აზერბაიჯანში, კიდევ ერთი რიგგარეშე საპარლამენტო არჩევნებია მოსალოდნელი?

„აზერბაიჯანი ცნობილი დილემის წინაშე დგას: ზედა ფენებს მმართველობის შეცვლა არ შეუძლიათ, ქვედა ფენებს კი ძველი წესებით ცხოვრება აღარ სურთ. იწყება ცვლილებები. რა ელის მმართველ პარტიას?“.

აზერბაიჯანული ორგანიზაციის „სხვა სამოქალაქო მოძრაობის“ იურისტი, გიუნელ საფაროვა JAMnews-სთან საუბრისას აანალიზებს აზერბაიჯანში მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებს – მაღალჩინოსნების დაკავებები და პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ყოფილი ხელმძღვანელის, რამიზ მეჰდიევის სკანდალური განცხადებები.

ინტერვიუ მოამზადა ჟურნალისტმა სეიმურ კაზიმოვმა.

• „აზერბაიჯანში მხოლოდ სიმამაცე საკმარისი არ არის“ – ცნობილი უფლებადამცველი იმ ქვეყნის შესახებ, სადაც 30 წელია ხელისუფლება არ შეცვლილა

• ვინ და როგორ მოამზადებს ხალხს მშვიდობისთვის სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზღვარზე ესკალაციის ფონზე?

ზედა და ქვედა ფენების დილემა

— რა ხდება მმართველ პარტია „ახალ აზერბაიჯანში“? 

— ხელისუფლებას ახლებურად მართვა არ შეუძლია, ქვედა ფენებს კი არ სურთ ძველი წესებით მართონ. ასეთია პოლიტიკური სურათი ამ დროისთვის აზერბაიჯანში. 

ხელისუფლებას ეს ესმის და ცვლილებებზე, რეფორმებზე უნდა წავიდეს.

მმართველმა პარტიამ, YAP-მა (ახალი აზერბაიჯანი) პოლიტიკური წონა დაკარგა. აქედან წამოვიდა რიგგარეშე ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნების ჩატარების იდეა (მოქმედი პარლამენტის გაშვების). და არჩევნებზე (2020 წლის თებერვალში), ველოდით, რომ პარტია ახალი კანდიდატების სიას წარმოადგენდა, მათ შორის, უფრო ახალგაზრდებს.

მაგრამ პარტია არჩევნებზე თავისი ძველი გუნდით გავიდა. 

ამის შემდეგ დაიწყო დაკავებები. დააპატიმრეს ან თანამდებობებიდან გაათავისუფლეს მმართველი პარტიის რაიონული ორგანიზაციების ხელმძღვანელები, მათი მოადგილეები, მინისტრები.

ეს აჩვენებს მმართველი პარტიის შიგნით არსებულ რეგრესს. მაგრამ, ამავდროულად, საზოგადოებას არაფერს უცხადებენ. ხელისუფლებას ყოველთვის ჰქონდა კომუნიკაციის პრობლემა და ეს ახლაც გრძელდება. 

როდის მოხდა საგრძნობი ცვლილებები?

როდესაც ადამიანები, რომლებიც მმართველი პარტიის სახეებად მიიჩნეოდნენ, პოსტებიდან გაათავისუფლეს. შედეგად, YAP-ის პოლიტიკური საბჭოს შემადგენლობა შედგება პენსიონერებისა და თანამდებობებიდან გათავისუფლებულებისგან.

სახეზეა ძველ და ახალ გუნდებს შორის უთანხმოება. მაგრამ ჯერჯერობით მმართველი პარტია უარს არ ამბობს მართვის ძველ სტილზე.

კანონები ყველასთვის თანაბარია, გამონაკლისის გარეშე 

— პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ყოფილმა ხელმძღვანელმა, გავლენიანმა რამიზ მეჰდიევმა პანდემიის გამო დაწესებული კარანტინის მიუხედავად, შვილიშვილის ქორწილი გადაიხადა. და როდესაც ყველა აღშფოთდა – ორი განცხადებით გამოვიდა და სხვები დაადანაშაულა, რომლებმაც ასევე ქორწილი გადაიხადეს. ამან დიდი უკმაყოფილება გამოიწვია. რატომ შეიქმნა ასეთი სიტუაცია? 

— მე პროფესიით იურისტი ვარ. კანონი ყველასთვის ერთნაირია გამონაკლისის გარეშე. თუკი ვიღაცამ კანონი დაარღვია კიდეც – ეს შენ არ გაძლევს მისი დარღვევის უფლებას. 

ადამიანი, რომელიც 1993 წლიდან პრეზიდენტის ადმინისტრაციაში მაღალ თანამდებობას იკავებდა, კანონის დარღვევის გამართლებას ცდილობს. ამ ქორწილის სტუმრებს შორის იყო ომბუდსმენი.

რამიზ მეჰდიევი თავისთვის სამართალს ითხოვს. მაგრამ რატომ არ ანაღვლებდა, მაგალითად, ის, რომ მოსამართლეები აღმასრულებელ სტრუქტურებზე არიან დამოკიდებული, რომ მოსამართლეებს უთითებენ, რა გადაწყვეტილება მიიღონ?

ხალხი ბევრი რამისთვის აკრიტიკებს რამიზ მეჰდიევს, მათ შორის, ყარაბაღის კონფლიქტთან დაკავშირებით სტატუს-კვოს შენარჩუნებისა და ხელისუფლების რადიკალური და მკაცრი ნაბიჯებისთვის. 

რა ელის მმართველ პარტიას? 

— დაეხმარება თუ არა ეს მოვლენები მმართველ პარტიას რეფორმების დაწყებაში? 

— თუკი პარტია თვითონ აცხადებს, რომ ვერ ეწევა პრეზიდენტის მიერ გატარებულ რეფორმებს, მაშინ ის უნდა შეიცვალოს. თუკი ეს არ მოხდება, რამდენ ხანს გაძლებს დაკარგული პოლიტიკური იმიჯით?

და პრეზიდენტს, მის ახალ გუნდს და ვიცე-პრეზიდენტს – ყველას კარგად ესმის, რომ YAP-ი მათ ავტორიტეტს არ ჰმატებს.

ყველა ადმინისტრაციული ბერკეტი მმართველი პარტიის კონტროლქვეშაა. აი, მათ რომ არჩევნები ამ რესურსების დახმარების გარეშე ჩაატარონ – ვნახავდით, მმართველი პარტიის რამდენი წარმომადგენელი შევიდოდა პარლამენტში.

ხელისუფლებაც საქმის კურსშია, რომ საზოგადოებაში უკმაყოფილება მომწიფდა.

კიდევ ერთი საპარლამენტო არჩევნები? 

— პარლამენტის ახალი შემადგენლობა რეფორმების მიღმა რჩება, ამაზე მეტყველებს, როგორც მინიმუმ, საერთაშორისო ორგანიზაციების ანგარიშები. მიდის საუბარი იმის შესახებ, რომ ამ პარლამენტს დაითხოვენ. რამდენად რეალურია ეს?

— ამჟამად ხელისუფლებაში მმართველი გუნდის ცვლილება მიდის, ძალაუფლების ერთი გუნდიდან მეორის ხელში გადაცემა. 

პრეზიდენტი არ იცვლება, იცვლება მისი გუნდი. 

ამჟამინდელი მთავრობა, ახალი აზროვნების მქონე ადამიანები მოქმედი პარლამენტით უკმაყოფილოები არიან. დარწმუნებული ვარ, რომ არც პრეზიდენტს უნდა ასეთი პარლამენტი, რომელშიც არაფერი შეცვლილა.

აზერბაიჯანი შესაძლოა საპარლამენტო მმართველობის სისტემაზე გადავიდეს, ეს უკვე მოხდა საქართველოსა და სომხეთში. აზერბაიჯანს ასეთი ცვლილებები სჭირდება, მმართველი სისტემის მიმართ განსხვავებული მიდგომა უნდა იყოს.

თუკი ხელისუფლება ამაზე არ წავა, ის საგრძნობლად შეიმოკლებს სიცოცხლეს.

უკვე გამარტივდა პარტიის რეგისტრაციის პროცესი, ხელისუფლება ოპოზიციასთან დიალოგზე მიდის. ეს ყველაფერი აჩვენებს, რომ მიმდინარეობს მზადება არჩევნების პროპორციულ სისტემაზე გადასასვლელად.

საკმაოდ სავარაუდოა, რომ 2021 წელს ჩვენ ახალი რიგგარეშე არჩევნები და ძალთა ბალანსის ცვლილებები გველის.

ინტერვიუს სრული ვერსია აზერბაიჯანულ ენაზე