაუჭირდება იმ დამოუკიდებელ მედიას, რომელიც „ლეგალურად“ მუშაობდა, რეგისტრაციისა და ვინაობის დამადასტურებელი საბუთების პირობებში. ძალიან მაინტერესებს, როგორ დააღწევენ სიტუაციას თავს მსოფლიო სახელის მქონე მსხვილი მედიასაშუალებების ადგილობრივი ფილიალები. ზოგიერთ აზერბაიჯანულ მედიასაშუალებას, შესაძლოა, იატაკქვეშ გადასვლა მოუწიოს.
მე ისღა დამრჩენია, მივესალმო ჩვენს პატარა კლუბში ჟურნალისტებს, რომლებიც იღებენ, წერენ და თავს ისე აჩვენებენ, თითქოს უბრალოდ გვერდით ჩაიარეს. ჩვენ უკვე დიდი ხანია ასე ვმუშაობთ. ასევე, მოვუწოდებ კოლეგებს, უფრო კრეატიულები გახდნენ და იპოვონ არასტანდარტული გზები ახალი შეზღუდვებისთვის გვერდის ასავლელად. როგორც ჩანს, სიტუაცია სწორედ ამას მოითხოვს“.
სევგი ისმაილბეილი:
„აზერბაიჯანში დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს პრობლემებს ყოველთვის უქმნიდნენ. ძველი კანონის პირობებშიც, ჟურნალისტებს აკავებდნენ გადაღებების დროს და ძალადობდნენ მათზე. ამ ყველაფრის მიუხედავად, ჩვენს საქმიანობას ვაგრძელებდით.
ახლა რა იქნება, ჯერჯერობით არ ვიცით. მაგრამ ეს კანონი უფლებებს ართმევს როგორც დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს, ისე საზოგადოებას.
ქვეყნის კონსტიტუცია ინფორმაციის მიღების თავისუფლებას უზრუნველყოფს. მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში სახელმწიფო ცენზურა აკრძალულია. ჩვენ გავაგრძელებთ ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების გაშუქებას მიუკერძოებლად და ობიექტურად“.
ნარგიზ აბსალამოვა:
„ვფიქრობ, გავაგრძელებ მუშაობას ისევე, როგორც დღემდე ვმუშაობდი. თუკი დამაკავებენ, სასამართლოს მივმართავ. ეს კანონი ეწინააღმდეგება საერთაშორისო კონვენციებს, რომლებზეც აზერბაიჯანის ხელმოწერაც არის. ამიტომ გავაგრძელებ ჩივილს მანამ, სანამ დამჭირდება. იატაკქვეშ მუშაობაც რომ მომიწიოს, მაინც გავაგრძელებ ჩემს საქმიანობას“.
ულვია ალი:
„ეს კანონი კონსტიტუციას ეწინააღმდეგება. ჩვენ ინფორმაციის მიღების უფლებას გვართმევენ. მათ სურთ, რომ მოვლენები იმ ენაზე გავაშუქოთ, რომელიც მათ აწყობთ, იმ ჩარჩოებში, რომელსაც ისინი აწესებენ. მაგრამ ბიუროკრატიული ბარიერების შექმნით, ისინი ვერ აიძულებენ დამოუკიდებელ ჟურნალისტებს, არ აჩვენონ რეალობა.
ჩვენ არ ვცნობთ ამ კანონს, რომელიც კონსტიტუციას ეწინააღმდეგება და გავაგრძელებთ საქმიანობას კიდევ უფრო პროფესიონალურად, პრინციპულად და მიუკერძოებლად.
დამოუკიდებელი მედია, რომელიც სახელმწიფოს არ მოსწონდა, აქამდეც იბლოკებოდა, მაგრამ ყველა მათგანი აგრძელებს მუშაობას. ასევე მოვიქცევით ჩვენც, ვერანაირი წინაღობა ვერ შეგვაჩერებს“.
ელმადდინ შამილზადე:
„კანონი მიღებულია, მაგრამ ჯერჯერობით უცნობია, როგორი ფორმით იმუშავებს. ამის მიუხედავად, როგორც აქამდე ვმუშაობდი, ისევე გავაგრძელებ, უშიშრად.
ცხადია, რთული იქნება. მაგრამ ვფიქრობ, რომ თუკი ჟურნალისტი ვარ, მაშინ საქმიანობა რაღაც იურიდიული პროცესების გამო არ უნდა შევიზღუდო. პირიქით, მე და ჩემი კოლეგები კიდევ უფრო მამაცები უნდა ვიყოთ“.
ამინა მამედოვა:
„როგორც 30 დეკემბრამდე იყო ყველაფერი, ისევე გაგრძელდება. ჯერჯერობით არც ისე ნათელია, რა იქნება კანონის მიღების შემდეგ. შეიძლება დაგვაჯარიმონ, ადმინისტრაციული წესით დაგვაკავონ.
ამ ყველაფრის მიუხედავად, მუშაობას გავაგრძელებ. არ ვიცი როგორ, მაგრამ იმავეს გავაკეთებ, რასაც აქამდე ვაკეთებდი“.
სამირა ალი:
„საქმიანობას გავაგრძელებ. ვფიქრობ, რომ თუკი ყველა დამოუკიდებელი ჟურნალისტი ისე იმუშავებს, როგორც აქამდე, დროთა განმავლობაში ეს კანონი უბრალოდ ძალას დაკარგავს.
ჩვენი სამუშაო – გადამწერობა არ არის, რომ ის ვწეროთ, რაც ოფიციალურ პრესრელიზებშია, სხვადასხვა სახელმწიფო უწყების პრესსამსახურების უფროსების კარნახით. და ჩვენ პიარით არ ვართ დაკავებული, რომ მხოლოდ დადებითი რაღაცები ვწეროთ „კარგებზე“.
ჩვენ ჟურნალისტები ვართ. ჩვენი სამუშაოა პრობლემებზე წერა და ბნელი მხარეების გაშუქება“.
ფარვანა გურბანლი:
„გულწრფელად რომ გითხრათ, ჯერ დავაკვირდები, როგორ იმუშავებს ეს კანონი, რა შეზღუდვები იქნება. მაგრამ თუკი იმას გავითვალისწინებთ, რომ თითქმის ყველა დამოუკიდებელი ჟურნალისტი დაკარგავს ჟურნალისტობის დამადასტურებელი საბუთის მიღების უფლებას, არც კი ვიცი, რა და როგორ გავაკეთო მომავალში. მხოლოდ „რჩეული“ ჟურნალისტები იმუშავებენ და ანაზღაურებას მიიღებენ, ჩვენზე კი არავინ იფიქრებს“.
