„აფხაზური ხაფანგი“: აფხაზეთში არიან ჩარჩენილი უკრაინის მოქალაქეები - ისინი ვერც რუსეთში მიდიან და ვერც საქართველოში

უკრაინის მოქალაქეები აფხაზეთში

2023 წლის 16 ოქტომბერს ძალაში შევიდა რუსეთის მინისტრთა კაბინეტის დადგენილება, რომელიც 14 წელზე უფროსი ასაკის უკრაინის მოქალაქეებს მესამე ქვეყნებიდან რუსეთის ფედერაციაში შესვლას უკრძალავს.

ამან აფხაზეთში დროებით თუ მუდმივად მცხოვრები უკრაინის მოქალაქეები მძიმე მდგომარეობაში ჩააგდო. ოფიციალური მონაცემებით, ამჟამად ასეთი 400-მდე ადამიანია, რომლებისთვისაც შეუძლებელია აფხაზეთის დატოვება სხვა გზით და რუსეთში მოხვედრა – ირკვევა, რომ ახლა ამ ადამიანებს პრაქტიკულად შეეზღუდათ საზღვარგარეთ გამგზავრება.

• აფხაზეთში მცხოვრები უკრაინის მოქალაქეებისთვის სამშობლოში წასვლა გართულდა
• “მსოფლიო უარყოფს ჩვენს არსებობას” – როგორ ცხოვრობენ აფხაზი ახალგაზრდები პასპორტებზე ევროკავშირის სანქციების შემდეგ
• ორმაგი მოქალაქეობა აფხაზეთში: არა ფუფუნება, არამედ მგზავრობის საშუალება

„მათ მკითხეს, იბრძოდა თუ არა რომელიმე ჩემი მეგობარი უკრაინისთვის”

მარინა კ. 2012 წელს ლუგანსკიდან სოხუმში გადავიდა საცხოვრებლად, დაქორწინდა და მუშაობაც დაიწყო. ბოლოს ლუგანსკში 2013 წელს ჩავიდა – მან გაყიდა მშობლების სახლი და დარეგისტრირდა მეგობრებთან, მხოლოდ იმისთვის, რომ რაიმე სახის რეგისტრაცია ჰქონოდა.

მთელი ამ ხნის განმავლობაში, თუ მას სჭირდებოდა საზღვარგარეთ წასვლა – სამუშაოდ ან შვებულებაში – მარინა კვეთდა რუსეთის საზღვარს უკრაინის პასპორტის გამოყენებით.

„2014 წლის შემდეგ წესები გამკაცრდა. ერთხელ რუსმა მესაზღვრეებმა აიღეს ჩემი თითის ანაბეჭდები, გადამიღეს ფოტო, შეიტანეს მათ მონაცემთა ბაზაში და ყოველ ჯერზე, როცა საზღვარს გადავკვეთდი, ცალკე ოთახში შემიყვანდნენ „სასაუბროდ“. მეკითხებოდნენ, სად მივდიოდი, რა მიზნით, სად ვცხოვრობ, ბოლოს როდის დავტოვე აფხაზეთი და ა.შ.” – ამბობს მარინა.

რაღაც მომენტში შეიცვალა წესები და სასაზღვრო გამშვებ პუნქტზე საერთაშორისო პასპორტთან ერთად შიდა პასპორტის ჩვენებაც გახდა საჭირო, სადაც რეგისტრაცია იყო მითითებული.

2022 წლის თებერვალში, უკრაინაში ომის დაწყების შემდეგ, ყველაფერი კიდევ უფრო გაუარესდა:

„ბოლო დროს, როცა თურქეთიდან ვბრუნდებოდი, აეროპორტში თითქმის ერთი საათი შემაყოვნეს. რეისზე სულ უკრაინული პასპორტებით შვიდი ადამიანი იმყოფებოდა და იქ სპეციალური დაკითხვის ჯიხურები მოაწყეს. სტანდარტული პერსონალური მონაცემების გარდა, მათ გვკითხეს, როდის ვიყავით ბოლოს უკრაინაში, გვყავდა თუ არა იქ ნათესავები და იბრძოდა თუ არა ჩვენი რომელიმე ნაცნობი უკრაინისთვის. და ბოლოს, ტელეფონის ნომერი გამოგვართვეს, რაღაც კოდი შეიყვანეს და ნომერი დააკოპირეს. ეს ყველაფერი, რა თქმა უნდა, საკმაოდ დამამცირებელი და უსიამოვნოა, მაგრამ ომი მიდის, ალბათ დივერსანტების ეშინიათ“.

რა არის უარესი: უკრაინული რაკეტა თუ პუტინის რისხვა? მოსაზრება აფაზეთიდან

“აფხაზეთს რუსეთზე უარი რომ ეთქვა, საუკეთესო შემთხვევაში ფინანსურ მხარდაჭერას დაკარგავდა”

ეს ეპიზოდი 2023 წლის გაზაფხულზე მოხდა. ზაფხულში წესები კიდევ უფრო გამკაცრდა. ასე რომ, 16 ოქტომბრიდან მოგზაურობა მთლიანად დაიხურა. მარინასთვის ეს სრულიად მოულოდნელი არ ყოფილა, მაგრამ ცხოვრება უფრო გაართულა:

„ალბათ ფიქრობენ, რომ საკმარისი დრო დაუთმეს მათ, ვისაც რუსული პასპორტის აღება სურდა. მაგრამ ამისათვის საჭიროა ლუგანსკში წასვლა და ჩემი ცხოვრება აქ არის. აფხაზური პასპორტის აღება შემეძლო, მაგრამ საზღვარგარეთაც ვერ წახვალ, მხოლოდ რუსეთში და იქ წასვლა ნამდვილად არ მჭირდება. აფხაზეთიდან გაუსვლელად რუსული პასპორტის აღება რომ შესაძლებელი ყოფილიყო, ალბათ ამას გავაკეთებდი, მაგრამ, როგორც ჩანს, ასეთი შესაძლებლობა არ არსებობს“.

აფხაზეთში რუსეთის საელჩო იუწყება, რომ „აფხაზეთიდან რუსეთში წასვლის ნებართვის გაცემა უკრაინის მოქალაქეებისთვის სამშობლოში დაბრუნების მიზნით არ არის გათვალისწინებული, ხოლო აფხაზეთის ტერიტორიაზე მუდმივად მცხოვრები უკრაინის მოქალაქეებისთვის რუსეთის მოქალაქეობის შესახებ განაცხადის მიღება არ არის გათვალისწინებული.“

„დონეცკში რუსული პასპორტის ასაღებად უნდა წახვიდე, მაგრამ როგორ, თუ არ გაგიშვებენ?”

მიგრაციის სამსახურის ინფორმაციით, 2014 წლიდან უკრაინის 1517-მა მოქალაქემ მიიღო აფხაზეთში მუშაობის ნებართვა, 2022 წლის თებერვლიდან კი 70-მა. უმეტესწილად ესენი არიან ლუგანსკის ან დონეცკის რეგიონებიდან. მაგრამ ოფიციალური მონაცემები არ ასახავს რეალურ მდგომარეობას, რადგან ბევრი მუშაობს აფხაზეთში არალეგალურად.

ვოლოდიმირ მ. აფხაზეთში დონეცკიდან 2015 წელს, საომარი მოქმედებებიდან წელიწადნახევრის შემდეგ გადავიდა. დაბომბვას კი არ გაურბოდა, უმუშევრობას გაექცა. დონეცკის მცხოვრებლებს აფხაზეთში ვიზა არ სჭირდებათ, ვოლოდიმირმა არც სამუშაოს ნებართვისთვის მიმართა შესაბამის უწყებას. ავეჯის მაღაზიაში იშოვა სამსახური, ორი კვირის შემდეგ კი ცოლ-შვილიც წაიყვანა:

„ამ ხნის განმავლობაში რამდენჯერმე ვიმოგზაურე დონეცკში, მაგრამ არ ამიღია რუსული პასპორტი. თავიდან ეს ყველაფერი რთული და შრომატევადი იყო და კარგა ხანს სამსახურს ვერ ვტოვებდი – განსაკუთრებული საჭიროება არ იყო. ერთ წელიწადში ჩემს უკრაინულ პასპორტს ვადა ამოიწურება, მაგრამ ვეღარ გავაგრძელებ. ალბათ რუსული პასპორტი უნდა ავიღო, მაგრამ ამისთვის დონეცკში უნდა წავიდე – როგორ წავიდე იქ, თუ არ გამომიშვებენ უკან? თუ ეს აკრძალვა ერთი წლის განმავლობაში არ მოიხსნება, არც კი ვიცი რა უნდა გავაკეთო“.

რა ელის მდინარის მეორე მხარეს?

აფხაზეთის დატოვების მსურველი უკრაინის მოქალაქეების განცხადებების განხილვის შემდეგ, სახელმწიფო უსაფრთხოების სამსახურმა გადაწყვიტა მათთვის ალტერნატიული მარშრუტი გაეხსნა და შესაძლებლობა მისცა „ენგურის გამშვები პუნქტით გასულიყვნენ (თუ მათ აქვთ ყველა საჭირო დოკუმენტი სახელმწიფო საზღვრის გადაკვეთისთვის. )” ეს ნიშნავს, რომ მათ შეუძლიათ ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის ზონაში, მდინარე ენგურზე საგუშაგოს გადაკვეთა (რომლის მეშვეობითაც ჩვეულებრივ მხოლოდ აფხაზეთის მოქალაქეები სარგებლობენ), შევიდნენ საქართველოს მეგრულ რეგიონში და შემდეგ წავიდნენ იქ, სადაც უნდა მოისურვებენ.

თუმცა, ეს ვარიანტი ხელმისაწვდომია უკრაინის მოქალაქეებისთვის მხოლოდ იმ შემთხვევაში „თუ არსებობს ჰუმანიტარული ხასიათის საფუძველი“.

გარდა ამისა, არსებობს იმის შესაძლებლობა, რომ მდინარის გადაკვეთის შემდეგ ისინი გაასამართლონ, რადგან მათ ერთხელ უკვე გადაკვეთეს საზღვარი რუსეთიდან აფხაზეთში და ეს ეწინააღმდეგება საქართველოს კანონს „ოკუპირებული ტერიტორიების შესახებ“.

პირველი დარღვევა არის ადმინისტრაციული და ისჯება 400 ლარით [დაახლოებით 150 აშშ დოლარი] ჯარიმით. ხოლო განმეორებითი და შემდგომი დანაშაულები უკვე მიეკუთვნება სისხლის სამართლის კატეგორიას. ამ შემთხვევაში შეიძლება გამოყენებულ იქნას ჯარიმა ან თავისუფლების აღკვეთა ერთ წლამდე. მაგრამ ეს ყველაფერი თეორიულად – არავინ იცის როგორ მოხდება ყველაფერი პრაქტიკაში. პრეცედენტები ჯერ არ ყოფილა და ოფიციალურ თბილისს ამ საკითხზე განცხადება არ გაუკეთებია.

სტატია მომზადებულია სოხუმის რედაქციის მიერ და პროექტის პირობების თანახმად, დაბეჭდილია უცვლელად.ტექსტში გამოყენებული ტერმინები და ტოპონიმები, ასევე მოსაზრებები და იდეები, გამოხატავს სტატიის ავტორის პირად პოზიციას და ყოველთვის არ ემთხვევა JAMnews-ის და მისი ცალკეული თანამშრომლების მოსაზრებებსა და პოზიციას. JAMnews-ი იტოვებს უფლებას წაშალოს პუბლიკაციის ქვეშ დატოვებული კომენტარები, რომლებიც შეფასდება, როგორც შეურაცხმყოფელი, მუქარის შემცველი, ძალადობის წამქეზებელი და ასევე ეთიკურად მიუღებელი სხვა მიზეზების გამო